TÜRKİYE’NİN DIŞ FİNANSMAN İHTİYACI VE DIŞ FİNANSMAN KAYNAKLARININ GELİŞİMİ

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 22, 307 - 326, 31.12.2021

Mehmet Cural , Akın Aktaş

Öz

Gelişmekte olan ülkelerde üretim düzeyi düşük, sermaye birikimi ve yurtiçi tasarruflar yetersizdir. Bunun sonucunda ise ekonomik büyüme yavaş olmakta ve ekonomik istikrar sağlanamamaktadır. Gelişmekte olan ülkeler bu sorunları aşmak için dış finansman kaynaklarına başvurmak zorunda kalmaktadırlar. Bu sorunlar gelişmekte olan ülkeler kategorisinde yer alan Türkiye için de geçerlidir. Bu çalışmanın konusu, Türkiye’de 1980 sonrasında dış finansman ihtiyacını ve dış finansman kaynaklarının gelişimini analiz etmektir. Çalışma bulgularına göre Türkiye’de ekonomik büyüme ve kalkınmanın hızlandırılmak istenmesi, ihracatı arttırıcı önlemlerin alınması, cari açık ve dış borcun her geçen gün artması nedeniyle sürekli dış finansmana ihtiyacı duyulduğu tespit edilmiştir. Türkiye’nin dış finansman ihtiyacı, ekonomik büyümenin yükseldiği dönemlerde artış gösterirken, ekonomik durgunluğun yaşandığı dönemlerde ise azalmıştır. Dış finansman ihtiyacında, 2000 yılından itibaren hızla artış görülmektedir. Dış finansman ihtiyacı, 1980’li yıllardan sonra dış borçlanma ve yabancı sermaye yatırımları yoluyla finanse edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dış Finansman İhtiyacı, Dış Borçlanma, Yabancı Sermaye Yatırımları, Cari Açık

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

YOK

TURKEY’S EXTERNAL FINANCING REQUIREMENT AND DEVELOPMENT OF FINANCING SOURCES

Öz

In developing countries, production level is low, capital accumulation and domestic savings are insufficient. As a result, economic growth is slow and economic stability cannot be achieved. Developing countries have to resort to external financing resources to overcome these problems. These problems are also valid for Turkey, which is in the category of developing countries. The subject of this study is to analyze the external financing needs and the development of external financing resources in Turkey after 1980. According to the findings of the study, it has been determined that there is a constant need for external financing in Turkey due to the desire to accelerate economic growth and development, to increase the current account deficit and foreign debt day by day. While Turkey's need for external financing increased during periods of high economic growth, it decreased during periods of economic stagnation. There has been a rapid increase in the need for external financing since 2000. The need for external financing was financed through foreign borrowing and foreign capital investments after the 1980s.

Anahtar Kelimeler

External (Foreign) Financial Need, External Debt, Foreign Capital Investments, Current Account Deficit

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Adıgüzel, Muhittin (2013). “Ekonomik Küreselleşmenin Türkiye Ekonomisine Etkileri”, Akademik Bakış Dergisi, Sayı 35, 1-20,
• Adıyaman, Ahmet Turan (2006). “Dış Borçlarımız ve Ekonomik Etkileri”, Sayıştay Dergisi, Sayı 62, 21-45.
• Akar, Sevda (2013). “Doğal Afetlerin Kamu Maliyesine ve Makro Ekonomiye Etkileri: Türkiye Değerlendirmesi”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmalar Dergisi, Sayı 21, 185-206.
• Aktaş, Akın (2019), “Türkiye’nin Dış Finansman İhtiyacı ve Dış Finansman Kaynaklarının Gelişimi”, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi
• Bal, Harun (2000). “Yabancı Sermaye Yatırımlarına Yönelik Uluslararası Kuruluşların Faaliyetleri ve Türkiye Ekonominde Yabancı Sermaye Yatırımları”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 6, 239-263.
• Bal, Harun (2003). Uluslararası Finansman, Dış Borç Yönetimi ve Türkiye, Türkiye Bankalar Birliği, Yayın No: 222, İstanbul.
• Başar, Selim, Serkan Künü (2012). “Savunma Harcamalarının İktisadi Büyümeye Etkisi” Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 10, 1-30.
• Başol, Koray (1983). Türkiye Ekonomisi, D.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları, Yayın No: 2, İzmir.
• Bayraktar, Fulya (2003). Dünya’da ve Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları, Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Genel Araştırmalar, Ankara.
• Bozdağlıoğlu, E. Yasemin (2014). “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Tarihsel Süreçte Gösterdiği Gelişim: Hukuksal ve Ekonomik Yansımaları”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 6, 32-52
• Bülbül, Duran (2003). “Devlet Borçlanmasının Sosyal ve Ekonomik Etkileri”, Ekonomik Yaklaşım Dergisi, Cilt 14, Sayı 46, 121-140.
• Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü (2016). Temel Ekonomik Büyüklükler (2000-2016), www.bumko.gov.tr (Erişim Tarihi: 12.07.2016).
• Edizdoğan, Nihat, Özhan Çetinkaya, Erhan Gümüş (2011). Kamu Maliyesi, 2. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa.
• Eker, Aytaç, Metin Meriç (1999). Devlet Borçları: Kamu Kredisi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Erçakar, M. Emin, Erdal T. Karagöl (2011). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Siyaset, Toplum ve Ekonomi Araştırmaları Vakfı, Sayı 33, Ankara.
• Evgin, Tülay (2000). Dünden Bugüne Dış Borçlarımız, Hazine Müsteşarlığı, Ankara.
• Fırat, Emine (2009). “Türkiye’de 1980 Sonrası Yaşanan Üç Büyük Kriz ve Sonuçlarının Ekonomi Politiği”, Selçuk Üniversitesi İ.İ.B.F. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı 17, 501-524.
• Göçer, İsmet (2013). “Türkiye’de Cari Açığın Nedenleri, Finansman Kalitesi ve Sürdürülebilirliği: Ekonometrik Bir Analiz”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, 213-242.
• Güven, Yılmaz (2008). “Türkiye’de 1980 Sonrası Dönemde Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Sektörel Analizi ve Ekonomik Kalkınmaya Etkisi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Sayı 3, 75-97.
• Hazine Müsteşarlığı (2016). Dış Borç İstatistikleri, www.hazine.gov.tr (Erişim Tarihi: 22.08.2016).
• Hazine Müsteşarlığı (2016). Veri Dağıtım Sistemi https://hmvds.hazine.gov.tr (Erişim Tarihi: 18.06.2016).
• Hazine ve Maliye Bakanlığı (2019). Aylık Ekonomik Göstergeler (Haziran 2019), https://hmvds.hazine.gov.tr (Erişim Tarihi: 22.07.2019).
• Hazine ve Maliye Bakanlığı (2019). Temel Ekonomik Göstergeler, https://www.hmb.gov.tr (Erişim Tarihi: 18.06.2019).
• Hazine ve Maliye Bakanlığı, İstatistikler (2021). https://www.hmb.gov.tr/kamu-finansmani istatistikleri (Erişim Tarihi: 22.05.2021)
• İnce, Macit (1996). Devlet Borçlanması: Kamu Kredisi, 5. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara.
• Kalenderoğlu, Mahmut (2013). Kamu Maliyesi, Bütçe ve Borçlanma, 14. Baskı, Agon Bilgi Akademisi, Ankara.
• Kalkınma Bakanlığı (2016). Ekonomik ve Sosyal Göstergeler-1950-2014, Temel Ekonomik Göstergeler, www.kalkinma.gov.tr (Erişim Tarihi: 22.08.2016).
• Kantarcı, H. Bülent, Rıdvan Karacan (2008). “Mali Disiplinin Sağlanması Açısından Türkiye IMF İlişkilerinin Değerlendirilmesi”, Maliye Dergisi, Sayı 15, 144-158.
• Kara, Mehmet (2001). “Türkiye’nin Ekonomik Büyüme Sürecinde Dış Borç Çıkmazı”, Süleyman Demirel Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, 95-110.
• Kara, Mehmet, Mehmet Duruel (2005). “Türkiye’de Ekonomik Büyümenin İstihdam Yaratmama Sorunu”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, Sayı 50, 368-396.
• Karagöl, E. Tanas (2010). Geçmişten Günümüze Türkiye’de Dış Borçlar, Siyaset, Toplum ve Ekonomi Araştırmaları Vakfı, Sayı 26, Ankara.
• Karagöz, Kadir (2007). “Türkiye’de Dış Borçlanmanın Nedenleri Ekonometrik Bir Değerlendirme”, Sayıştay Dergisi, Sayı 66, 99-110.
• Karagöz, Kadir, Suzan Ergün (2010). “Türkiye’de Ekonomik İstikrarsızlığın Kaynakları: Ekonometrik Bir Değerlendirme”, Süleyman Demirel Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 15, Sayı 2, 169-185.
• Karahan Özcan, Evren İpek (2013). “Türkiye’ye Yönelik Yabancı Sermaye Akımlarının Hacim ve Kompozisyonundaki Gelişmeler”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Sayı 21, 299-316.
• Karluk, Rıdvan (1999). Türkiye Ekonomisi: Tarihsel Gelişim, Yapısal ve Sosyal Değişim, 6. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul. Kavcıoğlu, Şahap (2013). “Yurt Dışı Kaynaklı Krediler ve Türkiye Ekonomisi Üzerine Etkileri”, Marmara Avrupa Araştırmalar Dergisi, Cilt 21, Sayı 1,139-166
• Oksay, Suna (1998). “Çokuluslu Şirketler Teorileri Çerçevesinde Yabancı Sermaye Yatırımlarının İncelenerek Değerlendirilmesi”, Dış Ticaret Müsteşarlığı Dergisi, Sayı 8, 1-18
• Onaner, Mehmet (2000). “Türkiye’de Yabancı Sermaye Yatırımları: Kalkınma Yolunda Uzun Süre İhmal Edilmiş Bir Seçenek”, Toprak İşveren Dergisi, Sayı:47, 7-10.
• Özbilen, Şevki (1998). Maliye Politikası: Teori-İlkeleri-Yöntemler ve Uygulama Sorunları, 1. Baskı, Ezgi Kitabevi, Bursa.
• Özen, Ahmet (2002). “Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Bütçe Açığının Gelişimi”, Maliye Dergisi, Sayı 141, 21-41.
• Saraçoğlu, Rüşdü (1990). 1990 Yılına Girerken Türk Ekonomisi, www.tcmb.gov.tr (Erişim Tarihi: 11.07.2016).
• Sarı, Müslim (2004). “Dış Borç Yönetimi ve Türkiye Uygulamaları”, Uzmanlık Tezi, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, Ankara
• Susam, Nazan, Ufuk Bakkal (2008). “Kriz Süreci Makro Değişkenleri ve 2009 Bütçe Büyüklüklerini Nasıl Etkileyecek?”, Maliye Dergisi, Sayı 155, 72-88.
• Sümer, Kutluk Kağan (2005). “Savunma Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisinin İncelenmesi”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 82-91.
• Süslü, Bora (2001). “Türkiye’de 1990 Sonrası İzlenen Faiz Politikası”, Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, Sayı 3, 1-18.
• Şener, Şeref, Cüneyt Kılıç (2008). “Osmanlı’da Günümüze Türkiye’de Yabancı Sermaye”, Bilgi Dergi, Cilt 16, Sayı 1, 22-49.
• Tarı, Recep, Funda Sera Kumcu (2005); “Türkiye’de İstikrarsız Büyümenin Analizi (1983-2003)”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 1, 156-179.
• TCMB (2019). Ödemeler Dengesi ve İlgili İstatistikler, www.tcmb.gov.tr (Erişim Tarihi:14.06.2019).
• TCMB Ödemeler Dengesi İstatistikleri www.tcmb.gov.tr (Erişim Tarihi: 20.05.2021)
• Tekin, Fazıl (1988). Uluslararası Maliye, Anadolu Üniversitesi Yayınları, No: 261, Cilt I, Eskişehir.
• Tutar, Erdinç, Erkan Çisil, Filiz Tutar, Mehmet V. Eren (2012). “Türkiye’nin Dış Borçlarının Analizi (1998 2012)”, International Conference On Eurasian Economies, 11-13 October, Almaty-Kazakhstan, 312-318.
• TÜİK (2014); İstatistiksel Göstergeler-1923-2013.
• TÜİK (2016). Dış Borç İstatistikleri, www.tuik.gov.tr (Erişim Tarihi: 23.06.2016).
• TÜİK (2016). Dış Ticaret İstatistikleri, www.tuik.gov.tr (Erişim Tarihi: 12.06.2016).
• TÜİK (2021). İstatistik Veri Portalı Ulusal Hesaplar, https://data.tuik.gov.tr (Erişim Tarihi: 20.05.2021).
• Türkay, Hakan (2013). “Türkiye’de Cari Açık, Bütçe Açığı ve Yatırım-Tasarruf Açığı İlişkisi”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 14, Sayı 2, 253-269.
• Ülgen, Gülden (2005). “Türkiye’de Dış Borcun Sürdürülebilirliği”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 20, Sayı 1, 19-34.
• Yavuz, Ali (2009); “Başlangıcından Bugüne Türkiye’nin Borçlanma Serüveni: Durum ve Beklentiler”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 20, 203-226.
• Yeldan, Erinç (2005). “Türkiye Ekonomisinde Dış Açık Sorunu ve Yapısal Nedenler”, Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, Sayı 7, 47-60, www.calısmatoplum.org (Erişim Tarihi: 11.07.2016).
• Yükseler, Zafer (2006). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve İş/Yatırım Ortamı İlişkisi, Türkiye Ekonomi Kurumu, http://www.tek.org.tr (Erişim Tarihi: 08.04.2016).