Erken Cumhuriyet Döneminde Kentlileşme ve Şeref Akdik

Yıl 2020, Cilt: 13 Sayı: 25, 138 - 158, 30.06.2020

İlona Baytar , İlkay Canan Okkalı

https://doi.org/10.21602/sduarte.702550

Cited By: 2

Öz

Cumhuriyetin ilanı ile siyasi ve toplumsal yapıda görülen değişimler devlet tarafından belirlenen modernleşme çizgisinde gelişir. Özellikle kentlileşme ve kentsel yaşamın getirdiği yaşam pratikleri 20. yüzyıl Türkiyesini gelenekselden farklı bir yere taşır. İçinde geliştiği toplumun dinamikleriyle şekillenecek olan Cumhuriyet dönemi Türkiyesi için inkılâplar çok önemlidir. Devletçilik altında gerçekleşecek olan inkılâplar salt siyasi yapıyla sınırlı kalmayacak ulusal bilincin altında kültürel milliyetçiliği de geliştirecektir. Öyle ki tek partili dönemde devlet destekli Halkevleri açılacak, sanatçılar Anadolu’ya gönderilerek kırsal bölge yaşayanı da yeni sanat ortamıyla tanışmış olacaktır. Erken Cumhuriyet dönemi sanatçıları arasında yer alan Şeref Akdik de İnkılâpçı ressamlardan biridir. Kentlileşme çizgisinde gelişen modern hayatı, yeni yaşam mekânlarını, yeni imajıyla Türk kadınını, gelişen sanayi kollarını ve işçi sınıfını betimler.
Bu çalışmada ressam Şeref Akdik’in 1940’lardan 1960’lara uzanan süreçteki resimleri bağlamında erken cumhuriyet döneminin kentlileşme olgusu yeni çalışma mekânları ile bu mekânların kullanıcıları ve değişen yaşamlarındaki kesitler üzerinden ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şeref Akdik, , Kentlilik Resimleri, Kentlileşme Olgusu, Sanayileşme Resimleri

Kaynakça

• Kaynakça --------------------,(1940). “Halkevleri Postası: C.H.P.nin Ressamlarımızı Teşviki”, Ülkü Halkevleri Dergisi, C. XVI, Sayı: 91, Eylül 1940, Ulus Basımevi, Ankara, s.74. Aksel, M. (1942). “Üçüncü Devlet Resim Ve Heykel Sergisi”, Güzel Sanatlar Dergisi, (4), s.23. Altıntaş, O. (1988). Şeref Akdik, Türk Büyükleri Dizini 77, Sayı: 928.1-1674, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 910. Arıtan, Ö. (2008). “Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı Modernleşme ve Cumhuriyetin Kamusal Mekân Modelleri”, Mimarlık, S.342, (Temmuz-Ağustos 2008), s.49-56. Baltacıoğlu, İ.H. (1937). “Bir İnkılap Ressamı”, Yeni Adam Dergisi, no:161,İstanbul, s.10-11. Berk, N.- Özsezgin, K. (1983), Cumhuriyet Dönemi Türk Resmi, Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları. Bozdoğan, S. (2008). Modernizm ve Ulusun İnşası: Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde Mimari Kültür, İstanbul: Metis Yayınları. Dellaloğlu Dastarlı, E. (2018). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türk Resminde Modernleşme: İmgeler ve Batılı Kimlik, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı. Elibal, G. (1974). Şeref Akdik, Hayatı, Sanatı, Eserleri, İstanbul: Düzen: Ar Ajans Resim. Giray, K. (1995). “Yurdu Gezen Türk Ressamları-1/1939-1944 Yurt Sergileri", Türkiye'de Sanat Plastik Sanatlar Dergisi, Sayı: 18, Mart/Nisan 1995, İstanbul, s. 34-45. Giray, K. (1997). Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliği, İstanbul: Akbank Kültür ve Sanat Kitapları:64. Giray, K. (2004). Cumhuriyet’in İlk Ressamları, İstanbul. Gören, A. K. (2003a). “Cumhuriyet Ruhunun Temsilcisi: Şeref Akdik (1899-1972)”, Antik&Dekor, İstanbul, 76: 124-129. Gören, A. K. (2003b). “Müstakillerin Bir Müstakili Şeref Akdik”, Artist Sanat Dergisi, S. 10, s.26-31. İleri C.(Ed.), (2007). Modern Deneyimler, 2007-2008 Sürekli Sergi, İstanbul: İstanbul Modern Sanat Vakfı Yayınları. İskender, K. (1996). “Cumhuriyet’in İlk Yıllarındaki Türk Resmi ve Siyaset İlişkileri”, Türkiye’de Sanat Plastik Sanatlar Dergisi, Sayı:23, Mart/Nisan 1996, İstanbul, s.42-45. Okkalı, İ. C. (2014). Türk Resminde İç Mekân Resimleri (1880-1950’li Yıllar), Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı. Okkalı, İ.C. (2017). Kıyafetlerin ve Mekânların İzinde: Şeref Akdik’in Resimlerinde Moda Ve Mekân Çözümlemesi, Art- Sanat, S.8, İstanbul, s.357-376. Öndin, N. (2003). Cumhuriyet’in Kültür Politikası ve Sanat (1923-1950), İstanbul: İnsancıl Yayınları. Özden, Ş. (1945). Ressamlar Konuşuyor II, Yeni Sanat, 25, 1 Birincikanun (Aralık):8-9. Tansuğ, S. (1986). Çağdaş Türk Sanatı, İstanbul: Remzi Kitabevi. Tanyeli, U. (ed.). (1998). Üç Kuşak Cumhuriyet, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. Tekeli, İ. (1998). “Atatürk Türkiyesinde Kentsel Gelişme ve Kent Planlaması”, Arredamento Mimarlık, no:10, s. 61-63. Ülker, Talat, Şahin Kazancı, Necati Yılmaz, Engin Doğru , (2014). Ressam Şeref Akdik Hayatı-Sanatı-Eserleri, Gümüşhane: T.C. Gümüşhane Valiliği Yayınları:16. Yaman, Z.Y. (2012). Ankara Resim ve Heykel Müzesi, Ankara: T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları Sanat Eserleri Dizisi:486. Yaman, Z.Y. (1996). “Modernizmin Siyasal/İdeolojik Söylemi Olarak Resimde Köylü/Çiftçi İzleği”, Türkiye’de Sanat, S.22, Ocak Şubat 1996, İstanbul, s.29-37. Yücel, T.F. (2015). Cumhuriyet Türkiyesi’nin Sanayileşme Öyküsü, Ankara: TTGV. İnternet Kaynakları http://www.millireasuranssanatgalerisi.com/sergiler/-cumhuriyetin-romansi-yurt-gezileri-1938-194, Erişim tarihi 06.03.2020. Görsel Kaynaklar Görsel 1. Akdik, “Tütün İşleyen Kadınlar”, yakl. 1940, Tuval Üzeri Yağlıboya, 55x86 cm, İstanbul Modern Sanat Müzesi. İleri C.(Ed.), (2007). Modern Deneyimler, 2007-2008 Sürekli Sergi, İstanbul Modern Sanat Vakfı Yayınları, s. 127. Görsel 2. Akdik, “Metalurji Atölyesi”, 1945, Tuval Üzeri Yağlıboya, 54x65 cm, İstanbul Modern Sanat Müzesi. İleri C. (Ed.), (2007). Modern Deneyimler, 2007-2008 Sürekli Sergi, İstanbul Modern Sanat Vakfı Yayınları, s. 126. Görsel 3. Akdik, “Eskişehir Cer Atölyesi”, 1946, Mukavva Üzeri Yağlıboya, 55x65 cm, Akbank Koleksiyonu. http://www.rportakal.com/Article.aspx?PageID=173&ArtId=2000, Erişim tarihi: 06.03.2020 Görsel 4. Akdik, “Sivas Cer Atölyesi”, 1946, Tuval Üzeri Yağlıboya, 55x65 cm, Akbank Koleksiyonu. Gören A.K., (1998). 50. Yılında Akbank Resim Koleksiyonu, Akbank Kültür ve Sanat Kitapları: 66, İstanbul, s.79 Görsel 5. Akdik, “Haydarpaşa Garı”, 1955, Tuval Üzeri Yağlıboya. Ülker, Talat, Şahin Kazancı, Necati Yılmaz, Engin Doğru , (2014). Ressam Şeref Akdik Hayatı-Sanatı-Eserleri, Gümüşhane: T.C. Gümüşhane Valiliği Yayınları:16, s. 76. Görsel 6. Akdik, “Galata Köprüsü”, 1961, Tuval Üzeri Yağlıboya, 51 x 61 cm, Özel Koleksiyon. http://www.artnet.com/artists/seref-akdik/galata-k%C3%B6pr%C3%BCs%C3%BC pbMPPpNJVQWYq3toUTJyRw2 Erişim Tarihi: 06.03.2020 Görsel 7. Akdik, “Moda Çay Bahçesi”, 1945, Tuval Üzeri Yağlıboya, 38x47 cm. http://www.ozbilenlermuzayede.com/muzayedeler-detay.aspx?ID=10&SanatciID=175 Erişim Tarihi: 06.03.2020 Görsel 8. Akdik, “Çay Bahçesi”, 1961, Tuval-Sunta Üzeri Yağlıboya, 27x34 cm. http://www.artnet.com/artists/seref-akdik/%C3%A7ay-bah%C3%A7esi HOiOMEZ0BmF8ewGiD0r-Yg2 Erişim tarihi: 06.03.2020 Görsel 9. Akdik, “Moda Çay Bahçesi”, 1952, Yağlıboya. https://www.alifart.com/moda-cay-bahcesi_85654/ Erişim tarihi: 06.03.2020 Görsel 10. Akdik, “Çini Yapanlar”, 1956, Duralit Üzeri Yağlıboya, 115 x 88,5 cm, TCMB Koleksiyonu. http://www.turkishpaintings.com/index.php?p=37&l=1 &modPainters_artistDetailID=326, Erişim tarihi: 30.02.2020 Görsel 11. Akdik, “Çini Atölyesi”, 1955, Tuval Üzeri Yağlıboya, 60x71 cm. http://www.artnet.com/artists/seref-akdik/%C3%A7ini-at%C3%B6lyesi-CTfd B3PFn1_myhdh8MSxQ2, Erişim tarihi: 03.03.2020 Görsel 12. Akdik, “Çinici Kızlar”, 1955, Tuval Üzeri Yağlıboya, 56x66cm. Elibal, G. (1974). Şeref Akdik, Hayatı, Sanatı, Eserleri, İstanbul: Düzen: Ar Ajans Resim, s.123