MUHAFAZAKÂRLIK ve TOPLUMSAL CİNSİYET: İBRAHİM EFENDİ KONAĞI ROMANINDA KADIN ÖZNELLİĞİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 24, 417 - 433, 29.12.2022

Betül Bayraktar

Öz

Bu çalışmada Samiha Ayverdi’nin İbrahim Efendi Konağı adlı romanı muhafazakâr düşüncede kadının rolü kapsamında incelenmektedir. Bilindiği üzere muhafazakârlık bir doktrin olmamakla beraber gerek politikada gerek kültürel alanda belirli argümanları olan bir düşünce biçimidir. Muhafazakarlığın temel ilkeleri din ve tarihe bağlılık, aileye bağlılık, geleneğe bağlılık gibi hususlardır. Türkiye’de Tanzimat’la başlayan epistemolojik kopuştan sonra Cumhuriyet’in ilanı ile muhafazakarlık kendine has bir yol ile ilerler. Bu noktada Ayverdi’nin Türk düşünce geleneğinde muhafazakâr olarak addedildiği görülmektedir. Kendisi geleceğin inşasında geçmişin kültür ve sanatının korunmasının gerekli olduğuna inanır. Milli kültür ve tarihin önemini eserlerinde vurguladığı gibi yaptığı çalışmalarla da önemli katkılarda bulunur. Bu noktada bir kadın olarak böylesine aktif bir rol alan Ayverdi’nin eserlerinden İbrahim Efendi Konağı klasik bir Osmanlı ailesi ve yaşayışını konu edindiği için dikkat çekmektedir. Bu anlatıda kadın karakterlere biçilen roller muhafazakarlık kavramı kapsamında sorgulanmaktadır. Kadının eğitimi, evlilik ve kadın, kadının kamusal alandaki yeri, annelik ve çocuk bakımı gibi hususlar değerlendirilecektir. Böylece kadın öznelliğinin nasıl üretildiği ortaya konabilecek, muhafazakâr kadın rollerine yaklaşım sorgulanacaktır. Ayverdi’nin bu noktada ne kadar muhafazakâr olabileceği sorusuna eleştirel bir tavır ile yaklaşılacaktır.

Anahtar Kelimeler

muhafazakârlık, kadın, toplumsal cinsiyet, Samiha Ayverdi, roman

CONSERVATISM and GENDER: WOMEN SUBJECTIVITY in the NOVEL CALLED IBRAHIM EFENDI KONAGI

Öz

In this study, Samiha Ayverdi’s novel İbrahim Efendi Konagı is analyzed within the scope of the role of women in conservative thought. As it is known, although conservatism is not a doctrine, it has certain arguments both in politics and in the cultural field. The basic principles of conservatism are loyalty to religion and history, loyalty to family, commitment to tradition. The epistemological break that started with the Tanzimat in Turkey, and then with the proclamation of the Republic, conservatism began to progress in a unique way. At this point, it is seen that Ayverdi is regarded as a conservative in the history of Turkish thought. She believes that it is necessary to preserve the culture and art of the past to the construction of the future. Not only does she emphasize the importance of national culture and history in his works, she also makes important contributions with her works. At this point, Ibrahim Efendi Konagi, one of the works of Ayverdi, who took such an active role as a woman, draws attention because it represents classical Ottoman family and life. In this narrative, the roles assigned to female characters are questioned within the scope of the concept of conservatism. Issues such as women’s education, marriage and women, women’s place in the public sphere, motherhood and child care will be evaluated. Hence, how female subjectivity is produced will be revealed and the approach to conservative women’s roles will be questioned. The question of how conservative Ayverdi can be at this point will be approached with a critical attitude.

Anahtar Kelimeler

conservatism, women, gender, Samiha Ayverdi, novel

Kaynakça

• Acar Savran, G. (2013). Beden, Emek, Tarih: Diyalektik Bir Feminizm İçin, İstanbul: Kanat Kitap.
• Aktaş, G. (2013). “Feminist Söylemler Bağlamında Kadın Kimliği: Erkek Egemen Bir Toplumda Kadın Olmak”, Edebiyat Fakültesi Dergisi, 30/1, 53-72.
• Aslan, Ş, Osman Zahid Ç. ve Mustafa K. (2015). “İslam’ın Kadın Liderliğe Bakışı: Disiplinlerarası Nitel Araştırma”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 8, 71-107.
• Ayverdi, S. (2006). Küplücedeki Köşk, İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• Ayverdi, S. (2007a). İbrahim Efendi Konağı, İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• Ayverdi, S. (2007b). Son Menzil, İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• Azak, U. (2006). “Samiha Ayverdi”, Muhafazakârlık. 248-255. Ankara: İletişim Yayınları.
• Binark, İ (2002). Samiha Ayverdi’nin Mektupları. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Bora, A. (2010). Kadınların Sınıfı: Ücretli Ev Emeği ve Kadın Öznelliğinin İnşası, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, T. (1998). Türk Sağının Üç Hali. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, T. (2009). “Analar, Bacılar, Orospular: Türk Miliyetçi-Muhafazakâr Söyleminde Kadın (Der.) Ahmet Öncü, Orhan Tekelioğlu, Şerif Mardin’e Armağan, içinde, 241-281, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Carli, L. L. (2001). “Gender and Social Influence”, Journal of Social Issue, 57/4, 725-741.
• Durdu, Ç. (2018), “Sâmiha Ayverdi Düşüncesinde Muhafazakâr Kadının İnşası”, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Gezer Tuğrul, Y. (2018). “Dindar Kadınların Annelik Algısı: Reçel Blog ve Müslüman Anneler Blogunun Karşılaştırmalı Analizi”. Fe Dergi, 10 (2). 71-84.
• Glenn, E. N. (1994). “Social construction of mothering: A thematic overview”. Evelyn Nakano Glenn, G. Chang ve L. R. Forcey (Ed.), Mothering: Ideology, Experience, And Agency in (p. 1-29). New York & London: Routledge.
• Güç, A. (2018). “Feminist Söylemin İslamcı Kadın Yazınına Etkisi”, Kadın/ Women, 19 (2), 47-78.
• Güneş, H. N. (2019). “Sosyal Olarak İnşa Edilmiş Modern Annelik Söylemi İçerisinde Bir Asma Kat: Sütanne Geleneği”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18/69, 252-267.
• Hobsbawm, E. (1995). Milletler ve Milliyetçilik, Çev. Osman Akınhay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kuran-ı Kerim Meali (2012). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Nas, A. (2017). “Kadına Yönelik Simgesel Şiddet Aracı Olarak Temizlik Ürünleri Reklamlarının Eleştirel Analizi”. Akdeniz İletişim Dergisi. 24. 11-30.
• Öztan, E. (2015). “Annelik, Söylem ve Siyaset. Cogito, 8, 91-108.
• Öztürk, S. ve Âdem Can (2018), “Samiha Ayverdi Romanında Dindar ve Muhafazakâr Kadın Psikolojisi”. RumeliDE. 11. 74-88.
• Sancar, S. (2014). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti: Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sezer, M. Ö. (2014). Masallar ve Toplumsal Cinsiyet, İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Skeggs B. (1998). Formations of Class and Gender Becoming Respectable. Londra: Sage Smith Dorothy.
• Suda, E. Z. (2018). “Muhafazakârlık: Kadim Geleneğin Savunusundan Faydacılığa”, 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler, (Der. H. Birsen Hekimoğlu Örs), içinde (115-162). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Tuncer, S. (2015). “Dışarı Çıkmak: Özelden Kamusala Feminist Bir Saha Hikâyesi”, Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, 2(2), 30-58.
• Türkeş, A. Ö. (2006) “Muhafazakâr Romanlarda Muhafaza Edilen Neydi?”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt-5 içinde. Editör. Tanıl Bora, Murat Gültekingil. İstanbul: İletişim Yayınları. 590-603.
• Urhan, B. ve Nilay Etiler (2011). “Sağlık Sektöründe Kadın Emeğinin Toplumsal Cinsiyet Açısından Analizi”. Çalışma ve Toplum. 2. 191-216.
• Ünal, A. (2017). “Yahudi Geleneğinde Kadının Yaratılışı ve Lilith Efsanesi”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17 (2), 103-115.
• Zambak, F. (2016), “Sâmiha Ayverdi’nin ve Halide Nusret Zorlutuna’nın Romanlarında Makbul Annelik”. Dede Korkut. 10. 96-108.