Osmanlı’dan Günümüze Ege Bölgesi’ndeki Kumaş Dokuma Merkezleri

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 32, 984 - 1005, 08.01.2024

Tuğçe Şen , Esra Kavcı Özdemir

https://doi.org/10.21602/sduarte.1382325

Öz

El sanatları içerisinde önemli bir yeri olan dokumacılık, insanoğlunun barınma ve giyinme ihtiyacı ile ortaya çıkmış, insanlık tarihi kadar eskidir. El sanatları içerisinde önemli yeri olan dokumalarımız Anadolu’da şekillenmiş, gelişmiş ve günümüze kadar ulaşmıştır. Yöresel dokumalar yün, ipek pamuk, keten, tiftik ile dokunmuş kendine özgü özellikleri bünyesinde taşıyan dokumalarımızdır. Bu dokumalar teknikleri, yapısal özellikleri ve desenleri ile birbirinden ayrılmaktadır. Tarihi süreç ele alındığında, farklı kültürlerle buluşan Türk toplumu el sanatları alanında zengin örnekler ortaya koymuştur. Yapılan çalışmada Osmanlı’dan günümüze kumaş dokuma merkezleri incelenmiş, Ege Bölgesi’ndeki dokuma merkezlerine değinilmiş, dokunan kumaşların özellikleri ve günümüzdeki durumu ele alınmıştır. Bu çalışmada konu “Anadolu’daki Kumaş Dokuma Merkezleri ve Kumaş Dokuma Örnekleri” ile “Ege Bölgesi’ndeki Kumaş Dokuma Merkezleri” olarak iki ana başlık altında toplanmış ve alan araştırması yöntemi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kumaş, Osmanlı Kumaşları, Ege Bölgesi Kumaşları, Dokuma Merkezleri

Kaynakça

• Akpınarlı, H.F. ve Arslan, P. (2017). “Dokumacılığın Yerel Kalkınma Projeleri ile Yaşatılması Örneği; Üzümlü Dastar Dokumaları”, IX. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/ Sanat Etkinlikleri, İzmir.
• Akpınarlı, H.F. ve Çalışkan Çoban, M.G. (2021). “Kumaş Dokumacılığının Anadolu’daki Coğrafi Dağılımı”, İdil Dergisi, Sayı 78, s.285-303.
• Aslanapa, O. (1993). Türk Sanatı El Kitabı. Anka Ofset A.Ş., İstanbul.
• Atıcı Ateşok, E. (2005). Babadağ Dokumacılığı ve İlçede Üretilen Düz Dokumaların Bazı Özellikleri, (Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ev Ekonomisi Anabilim Dalı, El Sanatları Bilim Dalı.
• Başaran, F.N. (2018). “Anadolu Geleneksel Bez Dokumacılığından Bazı Örnekler ve Günümüzdeki Durumu”, Arış Halı, Dokuma ve İşleme Sanatları Dergisi, s.14-25.
• Çürük, G. (2017). “Yeşil Üzümlü Beldesinde Geleneksel Dastar Dokumacılığı”, Milli Folklor, Yıl 29, Sayı 115.
• Demiriz, Y. (1982). “Anadolu Türk Sanatında Süsleme ve Küçük Sanatlar”, Görsel Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, İstanbul, Cilt 5. Genç, İ. (1997). Türk Halk Oyunlarında Dokumacılık ve Yeşilyurt Dokumacılığı, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gürsu, N. (1988). Türk Dokumacılık Sanatı Çağlar Boyu Desenler. Redhouse Yayınevi, İstanbul. İnci İ. ve Gök S. (2022). “Osmanlı'nın Son Dönemlerinde Manisa'da Sanayi ve Zanaatlara Dayalı Üretim”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 11, Sayı 2.
• Kavcı Özdemir, E. (2008). “İki Ustanın Anlatımıyla Kızılcabölük Geleneksel Dokumalarının Dünü- Bugünü”, Denizli, Kızılcabölük Geleneksel Dokumalar Sempozyumu.
• Kavcı Özdemir, E. (2012). “Tekstilde Endüstrileşmenin Yöresel Dokuma Kumaş Üretimine Etkileri: Denizli (Buldan- Tavas)”, 1. Uluslararası Moda ve Tekstil Tasarımı Sempozyumu.
• Kavcı Özdemir, E. (2018). “Denizli Bölgesi El Dokumacılığına Genel Bakış ve Bir Örnek Dokuma: Nikfer Bezi”, Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 5, Sayı 25, s.166-178.
• Kavcı Özdemir, E. (2022). “Manisa Bezi ve Günümüzdeki Durumu Üzerine Bir Araştırma”, Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 9, Sayı 61, s.197-210.
• Kavcı Özdemir, E. (2022). “Tire- Beledi Dokumasının Dünü- Bugünü-Yarını”, Aydın Uğurlu ve Geleneksel Sanatlar Özel Sayısı, s.114-134.
• Mammadova, A. (2004). Anadolu’ daki Dokuma Tekniklerinin 20. Yüzyıl Çağdaş Sanat Örneklerinde Uygulanması, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Önlü, N. (2010). “Ege Bölgesi’ nde Kaybolmaya Yüz Tutmuş El Dokumaları ve Değişim Süreci”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, Yıl 3, Sayı 5, s.133-149.
• Önlü, N. (2010). “Ege Bölgesi El Dokuma Kaynakları”, Sanat Dergisi, Yıl 0, Sayı 17, s.47-60.
• Özdemir Uysal, B. ve Aykaç Atalayer, G. (2017). “Tekstilde Malzemenin Işıkla İlişkisi Üzerine Deneysel Bir Yaklaşım: ‘7 Kumaş, 7 Yüz, 14 el ile Anadolu’ya Dokunmak’”, Yedi Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, Sayı 17, s.77-86.
• Öztürk, İ. ve Öztürk G. (2019). ‘’Taraklı Bez Dokumacılığı ve Günümüzdeki Durumuna Yönelik Bazı Tespitler’’, Journal of Social And Humanities Sciences Research (JSHSR)- Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, Vol:6, Issue:36, pp: 1041-1050.
• Öztürk, İ. ve Öztürk G. (2021). ‘’Sakarya Kaynarca Çevre Dokumalarının Desen ve Teknik Açıdan İncelenmesi’’, Antalya: 4.Uluslararası Akdeniz’de Güzel Sanatlar Sempozyumu ve Kültür Sanat Etkinlikleri, ss. 112-123.
• Salman, F. (2004). “Türk Kumaş Sanatında Görülen Geleneksel Kumaş Çeşitlerimiz”, Sanat Dergisi: Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, Yıl 0, Sayı 6, s.13-42.
• Sezgin, Ş. (1994). “Yeşilyurt Dokumaları”, Tekstil ve Mühendis, Sayı 8, s.45-46.
• Yaşar, N.ve Önlü, N. (2022). “İzmir’ in Gelecek Kuşaklara Mirası Ödemiş İpeklileri ve Tire Beledi Dokumalarının Son Durumu”, Yedi Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, İzmir Özel Sayısı, s.111-122.
• Yıldız, D.(2021). Geleneksel Türk El Dokumalarının Giysi Modasına Etkisi Üzerine Bir Örnek: Tekirdağ El Dokumaları ve Kumaş Yüzey Önerileri (Sanatta Yeterlik Tezi), İstanbul: Haliç Üniversitesi Lisans Eğitim Enstitüsü.
• Görsel Kaynaklar
• Görsel 1. ‘’Türkiye Dokuma Atlası, Anadolu’nun Miras Kumaşları’’, Kollektif Yayınevi, İstanbul, 2021, 36, 47, 62, 4.
• Görsel 2. ‘’Türkiye Dokuma Atlası, Anadolu’nun Miras Kumaşları’’, Kollektif Yayınevi, İstanbul, 2021, 29, 83, 142, 90, 174, 140, 156, 159, 102, 177, 136, 181.
• Görsel 3. Yaşar N., Önlü N. (2022). “İzmir’ in Gelecek Kuşaklara Mirası Ödemiş İpeklileri ve Tire Beledi Dokumalarının Son Durumu”, Yedi Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, İzmir Özel Sayısı, İzmir, s.113.
• Görsel 4. Kavcı Özdemir, E. (2022). “Tire- Beledi Dokumasının Dünü- Bugünü-Yarını”, Aydın Uğurlu ve Geleneksel Sanatlar Özel Sayısı, s.118,119.
• Görsel 5. Özdemir Uysal, B., Aykaç Atalayer, G. (2017). “Tekstilde Malzemenin Işıkla İlişkisi Üzerine Deneysel Bir Yaklaşım: ‘7 Kumaş, 7 Yüz, 14 el ile Anadolu’ya Dokunmak’”, Yedi Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, Sayı 17, s.79.
• Görsel 6. Önlü, N. (2010). “Ege Bölgesi El Dokuma Kaynakları”, Sanat Dergisi, Yıl 0, Sayı 17, s.55, Tuğçe Şen, İzmir, Ekim 2022.
• Görsel 7. Tuğçe Şen, İzmir, Mayıs 2023.
• Görsel 8: Atıcı Ateşok, E. (2005). ‘’Babadağ Dokumacılığı ve İlçede Üretilen Düz Dokumaların Bazı Özellikleri’’. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ev Ekonomisi Anabilim Dalı, El Sanatları Bilim Dalı, s.78.
• Görsel 9: Sezgin, Ş. (1994). “Yeşilyurt Dokumaları”, Tekstil ve Mühendis, Sayı 8, s.42.
• Görsel 10: Akpınarlı, H.F, Arslan, P. (2017). “Dokumacılığın Yerel Kalkınma Projeleri İle Yaşatılması Örneği; Üzümlü Dastar Dokumaları”, IX. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/ Sanat Etkinlikleri, İzmir, s.20.
• Görsel 11: Esra Kavcı Özdemir, Nisan 2022.