KARŞILIKSIZ ÇEKLERDEKİ HUKUKÎ VE CEZAİ SORUMLULUĞUN TÜRK VE RUS TİCARİ MEVZUATI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 405 - 444, 17.06.2022

Nazim Aksoy , Mehmet Sürücü

https://doi.org/10.52273/sduhfd..992528

Öz

Ticari hayatta nakit yerine çekle yapılan ödemeler dünyanın birçok ülkesinde artı ve eksileriyle birlikte vazgeçilmez ödeme yöntemi olarak kullanılmaktadır. Çekler ile yapılan ödemelerde en sık karşılaşılan sorun banka nezdindeki çek hesaplarında karşılığının bulunmaması durumudur. Bu durum karşısında kanun koyucular hukuki ve cezai tedbirlere yönelik çeşitli düzenlemeler yapmaktadırlar. Ancak piyasaların sağlıklı işleyebilmesi için değişen ekonomik koşullar nedenleriyle çeklerle ilgili yeni düzenlemelere ihtiyaç duyulmaktadır. Ülkemizde yıllardır karşılıksız çek konusunda çeşitli düzenlemeler yapılmış olsa da henüz ideal bir çözüme ulaşıldığı söylenemez. Bu bağlamda yakın ve sıkı ilişkilerimiz olan Rusya Federasyonu devletinin benzer soruna karşı ne tür çözüm ürettikleri araştırma konusunu oluşturmuştur. Çalışmada karşılıksız çeklere yönelik ülkemizdeki mevzuat hükümleri ile Rus ticari hükümleri yer yer mukayeseli bir şekilde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karşılıksız çek, Rus hukuku, Hukuki tedbir, Rusya Federasyonu, Mevzuat

Kaynakça

• 1. ABRAMOVA, Elena, “Понятии Формы Ценной Бумаги” (Kıymetler Evrakın Şekil Kavramı), Хозяйство и право (Ekonomi ve Hukuk Dergisi), 2013, S. 1, s. 84-96.
• 2. ALBAYRAK, Hakan/ BOZDAĞ, Ahmet, Karşılıksızdır İşlemi Yapılmasına Sebebiyet Verme Suçunun İcra Ceza Mahkemesinde Yapılacak Olan Yargılaması Hakkında Bir İnceleme, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (TAAD), 2018, S. 33, s. 243-282.
• 3. ANTİPOVA, Lyudmila/ ZOTOVA, Elena. “История Возникновения Чека” (Çekin Oluşum Süreci), Studıum Dergisi, 2004, S. 4-3 (33), s. 1-3.
• 4. ASLAN, İ. Yılmaz, Ticaret Hukuku Dersleri, 11. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa 2017.
• 5. AYDIN, Hami/ ALA, Tolga, “İşletmelerde Yapılan Çek Hileleri: Ortaya Çıkarılması ve Önlenmesi”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2018, C.11, S.1, s. 85-96.
• 6. BAŞMAN, Murat, 3167 Sayılı Çek Yasasında 3863 Sayılı Yasa İle Yapılan Değişiklik ve Bir Yargıtay Kararı, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 1993, S. 3-4, s. 357-361. 7. BELOMITSEVA, Olga, “К Вопросу О Статусе Денежного Чека” (Para Çekinin Durumu İle İlgili Soruya), Финансы и Кредит (Finans ve Kredi) Dergisi, 2014, S. 38 (614), s. 41-47.
• 8. BOZER, Ali/ GÖLE, Celal. Kıymetli Evrak Hukuku, 7. Baskı, Ankara 2017.
• 9. BOZKURT, Nejat, İşletmelerin Kara Deliği Hile, Alfa Yayınları, İstanbul 2011.
• 10. BİLGİLİ, Fatih/ DEMİRKAPI, Ertan, Ticaret Hukuku Bilgisi, 16. Baskı, Dora Yayınları, Bursa 2019.
• 11. BULUT, Remzi. “SSCB’nin Dağılması ve Rusya Federasyonu’nda Serbest Piyasaya Geçiş”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2014, C. 1, S. 2, s. 7-19.
• 12. CAN, Mertol, Kıymetli Evrak Hukuku, 2. Bası, İmaj Yayınevi, Ankara 2012.
• 13. DURGUT, Ramazan, Kıymetli Evrak Hukuku, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, İstanbul 2017.
• 14. DEMİR, Şamil, “5941 sayılı Çek Kanunu'nda Düzenlenen İdari ve Cezai Yaptırımlar” Ankara Barosu Dergisi, 2013, S. 1, s. 201-220.
• 15. DOMANİÇ, Hayri, Kıymetli Evrak Hukuku ve Uygulaması, TTK Şerhi, C. IV, Eskin Matbaası, İstanbul 1990.
• 16. DEMİRCİ, Serdar, Türk Hukukunda Elektronik Çeke Doğru, Dünü̈ ve Bugünüyle “Çek”, Ankara Barosu Dergisi, 2020, S. 78 (3), s. 1-47.
• 17. DÖNMEZER, Sulhi, Kişilere ve Mala Karşı Cürümler, İstanbul 1998. (1998)
• 18. DÖNMEZER, Sülhi, “Karşılıksız Çek”, İÜHFM Özel Sayı, Charles Crozat’a Armağan, 1977, C. 43, 302-324.(1977)
• 19. ERİŞ, Gönen, Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre Kıymetli Evrak, 2. Baskı, İstanbul 2016.
• 20. ELZERSSER, Vladimir, “Борьба С Мошенничеством В Банковской Сфере (Уголовно-Правовой и Криминологический Аспекты)”, (Bankacılık Alanında Dolandırıcılıkla Mücadele (Cezai ve Kriminolojik Boyutlar), R.F. İçişleri Bakanlığı Sankt-Petersburg Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sankt-Petersburg 2005.
• 21. GÖLE, Celal, Çek Hukuku, Ankara 1989.
• 22. İMREGÜN, Oğuz, Kıymetli Evrak Hukuku, İstanbul 1998.
• 23. KARAHAN, Sami/ ARI Zekeriyya/ BOZGEYİK Hayri/ SARAÇ Tahir/ ÜNAL Mücahit, Kıymetli Evrak Hukuku, Konya 2014.
• 24. KAYAR, İsmail, Ticaret Hukuku, 2. Baskı, Ankara 2013.
• 25. KENDİGELEN, Abuzer, Çek Hukuku, 5. Baskı, İstanbul 2019.
• 26. KÖLE, Mehmet/ GÖRGÜLÜ, Fatma, “Son Düzenlemeler Işığında Çekin Şekil Şartları Ve Çeke Dayalı Kambiyo Senetlerine Özgü Takip Yolları”, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2016, C. 21, S. 35, s. 79 – 157.
• 27. MOROĞLU, Erdoğan. 3167 Sayılı Çek Kanunu’nda 4814 Sayılı Kanun’la Yapılan Değişiklikler, Prof. Dr. Necip Kocayusufpaşaoğlu İçin Armağan, 1. Baskı, Seçkin Kitapevi, Ankara 2004.
• 28. NARBAY, Şafak, “5941 Sayılı Çek Kanunu'nun Getirdiği Bazı Yenilikler ve Bunların Değerlendirilmesi” Terazi Hukuk Dergisi, 2010, S. 43, s. 65-99.
• 29. OVSEYK, Sergey, “Чеки и Чековое Обращение: Сравнительно-Правовой Анализ” (Çekler ve Çek Dolaşımı: Karşılaştırmalı Hukuki Analiz), Банковское Право (Banka Hukuku) Dergisi, 2003, S. 2, s. 50-62.
• 30. ÖNDER, Ayhan, Şahıslara ve Mala Karşı Cürümler ve Bilişim Alanında Suçlar, İstanbul 1994.
• 31. ÖZGENÇ, İzzet, Çek Kanunu, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2017.
• 32. ÖZTAN, Fırat, Kıymetli Evrak Hukuku, 21. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2017.
• 33. POROY, Reha/ TEKİNALP, Ünal, Kıymetli Evrak Hukuku Esasları, 21. Baskı, İstanbul 2013.
• 34. REİSOĞLU, Seza, Çek Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2011.
• 35. ROTKO, Svetlana, “Юридическая природа вексельной ответственности” (Senet Sorumluluğunun Hukuki Niteliği), Юристъ-Правоведъ (Hukukçu Dergisi), Rusya Devlet Hukuk Üniversitesi, 2008, S. 1 (26), s. 26-30.
• 36. SANCAR, Türkan, “Ekonomik Suç Gerçekliği Karşısında “Ekonomik Suça Ekonomik Ceza Söylemi”, Çekler Hakkındaki 3167 Sayılı Kanunla İlgili Adalet Bakanlığı Taslağı ve Karşı Görüşler Sempozyumu, Ankara 12.01.2002, s. 3-24.
• 37. ŞEHİRALİ, Feyzan Hayal, “Yargıtay Kararlarında Karşılıksız Çek” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 1997, S. 52 (01), s. 661-691.
• 38. TOROSLU, Nevzat, Ceza Hukuku Özel Kısım, Savaş Yayınevi, B. 7, Ankara 2013.
• 39. TURANBOY, Asuman, Varakasız Kıymetli Evrak, Ankara 1998.
• 40. UYAR, Talih, Karşılıksız Çek Çekmek (Keşide Etmek) Suçu, Ankara Barosu Dergisi, 1987, S. 5-6, s. 671-683.
• 41. ÜLGEN, Hüseyin/ HELVACI Mehmet/ KENDİGELEN Abuzer/ KAYA Arslan, Kıymetli Evrak Hukuku, 10. Bası, İstanbul 2015.
• 42. YAĞMUR, Setenay, Çeke Konulabilecek Kanunda Öngörülmeyen İhtiyari Bazı Kayıtlar, Marmara Üniversitesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2016, C. 22, S. 3, s. 2867-2892.
• 43. YASUS, Maksim, “Новый Подход к Определению Понятия Ценной Бумаги в Российском Гражданском Праве” (Rus Medeni Hukukunda Kıymetli Evrak Kavramını Tanımlamaya Yönelik Yeni Bir Yaklaşım), Хозяйство и Право (Ekonomi ve Hukuk Dergisi), 2012, S. 9, s. 77-85.
• 44. YANUKYAN, Mikhail, “Чеки в российской финансовой практике” (Rusya Finans Uygulamalarında Çekler), Деньги и Кредит (Para ve Kredi), Rusya Merkez Bankası Bilimsel Dergisi, 2007, S. 11, s. 66-70.
• 45. YEFİMOVA Lyudmila, Банковские сделки: право и практика (Bankacılık İşlemleri: Hukuk ve Uygulama), Мoskova 2001.
• 46. YERPILOVA, Natalya, Международное Чековое Право и Российское Законодательство: Основные Категории и Механизмы Регулирования Чековых Отношений, (Uluslararası Çek Hukuku ve Rus Mevzuatı: Çek İlişkilerinin Düzenlenmesinin Ana Kategorileri ve Mekanizmaları), Международное право и международные организации / International Law and International Organizations, 2014, S. 1, s. 16-42.
• 47. YILDIRIM, Zeki/ ÇETİNTÜRK, Ekrem, “İbraz Edilen Çekle İlgili Olarak Karşılıksızdır İşlemi Yapılması Halinde Nasıl Bir Yaptırım Uygulanması Gerektiği Sorunu”, TBB Dergisi, 2012, S. 103, s. 27-84.
• 48. YUJİN, Andrey, Мошенничество и его виды в российском уголовном праве (Rus Ceza Hukukunda Dolandırıcılık ve Türleri), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Moskova Devlet Üniversitesi Federal Bütçe Yüksek Öğretim Kurumu, Моskova 2016.
• 49. “Çek Defterlerinin Baskı Şekline Ve Bankaların Hamile Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktarın Belirlenmesine İlişkin Tebliğ” (SAYI: 010/2) https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=13734&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5 (16.07.2021)
• https://www.riskmerkezi.org/ (23/04/2021)
• https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem22/yil01/ss58m.htm (23/04/2021)
• http://crimestat.ru/regions_chart_total (17.07.2021)
• http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_10699/ (05.08.2021)
• http://kazanci.com.tr/gunluk/hgk-2012-19-353.htm (14.07.2021)
• http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_131829/e7eadffcd95274b9c0e71919a977867420bf1632/#dst100305 (18.07.2021) Yargıtay 15. CD’nin 25.06.2018 tarih ve E.2015/6725, K.2018/4641 sayılı kararı http://www.kazanci.com.tr (19.07.2021)
• Yargıtay 11. CD’nin 31.12.2007 tarihli ve E.2005/11731, K.2007/9547 sayılı kararı. www.kazanci.com.tr (19.07.2021)
• Yargıtay 7. CD’nin 29.04.1986 tarihli ve E.1986/1400, K.1986/5309, www.kazanci.com.tr (19.07.2021)
• https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/12/20171205-12.htm (13.07.2021)
• Yıllara göre raporlar için bkz. https://www.riskmerkezi.org/ (20.07.2021)
• https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc076/kanuntbmmc076/kanuntbmmc07603863.pdf (04.08.2021)
• https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/03/20200326M1-1.htm (10.07.2021)
• 30 Nisan 2021 tarih ve 31470 Mükerrer Sayılı Resmi Gazete https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/04/20210430M1-1.htm (04.08.2021)
• 09/08/2016 tarihli 29796 sayılı Resmi Gazete. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/08/20160809-22.htm (16.07.2021)