Elektif Cerrahi Planlanan Hastalarda Cerrahi Korku, Uyku ve Uykusuzluk Durumu Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 3, 205 - 212, 13.12.2023

Tülay Kılınç , Zeynep Karaman Özlü

https://doi.org/10.48071/sbuhemsirelik.1268416

Öz

Giriş: Cerrahi girişim öncesi hastalarda yapılacak girişime bağlı olarak anksiyete, korku ve uykusuzluk gibi sorunlar yaşanabilmektedir.
Amaç: Araştırma elektif cerrahi planlanan hastalarda cerrahi korku, uyku ve uykusuzluk durumu arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla yapıldı.
Yöntem: Tanımlayıcı nitelikte tasarlanan araştırma, Erzurum ilinde bulunan bir üniversite hastanesinde yürütüldü. Veriler, elektif cerrahi uygulanacak 310 hastadan toplandı. Verilerin toplanmasında Hasta Soru Formu, Cerrahi Korku Ölçeği, Epworth Uykululuk Ölçeği ve Uykusuzluk Şiddeti İndeksi kullanıldı. Tanımlayıcı istatistikler, independent t test, ANOVA testi ve pearson korelasyon analizi ile veriler değerlendirildi.
Bulgular: Hastaların Cerrahi Korku Ölçeği puan ortalamasının 30,78 ± 21,82; Epworth Uykululuk Ölçeği puan ortalamasının 6,41 ± 4,40; Uykusuzluk Şiddeti İndeksi puan ortalamasının 10,03 ± 5,78 olduğu belirlendi. Cerrahi Korku Ölçeği kısa dönem ve uzun dönem sonuçları alt boyut ve toplam puan ortalamaları ile Epworth Uykululuk Ölçeği (r=0,27), (r=0,33), (r=0,32) ve Uykusuzluk Şiddeti İndeksi (r=0,36), (r=0,36), (r=0,38) toplam puan ortalamaları arasında pozitif yönde istatistiksel olarak ileri derecede anlamlı ilişki olduğu saptandı (p < 0,01). Cinsiyet, yaş, daha önce ameliyat olma ve yatış yapılan cerrahi kliniğin hastaların cerrahi korku düzeylerini etkilediği belirlendi. Cinsiyet, kronik hastalık, düzenli ilaç kullanımı, daha önce hastaneye yatma, ameliyat öncesi hastanede kalış süresi ve Amerikan Anesteziyoloji Derneği hasta değerlendirme sınıflamasının hastaların uyku durumlarını etkilediği saptandı (p < 0,05).
Sonuç: Elektif cerrahi uygulanacak olan hastalarda cerrahi korkunun uyku ve uykusuzluk üzerinde etkili olduğu, bazı sosyodemografik ve ameliyata ilişkin özelliklerin hastaların cerrahi girişim öncesi korku düzeyini ve uyku durumlarını etkilediği belirlendi.

Anahtar Kelimeler

Elektif cerrahi, hasta, korku, uyku

The Determination of the Relationship between Fear of Surgery, Sleep, and Insomnia in Patients Scheduled for Elective Surgery

Öz

Introduction: Before surgery, patients may experience problems such as anxiety, fear and insomnia, depending on the intervention.
Aim: To determine the relationship between fear of surgery, sleep, and insomnia in patients scheduled for elective surgery.
Method: The descriptive study was conducted in a university hospital in Erzurum. The data were collected from 310 patients undergoing elective surgery. Patient Information Form, Surgical Fear Questionnaire, Epworth Sleepiness Scale and Insomnia Severity Index were used to collect data. The data were evaluated with descriptive statistics, independent t test, ANOVA test and pearson correlation analysis.
Results: The mean Surgical Fear Scale score was 30.78 ± 21.82, the mean Epworth Sleepiness Scale score was 6.41 ± 4.40, the mean Insomnia Severity Index score was 10.03 ± 5.78. A statistically significant and positive relationship was found between the Surgical Fear Scale short-term and long-term subscale and total scores with Epworth Sleepiness Scale (r=0.27 r=0.33, r=0.32) and Insomnia Severity Index (r=0.36, r=0.36, r=0.38) scores (p < 0.01). Gender, age, previous surgery, surgical clinic were found to affect surgical fear levels of the patients. Gender, chronic diseases, regular medication use, previous hospitalization, length of hospital stay before surgery, American Society of Anesthesiology patient evaluation classification were found to affect the sleep status of the patients (p < 0.05).
Conclusion: It was determined that surgical fear had an impact on sleep and insomnia in patients undergoing elective surgery, and some sociodemographic and surgery-related characteristics affected the patients' fear level and sleep status before surgery.

Anahtar Kelimeler

Elective surgery, fear, patient, sleep

Kaynakça

• Akıncı, E., ve Orhan, F.Ö. (2016). Sirkadiyen ritim uyku bozuklukları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 8(2), 178-189. doi: 10.18863/pgy.81775
• Bağdigen, M., & Karaman Özlü, Z. (2018). Validation of the Turkish version of the surgical fear questionnaire. Journal of Perianesthesia Nursing, 33(5), 708-14. doi: 10.1016/j.jopan.2017.05.007
• Bastien, C.H., Vallières, A., & Morin, C.M. (2001). Validation of the Insomnia Severity Index as an outcome measure for insomnia research. Sleep Medicine, 2(4), 297-307. doi: 10.1016/S1389-9457(00)00065-4
• Bourne, R.S., & Mills, G.H. (2006). Melatonin: Possible implications for the postoperative and critically ill patient. Intensive Care Medicine, 32(3), 371-379. doi: 10.1007/s00134-005-0061-x.
• Boysan, M., Güleç, M., Beşiroğlu, L., ve Kalafat, T. (2010). Uykusuzluk Şiddeti İndeksi’nin Türk örneklemindeki psikometrik özellikleri. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 11, 248-252.
• Celik, F., & Edipoglu, I.S. (2018). Evaluation of preoperative anxiety and fear of anesthesia using APAIS score. European Journal of Medical Research, 23(1), 1-10. doi: 10.1186/s40001-018-0339-4
• Dedert, E., Lush, E., Chagpar, A., Dhabhar, F.S., Segerstrom, S.C., Spiegel, D., … Sephton, S.E. (2012). Stress, coping, and circadian disruption among women awaiting breast cancer surgery. Annals of Behavioral Medicine, 44(1), 10-20. doi: 10.1007/s12160-012-9352-y
• Dogan, O., Ertekin, S., & Dogan, S. (2005). Sleep quality in hospitalized patients. Journal of Clinical Nursing, 14(1), 107-13. doi: 10.1111/j.1365- 2702.2004.01011.x
• Dolan, R., Huh, J., Tiwari, N., Sproat, T., & Camilleri-Brennan, J. (2016). A prospective analysis of sleep deprivation and disturbance in surgical patients. Annals of Medicine and Surgery, 6, 1-5. doi: 10.1016/j. amsu.2015.12.046.
• Erdağı Oral, S., Kıranşal, N., ve Deniz, M. (2022). Cerrahi kliniklerde yatan hastalarda ağrı ve anksiyetenin uyku kalitesine etkisi. Journal of Turkish Sleep Medicine, 9, 288-293. doi: 10.4274/jtsm.galenos.2022.38247.
• Erkilic, E., Kesimci, E., Soykut, C., Doger, C., Gumus, T., & Kanbak, O. (2017). Factors associated with preoperative anxiety levels of Turkish surgical patients: From a single center in Ankara. Patient Preference and Adherence, 11, 291–296. doi: 10.2147/PPA.S127342.
• Fındık, Ü.Y., ve Yıldızeli Topçu, S. (2012). Cerrahi girişime alınış şeklinin ameliyat öncesi anksiyete düzeyine etkisi. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 19, 22-33.
• Ito, Y., Iida, T., Yamamura, Y., Teramura, M., Nakagami, Y., Kawai, K., … Teradaira, R. (2013). Relationships between salivary melatonin levels, quality of sleep, and stress in young Japanese females. International Journal of Tryptophan Research, 6(Suppl 1), 75-85. doi: 10.4137/IJTR. S11760.
• Izci, B., Ardic, S., Fırat, H., Sahin, A., Altinors, M., & Karaca, İ. (2008). Reliability and validity studies of the Turkish version of the Epworth Sleepiness Scale. Sleep Breath, 12, 161-168. doi: 10.1007/s11325-007- 0145-7
• Johns, M.W. (1991). A new method for measuring daytime sleepiness: The Epworth Sleepiness Scale. Sleep, 14(6), 540–545. doi: 10.1093/ sleep/14.6.540.
• Karaman Özlü, Z., Şahin Altun, Ö., Olçun, Z., Kaya, M., & Yurttaş, A. (2018). Examination of the relationship between elective surgical patients’ methods for coping with stress and sleeping status the night before an operation. Journal of PeriAnesthesia Nursing, 33(6), 855-864. doi: 10.1016/j.jopan.2017.08.002
• Kaya, M., ve Karaman Özlü, Z. (2019). Elektif cerrahi bekleyen hastalarda cerrahi korkunun sosyal destek algısı ile ilişkisinin belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 22(4), 281-290. doi: 10.17049/ ataunihem.550029.
• Li, S., Song, B., Li, Y., & Zhu, J. (2021). Effects of intravenous anesthetics vs inhaled anesthetics on early postoperative sleep quality and complications of patientsafter laparoscopic surgery under general anesthesia. Nature and Science of Sleep, 13, 375-382. doi: 10.2147/NSS.S300803.
• Masjedi, M., Ghorbani, M., Managheb, I., Fattahi, Z., Dehghanpisheh, L., Salari, M., & Karamı, A. (2017). Evaluation of anxiety and fear about anesthesia in adults undergoing surgery under general anesthesia. Acta Anæsthesiologica Belgica, 68, 25-29.
• Mete, Z., ve Avcı Işık, S. (2020). Total diz protezi ameliyatı planlanan hastaların cerrahi korku düzeyleri ile ameliyat sonrası ağrı düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Türkiye Klinikleri Hemşirelik Bilimleri Dergisi, 12, 337-47. doi: 10.5336/nurses.2019-73129
• Nigussie, S., Belachew, T., & Wolancho, W. (2014). Predictors of preoperative anxiety among surgical patients in Jimma university specialized teaching hospital, South Western Ethiopia. BMC Surgery, 14, 67.
• Ödül Özkaya, B., Yüce, Z., Gönenç, M., Gül, A., ve Alış, H. (2013). Ameliyat sonrası erken dönemde hastanede yatan hastaların uyku düzenini etkileyen etmenler. Bakırköy Tıp Dergisi, 9, 121-125. doi: 10.5350/ BTDMJB201309305.
• Önler, E., ve Yılmaz, A. (2008). Cerrahi birimlerde yatan hastalarda uyku kalitesi. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 16(62), 114-121.
• Ören, B. (2018). Göğüs cerrahisi uygulanan hastaların konfor ve anksiyete düzeyini etkileyen faktörler. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 5(3), 324-332. doi: 10.17681/hsp.409359
• Özer, N. (2015). Cerrahi ve cerrahi hemşireliğinin tarihçesi cerrahinin sınıflandırılması cerrahi gerektiren durumlar ve hasta etkileri. F. Eti Aslan (Ed.), Cerrahi bakım vaka analizleriyle birlikte içinde. Ankara: Akademisyen Tıp Kitap Evi.
• Ray, A., Gulati, K., & Rai, N. (2017). Stress, anxiety, and immunomodulation: A pharmacological analysis. Vitamins and Hormones, 103, 1-25. doi: 10.1016/bs.vh.2016.09.007.
• Ruhaiyem, M.E., Alshehri, A.A., Saade, M., Shoabi, T.A., Zahoor, H., & Tawfeeq, N.A. (2016). Fear of going under general anesthesia: A cross-sectional study. Saudi Journal of Anaesthesia, 10(3), 317-321. doi: 10.4103/1658-354X.179094
• Shahmansouri, N., Koivula, M., Ahmadi, S., Arjmandi, A., & Karimi, A. (2012). Fear, anxiety, and beliefs about surgery in candidates patients for coronary artery bypass grafting. European Journal of Experimental Biology, 2(5), 1750-1754.
• Sheizaf, B., Almog, B., Salamah, K., Shehata, F., Takefman, J., & Tulandi, T. (2011). A pragmatic evaluation of sleep patterns before gynecologic surgery. Gynecological Surgery, 8, 151-155. doi: 10.1007/s10397-010- 0639-3
• Sürme, Y., & Çimen, Ö. (2022). Preoperative Surgical Fear and Related Factors of Patients Undergoing Brain Tumor Surgery. Journal of Perianesthesia Nursing. 37(6), 934−938. doi: 10.1016/j.jopan.2022.04.006.
• Şahin Altun, Ş., Karaman Özlü, Z., Kaya, M. & Olçun, Z. (2017). Does the fear of surgery prevent patients from sleeping? Journal of Anatolia Nursing and Health Sciences, 20, 260-266.
• Taşdemir, N., Tank, D.Y., ve Çetinkaya, B.E. (2022). Hastaların ameliyat öncesi dönemde korku düzeyleri ile öğrenim gereksinimleri arasındaki ilişki. Sağlık Akademisi Kastamonu, 7(1), 47-58. doi: 10.25279/ sak.754871
• Theunissen, M., Peters, M., Schouten, E., Fiddelers, A., Willemsen, M., Pinto, P., … Marcus, M. (2016). Validation of the surgical fear questionnaire in adult patients waiting for elective surgery. PLoS One, 9(6), e0162737. doi: 10.1371/journal.pone.0100225
• Toor, P., Kim, K., & Buffington, C.K. (2012). Sleep quality and duration before and after bariatric surgery. Obesity Surgery, 22, 890-895. doi: 10.1007/s11695-011-0541-8
• Van Onselen, C., Aouizerat, B.E., Dunn, L.B., Paul, S.M., West, C., Hamolsky, D., … Miaskowski, C. (2013). Differences in sleep disturbance, fatigue and energy levels between women with and without breast pain prior to breast cancer surgery. Breast, 22(3), 273–276. doi: 10.1016/j. breast.2012.07.007
• Vij, V., Dahiya, D., Kaman, L., & Behera, A. (2018). Efficacy of melatonin on sleep quality after laparoscopic cholecystectomy. Indian Journal of Pharmacology, 50(5), 236-241. doi: 10.4103/ijp. IJP_250_18
• Wang, J., Lu, S., Guo, L., Ren, C., & Zhang, Z. (2019). Poor preoperative sleep quality is a risk factor for severe postoperative pain after breast cancer surgery: A prospective cohort study. Medicine, 98(44), e17708. doi: 10.1097/MD.0000000000017708
• Yılmaz, E., ve Aydın, E. (2013). Cerrahi girişim yapılan hastalarda ameliyat öncesi-sonrası anksiyetenin derlenme kalitesine etkisi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 8(23), 80-95.