Azerbaycan Milli Halı Müzesi ile İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesinde Bulunan Halıların Sergileme Tekniklerinin Karşılaştırılması

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 33, 451 - 469, 04.07.2024

Gizem Çolpan , Mustafa Genç

https://doi.org/10.21602/sduarte.1463538

Bu makale için tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduarte/issue/87468/1559212

Öz

Kültürel, sosyal ve ekonomik boyutu artarak önem taşıyan ve toplumsal kimliğimizin ayrılmaz bir parçası olan kültür varlıklarının korunması, birçok bilim dalını ilgilendiren kapsamlı bir konudur. Bu çeşitliliği anlamak, değerlendirmek ve kültürün sürekliliğini sağlamak amacıyla müzeler oluşturulmuştur. Müzelerin temel işlevlerinden ilki koleksiyonları koruyarak kuşaktan kuşağa aktarılmasını sağlayacak imkânlar oluşturmaktır. Yapılan araştırmalara göre, müzelerde tarih ve kültürün yaşaması; doğru depolama, sergileme tekniklerinin uygulanmasına ve doğru çevresel koşulların sunulmasına bağlıdır. Bu durum eserlerin ömürlerinin uzamasında etkin rol oynamaktadır. Bu çerçeveden bakıldığında her dönem beğenilen, tarihe tanıklık eden, büyük bilgi birikimine ve Türk insanının üstün estetik anlayışına sahip kıymetli bir eşya olan “halı”nın müzelerde sergilenmesi önem arz etmektedir. Kültürümüzü ve sanatımızı sergileyen müzelerde; sergilenme prensipleri bulunmaktadır. Bu kapsamda çalışmada Azerbaycan Milli Halı Müzesi ile İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi sergi alanlarındaki halı koleksiyonları incelenerek, sergileme teknikleri ile ilgili karşılaştırma yapılmıştır. İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi Mayıs 2022 yılında, Azerbaycan Milli Halı Müzesi Mayıs 2023 tarihlerinde ziyaret edilmiş birer hafta süreyle alan araştırması yapılmıştır. Alan araştırmalarına ek olarak literetür tarama, görüşme, gözlem ve belgeleme gibi nitel araştırma yöntemlerinden faydalanılmıştır. Araştırma süreçlerinde Azerbaycan Milli Halı Müzesi’nde
6.000 halı mevcuttur. 250 tanesi sergilenmekte olup diğerleri depoda tutulmaktadır. İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde 2.065 adet kayıtlı halı olduğu bilgisine ulaşılmıştır. Teşhirde 57, depoda 1643, etütlük (sergiye hazır durumda olan) ise 165 adet halı bulunmaktadır. Bu kapsamda çalışmada Azerbaycan Milli Halı Müzesi ile Türk ve İslam Eserleri Müzesi sergi alanlarındaki halı koleksiyonları incelenerek, sergileme teknikleri ile ilgili karşılaştırma yapılmıştır. Her iki müzenin de sergileme prensiplerine uyduğu, sergileme tekniklerinin ise geliştirilebilir nitelikte olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Koruma, Sergileme, Müzecilik, Halı Sanatı

Kaynakça

• Erbay, M. (2011). Müzelerde Sergileme ve Sunum Tekniklerinin Planlanması, İstanbul: Beta Basım Yayını.
• Bünyadov, T. (2017). Azerbaycan Xalça Muzeyi, 1. Baskı, Azerbaycan: PoliArt Yayınları.
• Şahin, S. (2017). Türk ve İslam Eserleri Müzesi Koleksiyonu’ndan 15.-17. Yüzyıl Osmanlı Halıları, T.C. Kültür Bakanlığı- Türk ve İslam Eserleri Müzesi Yayınları.
• Eskici, B., Koçak E. (2019). “Müzelerde Korumaya Etkiyen Faktörler”, Sanat ve Tasarım Dergisi, (24). 235-359.
• Koyuncu, O. A. ve Kabukçu E. (2020). “Denizli Atatürk ve Etnografya Müzesi Tekstil Ürünlerinin Sergileme ve Koruma Koşullarına Öneriler”, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 26 (45), 650-661 Moghanipoor, R., M. ve Ashkan, R. (2020). “Bakü Halı Müzesi’ndeki Çuvallar”, GSED, 26 (44).73- 82.
• Selçuk, K. (2015). “Nahcıvan Devlet Halı Müzesi’nde Sergilenen ve Azerbaycan Halılarının Bir Grubunu Oluşturan Tebriz Halıları”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (32), 39-54.
• Sunter, S. ve Nuhoğlu, M. (2016). “Tarihi Bir Yapının Müze Olarak İşlevlendirilmesi İbrahim Paşa Sarayı- Türk ve İslam Eserleri Müzesi Örneği”, İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi Yayınları, Cilt 5, Sayı 8, s. 2422-2435.
• Yanar, A. ve Yılmaz, Z. (2023). “Önleyici Koruma Kapsamında Tarihi Tekstillere Yönelik Sergileme ve Depolama Önerileri”, İdil Sanat ve Dil Dergisi (102). 189-204.
• Şen, F., S. (2019). Sanat Müzelerinde, Depo ve Sergileme Alanlarındaki Koruma, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Müze Yönetimi Anabilim Dalı.
• Genç, M. ve Koyuncu Okca A. (2017). “Geleneksel Dokumaların Türk Kültür Sürekliliğindeki Önemi”, Karadeniz Teknik Üniversitesi Uluslararası Geleneksel Sanatlar Sempozyumu, 20-21 Nisan Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, s. 205-213.
• Çiloğlu, H. (2004). “Müzecilik Kavramı İçinde Türk Halı ve Kilimlerinin Sergilenme Aşamasına Gelinceye Kadar Geçirdiği Evreler”, Askeri Müze ve Kültür Sitesi Komutanlığı 7. Müzecilik Semineri, 20- 22 Ekim, İstanbul: Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, s.142-146.
• Salimov Y. (2023). Yusuf Salimov ile Azerbaycan Milli Halı Müzesi’nde yapılan görüşme, Azerbaycan: 10 Mayıs.
• Gadirova D. (2023). Dürdane Gadirova ile Azerbaycan Milli Halı Müzesi’nde yapılan görüşme, Azerbaycan: 11 Mayıs.
• Qasıvova S. (2023). Senem Qasıvova ile Azerbaycan Milli Halı Müzesi’nde yapılan görüşme, Azerbaycan: 12 Mayıs.
• T. Beşirov (2023). Tarık Beşirov ile Azerbaycan Milli Halı Müzesi’nde yapılan görüşme, Azerbaycan: 13 Mayıs.
• Özcan D. (2022). Deniz Özcan ile Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde yapılan görüşme, İstanbul: 10 Mayıs.
• Turan A. (2022). Ali Turan ile Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde yapılan görüşme, İstanbul: 11 Mayıs