Kireçtaslarında Donma-Çözünme (F-T) Çevrimlerinin Fiziksel ve Mekanik Özelliklere Etkisi

Yıl 2008, Cilt: 12 Sayı: 2, 128 - 134, 09.04.2009

Nazmi Şengün , Raşit Altındağ Mahmut Mutlutürk Rafet Kıstır

Öz

Gerek geleneksel gerekse çagdas mimari yapılarda dogal taslar yapı tası olarak ve/veya iç ve dıs mekanların kaplanmasında kaplama tası olarak kullanılmaktadır. Bu yapılarda kullanılan dogal taslar, hava kirligi, çesitli sanayi gazları, donma-çözülme, ısınma-soguma gibi dogal etkiler altında kalarak görüntü, fiziksel ve mekanik özelliklerinde degisime ve bütünlük kaybına ugrayabilmektedir. Bu degisimlerin etkilerini önceden veya mevcut durumlarında inceleyebilmek için çesitli yöntemler kullanılabilmektedir. Bu çalısma kapsamında da, ülkemizin çesitli yörelerine ait 6 farklı kireçtası seçilmis ve deneyler bu kayaçlar üzerinde yapılmıstır. Geçmiste çesitli tarihi yapıtlarda ve günümüzde de modern binalarda ve anıtlarda kullanılan dogal tasların, donma - çözünme (F-T) çevrimleri sonrasında fiziksel, mekanik ve indeks özelliklerindeki degisimlerini belirlemek amacıyla ele alınan her kayaç türünden farklı boyutlarda 81'er adet deney örnegi hazırlanmıstır. Öncelikle orijinal örnekler üzerinde fiziko-mekanik ve indeks deneyleri yapılmıs ve daha sonra bütün örnekler F-T deneyine tabi tutularak, toplam 50 çevrim olmak üzere, her 10 çevrim sonrası örnekler üzerinde deneyler tekrarlanmıstır. Her deney için baslangıç degerine nazaran meydana gelen degisim miktarları yüzde olarak belirlenmistir. Özellikle bosluk oranı yüksek kayaçlarda 50 donma-çözünme çevrimi sonrasında indeks ve mekanik özelliklerinde %50'lere varan bütünlük kayıpları gözlemlenmistir.

Anahtar Kelimeler

Donma-Çözünme, Kireçtaşı, Fiziksel Özellikler, Mekanik Özellikler

Kaynakça

• Altındağ, R., Güney, A. 2006. ISRM Suggested Method for Determining the Shore Hardness Value, Int. J. of Rock Mech. and Min. Sci., 43, 19-22.
• Altındağ, R. Alyıldız, S.I., Onargan, T. 2004. Mechanical Property Degradation of Ignimbrite Subjected to Recurrent Freeze-Thaw Cycles, Int. J. of Rock Mech. and Min. Sci., 41, 1023-1028.
• Alyıldız, I.S. 2003. Isparta-Dereboğazı Tüflerinde Donma-Çözülme Periyotlarının Fiziko-Mekanik Davranışlarına Etkisi, Y. Lisans Tezi, SDÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta, 63s.
• Binal, A. 1996. Aksaray-Ihlara Vadisindeki Volkanosedimanter Kayaçlarda Görülen Duyarsızlık Mekanizmalarının Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, H.Üniv. Fen Bilimleri Enst., Ankara, 95s.
• Binal, A., Kasapoğlu, K.E., Gökçeoğlu, C. 1997. The Surficial Physical Deterioration Behaviour of Neogene Volcanosedimentary Rocks of EskişehirYazılıkaya NW Turkey, Engineering Geology and The Environment, Yunanistan, 3065-3069.
• Binal, A., Kasapoğlu, K.E., Gökçeoğlu, C. 1998. Eskişehir-Yazılıkaya Çevresinde Yüzeylenen Volkanosedimanter Kayaçların Donma-Çözünme Etkisi Altında Bazı Fiziksel ve Mekanik Parametrelerinin Değişimi, Hacettepe Üniv. Yayınları, Yerbilimleri, 20, 41-54,
• Binal, A., Kasapoğlu, K.E. 2002. Donma-Çözülme Sürecinin Aksaray-Ihlara Vadisi'nde Yüzeylenen Selime İgnimbiritinin Fiziksel ve Mekanik Özellikleri Üzerindeki Etkisi, VI. Bölgesel Kaya Mekaniği Semp., Konya, 189-196.
• Broms, B., Yao, L.Y.C. 1964. Shear Strenght of A Soil After Freezing and Tawing, J. Soil Mechanics Foundation Division, ASCE, 1-25.
• ISRM, 1981. Rock Characterisation. Testing and Monitoring, Edt. Brown, E.T., Pergoman Pres, Oxford, 211pp.
• Mutlutürk, M., Altındağ, R., Türk, G. 2004. A Decay Function Model for the Itegrity Loss of Rock When Subjected to Recurrent Cycles of FreezingThawing and Heating-Cooling, Int. J. of Rock Mech. and Min. Sci., 41, 237-244.
• Simonsen E., Isacsson U. 1999. Thaw Weakening of Pavement Structure in Cold Regions, Cold Regions Science and Technology, 29, 135-151.
• Topal, T., Sözmen, B. 2002. Deterioration Mechanisms of Tuffs in Midas Monument, Engineering Geology, 68, 201-223.
• TS 699. 1987, Tabii Yapı Taşları Muayene ve Deney Metodları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara
• Ulusay, R., Gökçeoğlu, C., Sülükçü, C.S. 2001. Draft ISRM Suggested Method For Determining Block Punch Index (BPI), Int. J. Rock Mech. Min. Sci., 38, 1113-1119.
• Yılmaz, H., Safel, R. 2004. Mermer Sektörü Raporu, Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O., İktisadi Araştırmalar ve Mevzuat Yönetmenliği, Sektör Araştırmaları Serisi, 31