Senaryo Tabanlı Eğitimin Ortaokul Öğrencilerinin Afetlere İlişkin Bilgi ve Tutum Düzeylerine Etkisi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 183 - 205, 30.12.2022

Uğur Çakır , Bahadır Kılcan

https://doi.org/10.38015/sbyy.1175589

Cited By: 3

Öz

Dünyanın herhangi bir yerinde her geçen saniyede insanlar bir afet riski ile karşı karşıya kalmaktadır. İstatistiksel verilere bakıldığında birçok insan hayatını kaybetmekte ve maddi anlamda ülkeler çok ciddi zararlar görmektedir. Kayıpların içeriğine bakıldığında ise eğitimsizliğin afet felaketine ciddi katkılar yaptığı görülmektedir. Eğitimin verildiği yerlerin başında okullar yer aldığından, afet eğitimi konularında bireylerin bilinçlenmesini sağlayacak ilk kurumları oluşturmaktadır. Günümüz gelişen dünyasında her alanda değişim ve gelişme olduğu gibi eğitim alanında bu durum söz konusudur. Geleneksel eğitim anlayışının hâkim olduğu, öğrenciyi pasif kılan ve davranışçı bir yaklaşımla yapılandırılan eğitim kurumları Türkiye’de 2005 program değişikliği ile yapılandırmacı yaklaşım felsefesini benimsemiştir. Öğrenciyi merkeze alan ve öğretmeni rehber konumunda gören eğitim yöntemlerinden bir tanesi senaryo tabanlı öğretim (STÖ) yöntemidir. Afet eğitimi konuları toplumsal birçok kayıp ve riski beraberinde getirdiğinden, ortaokul düzeyinde afet eğitiminin verileceği derslerin başında sosyal bilgiler dersleri gelmektedir. Yapılan bu çalışmada, senaryo tabanlı afet eğitiminin ortaokul öğrencilerinde afetlere ilişkin bilgi ve tutum düzeylerine etkisi araştırılmıştır. Senaryo temelli öğretim modelinin özellikleri güncellenen Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nda yer alan afet konularının öğretiminde ve öğrencilere kazandırılmak istenen hedeflerin gerçekleştirilmesi açısından uygun olacağı düşünülmektedir. Araştırmada nicel araştırma deseninde tasarlanmıştır. Araştırmanın nicel boyutunda, deneysel desenlerden “Ön test - son test kontrol gruplu yarı deneysel desen” kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, Türkiye’de afetlerden en fazla zarar gören il olan Kocaeli’de, rasgele (random) yöntemle seçilmiş bir ortaokulda 6. sınıfta öğrenim görmekte olan 46 öğrenci oluşturmaktadır. Çalışmanın uygulama boyutu 6 hafta sürmüştür. Bu süreçte deney grubunda senaryo tabanlı öğretimle oluşturulan afet eğitimi etkinlikleri işlenirken, kontrol grubunda hali hazırda uygulanmakta olan öğretim programındaki öğretim sürecine göre ders işlenmiştir. Çalışmanın verilerini toplamak amacıyla Afet eğitimi başarı testi (ABT), Afete hazırlık tutum ölçeği (AHTÖ) geliştirilmiş ve kullanılmıştır. (ABT) başarı testi ve (AHTÖ) tutum ölçeği ön test - son test olarak deney ve kontrol gruplarına iki kez uygulanmıştır. Veri toplama araçlarından elde edilen bulgular, senaryo tabanlı öğretim yönteminin, ortaokul altıncı sınıf öğrencilerinin afet eğitimine ilişkin başarılarına ve afete hazırlıklarına yönelik tutumlarına etkisinin yorumlanması amacıyla kullanılmıştır. Araştırmada, STÖ yöntemine uygun olarak hazırlanmış olan senaryolarla dersin işlenmesinin öğrencilerin bilgi ve tutumlarına etkisini tespit etmek için veri toplama araçlarından elde edilen nicel veriler, SPSS 22 istatistik paket programında yer alan bağımsız gruplar için t-testi ve bağımlı gruplar için t-testi yapılmıştır. Çalışma sonunda öğrencilerin afete hazırlık tutumlarına yönelik son test tutum puanları arasında anlamlı farklılık olduğu belirlenmiştir. Bu bulgular sonucunda, STÖ yönteminin AHTÖ’ne yönelik tutumlarını olumlu yönde artırdığını göstermiştir. Öğrencilerin son test akademik başarı puanları arasında anlamlı farklılık olduğu belirlenmiştir. Araştırmada elde edilen bulgular sonucunda, STÖ yönteminin ABT’ne yönelik öğrencilerin akademik başarı düzeylerini olumlu yönde arttırdığını göstermektedir. Bu bağlamda, senaryo tabanlı öğretimin ortaokul öğrencilerinin afetlere ilişkin bilgi ve tutum düzeylerine olum yönde katkı sağladığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Senaryo tabanlı öğrenme, afet, afet eğitimi, ortaokul, sosyal bilgiler

The Effects of Scenario Based Training on Disaster Related Information and Attitude Levels of Secondary School Students

Öz

At every second in any part of the world people are faced with a disaster risk. When we look at statistical data, many people lose their lives and the countries are suffering serious damage in material terms. When we look at the content of losses, we see that lack of education has made serious contributions to disaster catastrophe. As schools are among major places where education services are provided, they are the first institutions to provide awareness of individuals in disaster training. In today's developing world, there is change and development in the field of education as it is the case for all fields of life. Educational institutions, that have a traditional education understanding structured with a passive approach based on rote-learning, have adopted the philosophy of constructivist approach with 2005 program change in Turkey. Scenario-based teaching (STÖ) method is one of the education methods that take the student at the center and see the teacher as a guide. As disaster training issues are related to a lot of social loss and risk, the program of disaster training at the secondary school level is included in social science courses. This study analyzes the effects of scenario-based disaster training on the disaster-related information and attitude level of secondary school students. The characteristics of the scenario-based teaching model are thought to be appropriate in teaching the disaster topics included in the updated social studies curriculum and in achieving the goals to be attained by the students. The research was conducted using quantitative research methods. In the quantitative dimension of the study, "pre and post test pattern with control group pattern" was used from experimental designs. The study group of the research is composed of 46 students who are attending to 6th grade in a randomly selected secondary school in Kocaeli, which is the most affected province from disaster in Turkey. The application phase of the study lasted 6 weeks. In this process, the experimental group were taught disaster training activities formed by scenario-based training while the control group were taught according to the currently applied traditional approach based on narrative and question-answer method. Disaster education achievement test (ABT), Disaster preparedness attitude scale (AHTÖ) were developed and used to collect the data of the study. The ABT achievement test and the AHTÖ attitude scale were administered twice to the experimental and control groups as pre - test and post - test. In the study, t-test for independent groups and t-test for dependent groups in the SPSS 22 statistical package program were performed to determine the effect of the course on the knowledge and attitudes of the students when the course is taught with the scenarios prepared according to the STÖ method. At the end of the study, it was determined that there was a significant difference between students' post-test attitude scores for disaster preparedness attitudes. Finding end result one, it shows that the STÖ method increases the attitudes towards the AHTÖ positively. It was determined that there was a significant difference between students' post-test academic achievement scores. These findings indicate that the STÖ method positively enhances the ABT-oriented academic achievement levels of students. In this context, it was concluded that Scenario-Based Training contributes to Disaster-Related Information and Attitude Levels of Secondary School Students.

Anahtar Kelimeler

Scenario-Based learning, disaster, disaster training, secondary school, social studies.

Kaynakça

• Açıkgöz, K. Ü. (2007). Aktif öğrenme. İzmir: Biliş.
• Alkan, N., Elmas, İ., Karakuş, M., & Akkay, E. (2001). Doğal afetler sırasında karşılaşılan sorunlar: bir anket çalışması. Ulusal Travma Dergisi, 7, 195-200.
• Avcı, D. E., & Bayrak, E. B. (2013). Öğretmen adaylarının senaryo temelli öğrenmeye ilişkin görüşlerinin incelenmesi: bir eylem araştırması. İlköğretim Online Dergisi, 12(2), 528-549.
• Balcı, A., (2015). Sosyal bilimlerde araştırma: yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem.
• Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. (2013). Bireyler ve aileler için afet bilinci eğitimi. Ankara: AFAD.
• Başıbüyük, A. (2004). Yetişkinlerde deprem bilgisi ve etkili faktörlerin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 4(161), 175-184. http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler /Milli_Egitim_Dergisi/161/basibuyuk.htm sayfasından erişilmiştir.
• Brock, S. (2003). Creating scenarios using a reflective cycle and “PIA PRISM”. In E. Errington (Eds.), Developing scenario-based learning: Practical insights for tertiary educators research perspectives (pp. 19-30). New Zealand: Dunmore Press.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Deneysel desenler. Ankara: Pegem.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Colburn, A. (2002). Constructivism: science educations grand unifying theory. The Clearance House, 74(1), 9-12.
• Coşkun, Ş. (2011). Afet eğitimi algılanması: ilköğretim öğrencilerine verilen afet eğitimlerinin algılanmasını ölçmek üzere bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Çelen, İ., & Vural, R. A. (2009). Eğitimde drama ve İngilizce öğretimi: ilköğretim dördüncü sınıf öğrencileri üzerine bir araştırma. İlköğretim Online Dergisi, 8(2), 425-438.
• Ergünay, O. (1996). Afet yönetimi nedir? Nasıl olmalıdır? Ankara, Erzincan ve Dinar depremleri ışığında Türkiye’nin deprem sorunlarına çözüm yolları arayışları. TÜBİTAK Deprem Sempozyumu Bildirileri, 263-272.
• Ergünay, O. (2008). Afet yönetiminde kurumsal yapılanma ve mevzuat nedir? Nasıl olmalıdır. İstanbul Depremi Beklerken Sorunlar ve Çözümler Bildirileri, 97-108.
• Erkal, T., & Değerliyurt, M. (2009). Türkiye’de afet yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(22), 147-166.
• Genç, F. N. (2007). Türkiye’de kentleşme ve doğal afet riskleri ile ilişkisi. TMMOB Afet Sempozyumu Bildirileri, 217-220.
• Gökçe, O., Özden, Ş., & Demir, A. (2008). Türkiye'de afetlerin mekansal ve istatistiksel dağılımı, afet bilgileri envanteri. Ankara: AFAD.
• Hafler, J. P. (1997). Case writing: Case writers' perspectives. In D. Boud & G. Feletti (Eds.), The challenge of problembased learning research perspectives (pp. 151-159). London: Kogan Page.
• Hsu, LL. (2011). Blended learning in ethics education: a survey of nursing students. Nursing Ethics, 18(3), 418-430.
• Hurnen, F., & Mcclure, J. (1997). The effect of increased earthquake knowledge on perceived preventability of earthquake damage. The Australasion Journal of Disaster and Trauma Studies, 3, 78-84.
• Karamustafaoğlu, S., Ayas, A., & Coştu, B. (2002). Sınıf öğretmeni adaylarının çözeltiler konusundaki kavram yanılgıları ve bu yanılgıların kavram haritası tekniği ile giderilmesi. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi’nde sunulmuş bildiri, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kemiksiz, C. (2016). 6. sınıf fen bilimleri dersinde senaryo temelli öğrenme yönteminin akademik başarı tutum ve kalıcılığa etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Kocadağ, Y. (2010). Senaryo tabanlı öğrenme yönteminin genetik konusundaki kavram yanılgılarının giderilmesi üzerinde etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Kuş, E. (2003). Nicel-nitel araştırma teknikleri. Ankara: Anı.
• Macaulary, J. (2007). Chapter 24: Disaster education in New Zeland international. Perspectives on natural disasters: occurrence, mitigetion and consequences. Published by springer. http://www.springer.com/in/book/9781402028502 sayfasından erişilmiştir.
• McLinden, M., McCall, S., Hinton, D., & Weston, A. (2007). Embedding online problem‐based learning case scenarios in a distance education programme for specialist teachers of children with visual impairment. European Journal Of Special Needs Education, 22(3), 275-293.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2009). Sosyal Bilgiler (6-7. Sınıflar) Öğretim Programı Ve Kılavuzu. http://Ttkb.Meb.Gov.Tr/Program2.Aspx sayfasından erişilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2013). Sosyal Bilgiler 4-5. Sınıf Programı http://Ttkb.Meb.Gov.Tr/Program2.Aspx sayfasından erişilmiştir.
• Öcal, A. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde deprem eğitiminin değerlendirilmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 169-184.
• Öcal, A., Çakır, U., & Özelmacı, Ş. (2016). İlkokul ve ortaokul ders programlarında afetten korunma ve güvenli yaşam. Alan Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2(2), 71-83.
• Özmen, B., Nurlu, M., Kuterdem, K., & Temiz, A. (2005, Mart). Afet yönetimi ve afet işleri genel müdürlüğü. I. Deprem Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Öztürk, C. (2012). Sosyal bilgiler: toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış. C. Öztürk (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi (s. 1-31). Ankara: Pegem.
• Petal, M. A., & Izadkhah, Y. O. (2008). Formal and informal education for disaster risk reduction. Paper Presented at The Internatonal Conterence on School Safety, Islamabad, Pakistan.
• Reeves, H., & Lenoir, F. (2006). Yeryüzünün acısı (Çev. Ş. Demirkol). İstanbul: Yapı Kredi.
• Schank, R. (1999). Learning by doing. instructional design theories and models. New Jersey: USA.
• Sönmez, V. (2005). Hayat ve sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Anı.
• Süğümlü, Ü. (2009). Dil bilgisi öğretiminde senaryo tabanlı öğrenme yaklaşımının etkililiği: kelime türleri örneği. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Şahin, C., & Sipahioğlu, S. (2007). Doğal afetler ve Türkiye. Ankara: Gündüz.
• Şeker, H., Deniz, S., & Görgen, İ. ( 2004). Öğretmen yeterlikleri ölçeği. Milli Eğitim Dergisi, 32(164), 105-118.
• Taş, N. (2003). Reducing probable earthquake damages in urban settlements. Uludağ Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 8(1), 225-231.
• Tekin, H. (2000). Eğitimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: Yargı.
• Vatansever, K., & Vatansever, M. (2000). 17 Ağustos Gölcük ve 12 Kasım Düzce depremi sonrası deneyimleri ışığında; reorganizasyonu çalışmalarının değerlendirilmesi. Toplum ve Hekim, 15(1) 71-79.
• Veznedaroğlu, H. M. (2005). Senaryo temelli öğrenmenin öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutum ve öz yeterlik algısına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yan, S. (2006). Improvement of EFL learnes speaking and writing throuexploringgh reflective scenario-based leraning. Siro-Us English Teaching, 3(5), 23-27.
• Yeniceli, E. (2016). Senaryo temelli öğretimin fen bilimleri dersindeki başarıya ve derse yönelik tutuma etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yılmaz, E. (2014). School-based disaster education through curricular and extra-curricular activities: a comparative case study. Yüksek Lisans Tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.