DEBRELİ VİLDAN FÂİK EFENDİ’NİN (1853-1925) TAVDÎHU’L-MÜBHEMÂT FÎ MÂ VERADE Fİ’L-KUR’ÂN MİNE’L-KELİMÂT ADLI ESERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2020, Sayı: 44, 171 - 189, 30.06.2020

Eyüp Yaka

Öz

Makalede son dönem Osmanlı alimlerinden Debreli Vildan Fâik Efendi’nin (1853-1925) Tavdîhu’l-Mübhemât Fî Mâ Verade Fi’l-Kur’ân Mine’l-Kelimât adlı eserinin analizi ve değerlendirilmesi yapılmıştır. Eser, Kur’ân Mübhemleri ve Gariplerini konu edinmiştir. 58 sayfadan oluşan eser, elyazma (mahtût) nüshasından alınıp incelendi. Müellif bu eserde Kur’ân ilimlerindeki Mübhemâtü’l-Kur’ân ve Garîbü’l-Kur’ân içeriğinde bir incelemeden ziyade, okumaları esnasında kendisine manası kapalı ve anlaşılması zor gelen Kur’ân’daki bazı kelimeler ve cümlelerin izahını yapmıştır. Açıklamalarında Bursevî’nin tefsirinden kelime kelime aktarmış, Suyûtî’nin İtkân’ından da arasıra nakilde bulunmuştur. Kendi görüşleri neredeyse çok az görülmektedir. Müellifin Kur’ân Mübhemleri ve Garibleri hakkındaki yaklaşımını mukayese edip anlamak için iki konu hakkında da genel bilgiler verildi. Telifinde Arapça’yı kullanan müellif bazı izahlarında Farsça açıklamalar da yapmıştır. Bu eser, Kur’ân İlimleri geleneğindeki mübhem ve garib kelimeleri açıklamaktan ziyade kendisinin anlayamadığı yerler için bakılabilecek küçük bir Kur’ân Sözlüğü olarak değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Mübhem, Garîb, Debreli, Kur’ân, Bursevî, Suyûtî

Destekleyen Kurum

YOK

Teşekkür

DERGİ SORUMLULARINA TEŞEKKÜRLER VE BAŞARILAR

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh b. Hilâl b. Esed eş-Şeybânî, Müsned, Tahkik: Şuayb Arnaûd, Müessesetü’r-Risâle, 1. bsk. Beyrut 2001.
• Bursevî, İsmail Hakkı, Rûhu’l-Beyân, I-X, el-Matbaatü’l-Osmâniyye, Dersaâdet 1230.
• Birışık, Abdülhamit – Muhammed, Hüseyin Abdülhadi, “Mübhemâtü’l-Kur’ân” Diyanet İslam Ansiklopedisi, I-XXXXIII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2006.
• Belensî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ali, Mübhemâtü'l-Kur'an, thk. Muhammed Osman, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2013.
• Cerrahoğlu, İsmail, “Garibu’l-Kur’ân”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, I-XXXXIII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1996.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usulü, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 27. bsk., Ankara 2015.
• Debreli, Vildan Fâik Efendi, Tavdîhu’l-Mübhemât fî mâ verade fi’l-Kur’ân mine’l-Kelimât, Hacı Selim Ağa Kütüphanesi Aziz Mahmud Hüdâyî koleksiyonu Tefsir No: 68/125.
• Elmalı, Hüseyin-Arslan, Şükrü, “Garib”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, I-XXXXIII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1996.
• Güldöşüren, Arzu, “Arnavutluk’tan İstanbul’a Bir Alim Portresi: Debreli Vildan Faik Efendi”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Cilt-Sayı: 48, İstanbul 2015.
• Güldöşüren, Arzu, “Vildan Fâik Efendi”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, I-XXXXIII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2013.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem, Lisânü’l-Arab, I-XV, Dâru Sâdır, Beyrut 1414.
• İbn Kesîr, I’mâdüddîn Ebu’l-Fidâ İsmâîl ed-Dimaşkî, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, I-XV, Mustafa es-Seyyid Muhaamed vd., Müessesetü Kurtuba, 1. bsk. Kahire 2000, III, 61.
• Kandemir, M. Yaşar, “Garibu’l-Hadis”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, I-XXXXIII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1996.
• Komisyon, Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meali, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 26. bsk., Ankara 2012.
• Mardin, Ebu’lulâ, Huzur Dersleri, II-III, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul 1966.
• Muhsin Demirci, Tefsir Usulü, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 7. bsk, İstanbul 2008.
• Müslim, İbnü’l-Haccâc Ebu’l-Hasen el-Kuşeyrî, Sahîh, Tahkik: Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut (tarih yok).
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Ali, Sünen-i Nesâî, Tahkik: Abdulfettâh Ebû Gudde, Mektebu’l-Matbûâti’l-İslâmî, Haleb 1986.
• Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullâh b. Ahmed b. Mahmûd, Tahkik: Seyyid Zekeriyyâ Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl, Mektebetü Nezâr Mustafa el-Bâz, Beyrut 1998.
• Özel, Mustafa, “Debreli Vildan Fâ’ik ve el-Multekât fî usûli’t-tefsîr ”, İslâmiyât II, Ekim-Aralık 1999, sy: 4.
• Özel, Mustafa, “Son Dönem Osmanlı Tefsir Tarihinden Bazı Portreler I”, Dokuz Eylül Üniver¬sitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, İzmir 2002, sy. XV.
• Râğıb el-Isfehânî, Müfredâtü elfâzi’l-Kur’ân, thk. Safvân Adnân ed-Dâvudî, ed-Dâru’ş-Şamiyye, 1. bsk., Beyrut 1992.
• Sula, Murat, “Debreli Vildan Faik ve Teshilu’n-Nahv’i”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2009/XXIX.
• Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân, el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Mütevelli Mansûr, Mektebetü Dâri’t-Türâs, 1. bsk., Kahire 2009.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân an te’vîli Âyi’l-Kur’ân, I-XXV, Tahkik: Abdullâh b. Abdilmuhsin et-Türkî, Merkezü’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-Arabiyye ve’l-İslâmiyye, 1. bsk., Kahire 2001.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre, Süneni’t-Tirmîzî, Tahkik: Beşşâr İvâd Ma‘rûf, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrut 1998.
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Abdillâh, el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân, 1-IV, Tahkik: Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, 3. bsk, Mektebetü Dâri’t-Türâs, Kahire 1984.