Doğu Akdeniz’in Kabuk Yapısı ve Sismik Hız Dağılımının Üç Boyutlu Sismik Tomografi ile Belirlenmesi

Yıl 2018, Cilt: 22 Sayı: 2, 961 - 971, 15.08.2018

Şakir Şahin , Canan Çiftçi , Mahmut Okyar , Erdinç Öksüm

Öz

Doğu Akdeniz Bölgesi, Doğu Anadolu ve Ölü Deniz Fay zonları ile Kıbrıs yayının üçlü birleşimi tarafından oluşturulan tektonik yapının etkisi altında kalmakta ve günümüzde yüksek derecede sismik risk taşımaktadır. Bölgede, tarihsel ve aletsel dönemde büyüklüğü 5 ve üzeri olan çok sayıda deprem meydana gelmiştir. Bu depremler, çok sayıda insanımız hayatını kaybetmesine ve milyarlarca dolar değerinde mal kaybına neden olmuştur. Yakın tarihimizde oluşan 1998 Adana Ceyhan depremi, 145 can kaybına, 1500’den fazla insanımızın da yaralanmasına sebep olurken,  binden fazla bina tamamen çökmüş 10000’den fazla bina ise ağır olarak hasar görmüştür. Tektonik açıdan oldukça önemli bir konumda bulunan ve Sismotektonik aktivitenin yüksek olduğu Doğu Akdeniz’de, 3-B kabuk yapısının ortaya konulduğu tomografi çalışmalarının ne kadar önem arz ettiği açıktır. Bu çalışma ile bölgede, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü’ne ait 20 deprem istasyonu tarafından kaydedilen 7467depreme ait, 36.220 P ve 16.936 S dalgası varış zamanı ters çözüm esasına dayanan Poisson Oranı Tomografisi metodu kullanılarak, kabuk ve hız yapısı incelenmiştir. Bölgede sismotektonik açıdan ne türden bir değişim olduğu ve Doğu Akdeniz’in sismik hızı ve kabuk yapısı tomografik modelleme ile 3-B olarak belirlenmiştir. Bu sayede bölgede düşük ve yüksek hızlı alanlar ve bölgesel dağlımı ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kabuk yapısı, Doğu Akdeniz; P ve S dalga hızları; Sismik tomografi

Kaynakça

• [1] McKenzie, D. P. 1972. Active Tectonics of the Mediterranean Region. Geophysical Journal of the Royal Astronomical Society, 30 (2), 109-185.
• [2] Bağcı, G. 2000. Deprem Öncesi Sismisite Kuzey Anadolu Fayı’nın Batı Kesiminin Depremselliği (Tarihsel Ve Aletsel Dönem) Ve Riski. 17 Ağustos 1999 İzmit Körfezi Deprem Raporu, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştırma Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• [3] Şengör, A. M. C., Görür, N., Şaroğlu, F. 1985. Strike-Slip Faulting and Related Basin Formation In Zones Of Tectonic Escape: Turkey as a Case Study, In: Biddle, K. T., Christie-Blick, N. (Eds.), Strike-Slip Faulting And Basin Formation, Society of Economic Paleontologists and Mineralogists, 37, 227–264.
• [4] Kempler, D., Garfunkel, Z. 1994. Structure and Kinematics in The Northeastern Mediterranean: a Study of Irregular Plate Boundary. Tectonophysics, 234, 19-32.
• [5] Ben Avraham, Z., Kempler, D, Ginzburg, A., 1988 Plate Convergence in the Cyprean Arc Tectonophysics, 146, 231·240.
• [6] Ben Avraham, Z., Tiber, G., Limanov, AF., Leybov, M.B., Ivanov, M.K., Tokarev, M Yu, Woodside, J.M. 1995. Structural and Tectonics of the Eastern Cyprus Arc. Marine and Petroleum Geology, 12, 263·271. Dewey, J.F., Hempton, M.R., Kidd, W.S.F., Saroglu, F., Sengor, AM.C. 1986. Shortening of Continental Lithosphere: the Neotectonics of Eastern Anatolia - A Young Collision Zone. m: M.P. Coward and AC. Ries (Eds.), Collision Tectonics. Geological Society Special Publication 19, 3-36.
• [7] Dewey, J.F., Hempton, M.R., Kidd, W.S.F., Saroglu, F., Sengor, AM.C. 1986. Shonening of Continental Lithosphere: the Neotectonics of Eastern Anatolia - A Young Collision Zone. m: M.P. Coward and AC. Ries (Eds.), Collision Tectonics. Geological Society Special Publication 19, 3-36.
• [8] Barka, A. A. 1992. The North Anatolian Fault zone. Annales Tecton. 6, 164–195.
• [9] Reilinger, R. E., McClusky, S. C., Oral, B. M., King, R. W., Toksöz, M. N. 1997. Global Positioning System Measurements of Present Day Crustal Movements in the Arabia-Africa-Eurasia Plate Collision Zone. Journal of Geophysical Research, 102, 9983–9999.
• [10] Iyer, H.M., 1984. A Review of Crust and Upper Mantle Structure Studies of the Snake River Plain- Yellowstone Volcanic System: A Major Lithospheric Anomaly in The Western. U. S. A., Tectonophysics, 105, 291-308.
• [11] Zhao, D., Hasegawa, A., Horiuchi, S. 1992. Tomographic Imaging of P- And S-Wave Velocity Structure Beneath Northeastern Japan. Journal of Geophysical Research, 97, 19909-19928.
• [12] Salah, M., Zhao, D., 2003. 3-D Seismic Structure Of Kii Peninsula In Southwest Japan: Evidence For Slab Dehydration in The Forearc. Tectonophysics, 364, 191-213.
• [13] Koulakov, I. and Sobolev, S. V. 2006a. Moho Depth and Three-Dimensional P and S Structure of Crust and Uppermost Mantle in The Eastern Mediterranean and Middle East Derived from Tomographic Inversion of Local ISC Data, Geophysical Journal International,164, 218-235.
• [14] Koulakov, I., and Sobolev, V. 2006b. A Tomographic Image of Indian Litosphere Break-Off Beneath the Pamir-Hindikush Region, Geophysical Journal International, 164, 425-440,
• [15] Mutlu AK, Karabulut H 2011. Anisotropic Pn Tomography of Turkey and Adjacent Regions. Geophysical Journal International,187, 1743-1758.
• [16] Um, J., Thurber, C. 1987. A Fast Algorithm for Two-Point Seismic Ray Tracing. Bulletin of the Seismological Society of America, 77, 972-986.
• [17] Paige, C. C., Saunders, M. A. 1982. LSQR: Sparse Linear Equations and Least Squares Problems. ACM Trans. Math. Software 8, 43-71.
• [18] Humphreys, E., Clayton, R. W. 1988. Adaptation of Back Projection Tomography to Seismic Travel Time Problems, Journal of Geophysical Research, 93, 1073-1085.
• [19] Kalafat, D., Gürbüz, C., Üçer, S.B. 1987. Batı Türkiye' de Kabuk ve Üst Manto Yapısının Araştırılması, Deprem Araştırma Bülteni, 59, 43-64.
• [20] Maden Tetkik Arama Enstitüsü, http://yerbilimleri.mta.gov.tr/anasayfa.aspx (Erişim Tarihi: 10.05.2017)
• [21] Kaypak, B. and Gökkaya, G., 2012. 3-D imaging of the upper crust beneath the Denizli geothermal region by local earthquake tomography Western Turkey. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 211-212 (1), 47-60.
• [22] Özer, Ç. ve Polat O., 2017a. İzmir ve Çevresinin 3-B Kabuk Hız Yapısı. Gazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi 32 (3), 733-747.
• [23] Özer, Ç. ve Polat O., 2017b. Local earthquake tomography of Izmir geothermal area, Aegean region of Turkey. Bollettino di Geofisica Teorica ed Applicata 58 (1), 17-42.