Bozçay Havzası Su Kalitesi Özelliklerinin Belirlenmesi ve Çevresel Baskılar Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 2, 441 - 451, 20.08.2021

Selma Ayaz , Nail Erdoğan

https://doi.org/10.19113/sdufenbed.899673

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada, Burdur Gölü kapalı havzasının yıllık akışının yaklaşık %63'ünü sağlayan Bozçay’ın yüzeysel su kalitesinin belirlenmesi ve çevresel baskılar açısından değerlendirilmesi hedeflenmiştir. Yüzeysel su kalitesi fiziko-kimyasal ve biyolojik parametreler açısından analiz edilmiş ve ilgili yönetmelikler ve standartlar kapsamında değerlendirilmiştir. Bu amaçla Bozçay üzerinde seçilen üç istasyon, Nisan 2014-Aralık 2014 dönemlerinde izlenmiş ve mevsimsel su kalitesi değişimleri incelenmiştir. Çalışma kapsamında yapılan izleme sonuçları Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği (10.08.2016, RG: 29797) Ek 5, Tablo 2.’de yer alan konvansiyonel parametreler üzerinden değerlendirilmiştir. Seçilen istasyonlarda, pH, sıcaklık (T), elektriksel iletkenlik (Eİ), çözünmüş oksijen (ÇO), nitrat azotu (NO3-N), toplam azot (TN), fosfat fosforu (PO4-P), toplam fosfor (TP), toplam organik karbon (TOK), çözünmüş madde (ÇM) ve askıda katı madde (AKM) parametreleri analiz edilmiştir. Fiziko-kimyasal parametre ölçüm sonuçlarına göre IST-I’de ÇO ve TP parametreleri açısından III. Kalite sınıfı olarak belirlenirken, IST-II ve IST-III’te yalnızca iletkenlik parametresi açısından II. su kalitesi olarak belirlenmiştir. Fiziko-kimyasal parametre sonuçları, biyolojik izleme sonuçları ile karşılaştırılmış, söz konusu her üç istasyon da BMWP indeksine göre orta derecede ve çok kirlenmiş su kalitesine sahip olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Bozçay Havzası, Cografi bilgi sistemleri, Fiziko-kimyasal, Parametreler, Biyolojik parametreler, Su kalitesi

Destekleyen Kurum

Orman ve Su İşleri Bakanlığı

Proje Numarası

5128601

Teşekkür

Mevcut çalışma, Mülga Orman ve Su İşleri Bakanlığınca desteklenen ve TÜBİTAK MAM Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü bünyesinde gerçekleştirilen Proje verilerinden türetilmiştir. Çalışmaya desteklerinden ötürü Su Yönetimi Genel Müdürlüğüne, veri temininden dolayı DSİ’ye, biyolojik çalışmalar için ilgili akademisyenlere, teknik destekleri için TÜBİTAK MAM Proje Ekibi, Laboratuvar Ekibi ve CBS Ekibine teşekkür ederiz.

Water Quality Assessment and Determination of Environmental Pressures on Bozçay Basin

Öz

The object of this study is to determine the surface water quality of the Bozçay, which provides approximately 63% of the annual flow rate, and to evaluate it in terms of environmental pressures. Surface water quality was assessed in terms of physico-chemical and biological parameters and evaluated within the framework of the applicable regulations and standards. Three stations in the Bozçay were selected for this purpose and monitored during the period from April 2014 to December 2014. The monitoring results of the study have been evaluated over the conventional parameters in Table 2 of Annex 5 of the Surface Water Quality Regulation (10.08.2016, OG: 29797). pH, temperature (T), electrical conductivity (EC), dissolved oxygen (DO), nitrate nitrogen (NO3-N), total nitrogen (TN), phosphate phosphorus (PO4-P), total phosphorus (TP), total organic carbon (TOC), dissolved matter (DM) and suspended solids (SS) parameters were analyzed. According to the results at IST-I, water quality was determined as III. class in terms of DO and TP parameters, at IST-II and IST-III water quality was determined as II.class in terms of conductivity. The results of the parameters were correlated with the results of the biological monitoring at stations, and the BMWP index showed that the water quality was moderate and/or heavily polluted.

Anahtar Kelimeler

Bozcay Basin, Geographic information system, Physico-chemical, Parameters, Biological parameters, Water quality

Proje Numarası

5128601

Kaynakça

• [1] Firidin, E. 2015. Su sorununun, su hakkı ve su etiği çerçevesinde değerlendirilmesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2), 43-55.
• [2] Topal, M., Arslan Topal, E. I. 2015. Caro Deresi (Elazığ)’ nin Fizikokimyasal Parametreler Açısından Su Kalitesinin Belirlenmesi. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 4(1), 43-53.
• [3] Taş, B. 2006. Derbent Baraj Gölü (Samsun) su kalitesinin i̇ncelenmesi. Ekoloji, 16, 6–15.
• [4] Uyanık, S., Cebe, A. 2017. AB Su Çerçeve Direktifi Kapsamında Biyolojik Kalite Unsurları ile Su Kalitesinin izlenmesi. Harran Üniversitesi Mühendislik Dergisi, 2(3), 64–72.
• [5] Enis, A., Dalkıran, N., Şükran, D. 2018. Akarsuların Biyolojik Su Kalitesinin Belirlenmesinde Bentik Makroomurgasızların Kullanımı, İklim Değişikliği ve Çevre, 3(1), 60–67.
• [6] Sukatar, A., Yorulmaz, B., Ayaz, D., Barlas, M. 2006. Emiralem Deresi’nin (İzmir-Menemen) bazı fiziko-kimyasal ve biyolojik (Bentik Makroomurgasızlar) özelliklerinin incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(3), 328–333.
• [7] Çiçek, E., Birecikligil, S. 2015. Yüzeysel Sularda Su Kalitesinin Değerlendirmesi ve İzlenmesi için Biyolojik Bütünlük İndeksi: Balık İndekslerinin Kullanılması. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 4(1), 45-56.
• [8] Yeniyurt, C., Hemmami, M., Çağırankaya, S., Koopmanschap E. 2011. Türkiye’nin Ramsar Alanlarında Sulak Alan Yönetim Planları Değerlendirme Raporu. Doğa Derneği, Ankara, Türkiye.
• [9] Semiz, G. D., Akşit, C. 2013. Water quality, surface area, evaporation and precipitation of Lake Burdur. Journal of Food, Agriculture and Environment, 11, 751–753.
• [10] Hepdeniz, K. 2020. Determination of Burdur Lake’s areal change in upcoming years using geographic information systems and the artificial neural network method. Arabian Journal of Geosciences, 13(21), 1-8.
• [11] Yarıcı, M. A., Yağbasan, Ö. 2018. Burdur Gölleri Havzası’nın Morfolojik Özelliklerinin Belirlenmesinde Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Kullanımı. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu.
• [12] Ataol, M. 2010. Burdur Gölü’nde Seviye Değişimleri. Coğrafi Bilimler Dergisi, 8(1), 77-92.
• [13] Ayaz, S. Ç., Aktaş, Ö., Dağlı, S., Aydöner, C., Atasoy Aytış, E., Akça, L. 2013. Pollution loads and surface water quality in the Kızılırmak Basin, Turkey, Desalin. Desalination and Water Treatment, 51(7-9), 1533–1542.
• [14] Kaya, L. G., Yücedağ, C., Duruşkan, Ö. 2015. Burdur Gölü Havzasının Çevresel Açıdan İrdelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6 (1), 6–10.
• [15] Özçelik, H., Çinbilgel, İ., Koca, A., Muca, B. 2014. Mermer Ocaklarının Burdur Florası Üzerine Etkileri. Ulusal Mermer ve Taş Ocakları Onarım Teknikleri Sempozyumu, 18–20.
• [16] Kazanci, N., Türkmen, G., Basören, Ö., Ekingen, P. 2016. TR-BMWP (Turkish-BMWP) biotic index. Review of Hydrobiology, 9(2), 147–151.
• [17] Uysal, R. A. 2011. Fırat Nehri üzerindeki barajların (Keban, Karakaya, Atatürk) bölgenin yağış ve sıcaklık değerlerine etkisi. Niğde Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 8s, Niğde.
• [18] Akın, M., Akın, G. 2007. Suyun Önemi, Türkiye’de Su Potansiyeli, Su Havzaları Ve Su Kirliliği. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 2, 105–118.
• [19] Temponeras, M., Kristiansen, J., Moustaka-Gouni, M. 2000. Seasonal variation in phytoplankton composition and physical-chemical features of the shallow Lake Doïrani, Macedonia, Greece. he Trophic Spectrum Revisited, Springer, 109–122.
• [20] Ayhan, Ü., Çoban, F., Tunç, M. S. 2008. Hazar Gölü Su Kalitesinin Fiziksel Ve İnorganikkimyasal Parametreler Açısından İncelenmesi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 23(1), 119-127.
• [21] Kıymaz, G. 2017. Su Kaynaklarının Kalite Modellemesi–Alaşehir Çayı Alt Havzası Akarsuları Su Kalitesi Modelleme Uygulaması. Uzmanlık Tezi, TC. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, 145s, Ankara.
• [22] Maraslioglu, F., Soylu, E. N. 2017. Relationship of epilithic diatom communities to environmental variables in Yedikır Dam Lake (Amasya, Turkey). Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 17(7), 1347–1356.
• [23] Şehnaz, Ş., Şener, E., Davraz, A., Varol, S. 2020. Hydrogeological and hydrochemical investigation in the Burdur Saline Lake Basin, southwest Turkey. Geochemistry, 80(4), 125592.
• [24] TÜBİTAK MAM, 2016. Türkiye’de Havza Bazında Hassas Alanların ve Su Kalitesi Hedeflerinin Belirlenmesi Projesi. Final Raporu, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı.
• [25] Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), https://biruni.tuik.gov.tr/medas/(Erişim Tarihi: 27.02.2021).
• [26] TÜBİTAK MAM, 2010. Havza Koruma Eylem Planlarının Oluşturulması Projesi. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı.
• [27] DSİ, 2009. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Kalite İzleme İstasyon Verileri.
• [28] YSKY, 2015. Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği. Resmi Gazete Sayı:29327, 1–30.
• [29] SYGM, 2015. İklim Değişikliğinin Su Kaynaklarına Etkisi Projesi. Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı.
• [30] MGM,2019. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Meteoroloji İzleme Verileri.
• [31] Burdur İli Çevre Durum Raporu, 2019. Burdur İl Çevre Müdürlüğü, 33-38s, Burdur.
• [32] Burdur İl Gelişim Planı ve Gelişim Stratejileri, 2019. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi (MAKÜ) ve Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı (BAKA), Detay Anatolia Akademik Yayıncılık.
• [33] Burdur Havzası Nehir Havzası Yönetim Planı, 2019. Stratejik Çevresel Değerlendirme Kapsam Belirleme Raporu (Taslak). Tarım ve Orman Bakanlığı, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü.
• [34] Ölgen, K. 2010. Türkiye’de Yıllık ve Mevsimsel Yağış Değişkenliğinin Alansal Dağılımı. Ege Coğrafya Dergisi, 19, 85–95.
• [35] Anonim, 2015. Yer Üstü Suları, Yer Altı Suları ve Sedimentten Numune Alma Ve Biyolojik Örnekleme Tebliği. Resmî Gazete:29274, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı.