Cock Kick: Horon Dance in Fatwas of Shaikh al-lslam

Yıl 2018, Sayı: 41, 217 - 230, 31.12.2018

Tacetdin Bıyık

Öz

In fatwas of Shaikh al-lslam of Ottoman Empire, there exists important
information which shed light on almost all fields of their period of time. In
this work, it is aimed to determination and assessment of fatwas of Shaikh
al-lslam concerning “cock kick” which is sort of a musical dance with religious
content belonging to non-Muslim Ottoman citizens. Arrangement according to a
certain system, Latinization, simplification and assessment of fatwas
concerning this subject, which were understood to be given between mid-16^th
century and mid-18^th century, were made. As a result, it was
determined that the term “cock kick / horoz tepme”, as-mentioned in fatwas of
Shaikh al-lslam, was a sort of dance made with religious purposes in the period
of time of the fatwas, and on the other hand at the present time, it has a
folkloric characteristic with a new name “to dance the horon / horon tepme”
after deviating from its original purpose.

Anahtar Kelimeler

Shaikh al-lslam, Fatwa, Cock Kick, Horon, Music

ŞEYHÜLİSLÂM FETVALARINDA HOROZ TEPME: HORON TEPME

Öz

Osmanlı
şeyhülislâmlarının fetvalarında, fetvaların verildiği dönemin hemen hemen her
alanına ışık tutacak önemli bilgiler mevcuttur. Bu çalışmada, gayrimüslim
Osmanlı vatandaşlarının dinî içerikli müzikli bir dans türü olan “horoz
tepme”ye dair şeyhülislâm fetvalarının tespiti ve değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
XVI. yüzyıl ortalarından XVIII. yüzyıl
ortalarına kadar olan bir dönemde verildiği görülen konu ile alakalı fetvaların belli
bir sistem çerçevesinde sıralanması, latinizesi,
sadeleştirilmesi ve değerlendirilmesi yapılmıştır. Çalışma neticesinde,
şeyhülislâm fetvalarında “horoz tepme” olarak ifade edilen hususun fetvaların
verildiği dönemde dinî amaçlarla yapılan bir tür dans olduğu, günümüzde ise bu
amacından saparak “horon tepme” adıyla tamamen folklorik bir vasıf kazandığı
saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şeyhülislâm, Fetva, Horoz Tepme, Horon, Mûsikî

Kaynakça

• Abdullah Efendi, Yenişehirli. Behcetü’l–fetâvâ mea’n–nukûl. İstanbul: Dâru’t–tıbâati’l–âmire, 1266/1850.Abdülaziz Bey. Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri, Âdât ve Merasim–i Kadime, Tabirat ve Muamelat–ı Kavmiye–i Osmaniye. Yayına Hazırlayanlar: Prof. Dr. Kazım Arısan, Duygu Ansan Günay. 2 Cilt. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1995.Abdürrahim Efendi, Menteşzâde. Fetâvâ–yı Abdürrahîm. 2 Cilt. İstanbul: Dâru’t–tıbâati’l–maèmûreti’s–sultâniyye, 1243/1827.Atasagun, Galip. “Hıristiyanlığın Tanıtımı, Yorumu ve Kurumsallaşmasında Sembollerin Yeri”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (2000): 181–199.Aydın, Mahmut. “Hıristiyanlık”. Yaşayan Dünya Dinleri. Editör: Şinasi Gündüz. 77–102. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2010.Başoğlu, Tuncay. “Ta’zîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 15: 198–202. Ankara: TDV Yayınları, 2011.Ceyhan, Semih. “Sema”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36: 455-457. Ankara: TDV Yayınları, 2009.Cilacı, Osman. “Havârî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16: 513-516. Ankara: TDV Yayınları, 1997.Çatalcalı, Ali Efendi. Fetâvâ–yı Ali Efendi bâ tertîb–i Kefevî. Mürettib: Salih b. Ahmed el–Kefevî. 2 Cilt. 2. Baskı. İstanbul: Tabhâne–i âmire 1258/1843.Ebüssuûd Efendi, Ahmed b. Şeyh Muhyiddin b. Muhammed b. Mustafa. Fetâvâ–yı Ebüssuûd. Mürettib: Bozanzâde, İstinsah Tarihi: 996/1587. Şehid Ali Paşa, 1028: 1a-360b. Süleymaniye Kütüphanesi.Etik, Arif. Farsça–Türkçe Lûgat. İstanbul: Salâh Bilici Kitabevi Yayınları, ty.Fayda, Mustafa. “Zimmî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44: 428–434. Ankara: TDV Yayınları, 2013.Feyzullah Efendi, Seyyid. Fetâvâ–yı feyziyye mea’n–nukûl. Mürettib: Mehmed Recâî. İstanbul: Dâru’t–tıbâati’l– Âmire, 1266/1850.Görgün, Tahsin. “Tecdid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40: 234–239. Ankara: TDV Yayınları, 2011.Katar, Mehmet. “Paskalya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34: 181–182. Ankara: TDV Yayınları, 2007.Kemalpaşazâde (İbn Kemal), Şemseddin Ahmed b. Süleyman. Fetâvâ. 297.55 297.55 1: 212a–282a. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı.Kenanoğlu, M. Macit. “Zimmî (Osmanlılar’da)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44: 438–440. Ankara: TDV Yayınları, 2013.Mecmûa–i fetâvâ. 297.55FET: 1a-76a. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kütüphanesi.Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd. el–İhtiyâr li taèlîli’l–muhtâr. 5 Cilt. Kahire: el–Mektebetü’l–hanefiyye, 1953.Meydan Larousse Büyük Lügat ve Ansiklopedi. 20 Cilt. İstanbul: Sabah Gazetesi Yayınları, 1992.Minkārîzâde, Yahyâ Efendi. Fetâvâ–yı Minkārîzâde (Fetâvâ–yı Atâullah Efendi, Fetâvâ–yı Atâiyye, Atâullah Fetâvâsı). 135: 1a-379a. London: British Museum.Pakalın, M. Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. 2 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1993.Paşmakçızâde, es-Seyyid Ali Efendi. Mecmûatü’l-fetâvâ. 582: 2a-141b. Diyanet İşleri Başkanlığı Yazma Eserler Kütüphanesi.Saatçi, Yonca. Hemşin Horonlarında Atma Türküler. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2008.Sami, Şemseddin. “Müte'ehhil”. Kamus–i Türkî. Dersaadet (İstanbul): İkdam Matbaası, 1318/1901.Sarıkçıoğlu, Ekrem. Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi. Isparta: Fakülte Kitabevi, 2004.Sun'ullah Efendi. Fetâvâ–yı Sun'ullah Efendi. Müstensih: Ali b. Zeynelâbidîn. İstinsah Tarihi: 1157/1744. 549: 2a-121a. Diyanet İşleri Başkanlığı Yazma Eserler Kütüphanesi.Üneys (Medkur), İbrahim, v.dğr. “Rḳṣ”. el-Muècemü’l-vasīṭ, Mektebetü’ş-şurūḳu’d-düveliyye, Kahire, 2004.Yaman, Ahmet. “Zimmî (Fıkıh)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44: 434–438. Ankara: TDV Yayınları, 2013.Zekeriyyazâde, Yahyâ Efendi. Fetâvâ–yı Yahyâ Efendi. 2056: 1a-400a. Nuruosmaniye Kütüphanesi.