MÂTÜRÎDÎ’NİN İBTİDÂEN NÜZÛL ANLAYIŞI

Yıl 2018, Sayı: 41, 62 - 74, 31.12.2018

Mustafa Cihad Bakkal

Öz

Nüzûl
sebepleri açısından âyetler genellikle bir sebeb veya sual üzerine nâzil
olanlar ile herhangi bir sebep veya sual olmaksızın doğrudan inenler olmak
üzere iki kısımda mütalaa edilir. Esbâb-ı nüzûl ilmi ise bir sebep veya sual
üzerine nâzil olan âyetleri konu edinir. Mâtürîdî oldukça erken bir dönemde
doğrudan nâzil olan âyetleri ifade etmek için ibtidâ (ابتداء)
kavramını zikretmiş ve âyetlerin iniş sebeplerine dair yorumlarında bu kavramı farklı
bağlamlarda kullanmıştır. Bu çalışmada Mâtürîdî’nin ibtidâen nüzûl anlayışı
ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mâtürîdî, ibtidâen nüzûl, Te’vîlâtü’l-Kur’ân, esbâb-ı nüzûl

Kaynakça

• KaynakçaAhmed b. Hanbel (ö.241/855), Müsned (I-VI), Çağrı Yayınları-Dâru Sahnûn, 2. Baskı, İstanbul 1413/1992.Abdürrezzâk b. Hemmâm, es-San‘ânî (ö.211/826-27) Tefsîru Abdürrezzâk (I-III), thk. Mahmûd Muhammed Abduh, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1419/1999.el-Begavî, Tefsîru’l-Begavî (Meâlimü’t-Tenzîl) (I-VIII), 4. Baskı, Dâru Tayyibe, Riyad 1418/1997.el-Beyzâvî, Nâsıruddîn Ebi’l-Hayr Abdullah b. Ömer b. Muhammed (ö.685/1286), Tefsîru’l-Beyzâvî (Envaru’t-Tenzil ve Esrâru’t-Te’vîl) (I-V), thk. Muhammed Abdurrahman el-Maraşlî, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut trz.el-Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil (ö.256/870), el-Câmiu’s-Sahîh (I-VIII), Çağrı Yayınları-Dâru Sahnûn, 2. Baskı, İstanbul 1413/1992.el-Cessâs, Ebû Bekr Ahmed Ali er-Râzî (ö.370/980), Ahkâmü’l-Kur’ân (I-V), thk. Muhammed es-Sâdık Gamhâvî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut 1412/1992.el-Cevherî, İsmail b. Hammâd (ö.393/1002), es-Sıhah Tâcu’l-Luga ve Sıhahu’l-Arabiyye (I-VI), tahk. Ahmet Abdulğafûr Attar, Dâru’l- li’l-Melâyîn, 4. Baskı, Beyrut 1990.Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf el-Gırnâtî el-Endelusî (ö.745/1344), el-Bahru’l-Muhît fi’t-Tefsîr (I-X+Fihrist), Dâru’l-Fikr, Beyrut 1413/1992.Ebüssuûd, Muhammed b. Muhammed el-İmâdî (ö.982/1574), İrşâdü’l-Akli’s-Selîm İlâ Mezâye’l-Kitâbi’l-Kerîm (I-IX), Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut trz.İbn Akîle, el-Mekkî (ö.1150/1737), ez-Ziyâde ve’l-İhsân fî Ulûmi’l-Kur’ân (I-X), Câmiatü’ş-Şârika, 1. Baskı, Birleşik Arap Emirlikleri 1427/2006.İbn Atiyye, Kâdî Ebû Muhammed Abdu’l-Hak b. Gâlip el-Endelûsî (ö.546/1152), el-Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz (I-V), thk. Hânî el-Hâc, Dâru’t-Tevfîkiyyeti li’t-Türâs, Kahire 2001.İbn Ebî Hâtim er-Râzî, Abdurrahman b. Muhammed b. İdrîs (ö.327/938), Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm (I-X), thk. Es‘ad Muhammed Tayyib, Mektebetü Nizâr, Mekke 1417/1997.İbn Fâris, Ebu’l Huseyn Ahmed b. Zekeriyya (ö.395/1004), Mu’cemü Mekâyîsi’l-Lüga (I-VI), thk. Abdüsselam Muhammed Hârûn, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1399/1979.İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâil b. Kesîr el-Kuraşî ed-Dımeşkî (ö.774/1372), Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm (I-IV), Dâru’l-Hadîs, 1. Baskı, Kahire 1408/1988.İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd (ö.273/886), Sünen (I-II), Çağrı Yayınları-Dâru Sahnûn, 2. Baskı, İstanbul 1413/1992.el-Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr (ö.671/1272), el-Câmi‘ li Ahkâmi’l-Kur’ân (I-XXII+Fihrist), thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Müessesetü’r-Risâle, 1. Baskı, Beyrut 1427/2006.el-Mâtürîdî, Ebû Mansur Muhammed b. Muhammed es-Semerkandî (ö.333/944), Te’vîlâtü’l’l-Kur’ân, thk. Ahmed Vanlıoğlu vd., ilmî kontrol: Bekir Topaloğlu, Dâru’l-Mîzân (Mizan Yayınevi), İstanbul 2005-2011.Mennâu’l-Kattân, Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân, Müessetü’r-Risâle, Beyrut-Lübnan 2009.Mukâtil b. Süleyman (ö.150/767), Tefsîru Mukâtil b. Süleyman (I-V), Müessesetü’t-Târîhi’l-Arabî, 1. Baskı, Beyrut 1423/2002.Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc (ö.261/875), el-Câmiu’s-Sahîh (I-III), Çağrı Yayınları-Dâru Sahnûn, 2. Baskı, İstanbul 1413/1992.en-Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb (ö.303/915), Sünen (I-VIII), Çağrı Yayınları-Dâru Sahnûn, 2. Baskı, İstanbul 1413/1992.es-Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed (ö. 375/985), Tefsîru’s-Semerkandî (Bahru’l-Ulûm I-III), Dâru’l-Fikr, Beyrut 1416/1996.Serinsu, Ahmet Nedim, Kur’ân’ın Anlaşılmasında Esbab-ı Nüzul’ün Rolü, Şule Yay., İstanbul 1994.es-Süyûtî, Celâleddîn Abdurrahmân (ö.911/1505), el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân (I-II), Dâru İbn Kesîr, Dımeşk-Beyrut 2006.______, Lübâbü’n-Nükûl fî Esbâbi’n-Nüzûl, Tahric ve Talik. Abdürrazzâk el-Mehdî, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1426/2006.et-Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr (ö.310/922), Câmi’u’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân (I-XXX), Zabt Tevsîk ve Tahrîc: Sıtkî Cemîl el-Attâr, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1415/1995.et-Tirmizî, Ebû İsa, Muhammed b. İsa (ö.279/892), Sünen (I-V), Çağrı Yayınları-Dâru Sahnûn, 2. Baskı, İstanbul 1413/1992.el-Vâhidî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ahmed (ö.468/1076), Esbâb-u Nüzûli’l-Kur’ân, thk. Kemal Besyûnî Zağlûl, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Baskı, Beyrut 1411/1991.ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmud b. Ömer (ö.538/1143), el-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmizi’t-Tenzîl ve ‘Uyûni’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl, Dâru İbn Hazm, 1. Baskı, Beyrut 1433/2012.ez-Zürkânî, Muhammed Abdulazîm, Menâhilü’l-İrfân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Dâru’l-Marife, Beyrut-Lübnan 1426/2005.