Change of Religion in Turkish Family Culture: An Applied Research on Marriage Values in the Mediterranean Village

Yıl 2022, Sayı: 49, 167 - 183, 20.12.2022

Şaban Erdiç

Öz

The Turkish village is in a process of change today with the new consumption habits spread by globalization as well as modernization. These developments have created a mentality transformation that tends to reconstruct the consultation environment of daily life beyond a simple change in the context of roles, statuses, institutional relations and finally culture. While these changes were taking place, the family in the village quickly moved towards a new reality and group design in terms of both the epistemological foundations on which it was based and the relations they produced. Although it continues to be a religious socialization area and at the same time a universal natural religious group, the family has had to either share or transfer some of its religious roles to other secular areas in this historical context. With these general assumptions, the article examined the change of religion in Turkish family culture through marriage values in Yuva, a Mediterranean village. The study aims to understand and explain the religious change in Yuva Village in connection with a certain historical, geographical, socioeconomic and cultural environment with the help of some conceptualizations. The article tried to go down to the historical and epistemological background of religious change in Yuva and problematized which socioeconomic and cultural developments might be related to the consciousness levels that triggered this change. In this respect, the research differed significantly from the studies in the literature in terms of conceptual, theoretical and methodological aspects. In the literature, religious change in rural Turkey has been seen as a result of general macro change and has been tried to be put forward with a perspective explaining modernization under some pre-determined concepts by researchers. For this reason, the change in question has been handled in these studies within the framework of a modernization model that ignores the individual, his level of consciousness, the background of reality and naturally progresses linearly. The study, which was handled within a qualitative method, was planned as a case study. The research data were obtained through participatory observation and interviews with participants from different age, education and occupation categories. From a micro-sociological point of view, the article presents a fact-centered, historical and phenomenological analysis by centering the hypotheses that religious change in Yuva Village is shaped by the different institutional interactions of individuals in the context of tradition, modernization and massification. According to the findings, Yuva has entered the process of becoming a town since the 1970s, after a long process of becoming a tradition. However, these modernization relations created a new and more systematic economicization at the beginning of the 2000s, and the schooling and urbanization in the following years triggered the spread of massification in the village. These developments, which mean a new mentality transformation in Yuva, have not only shifted the counseling circle of general social relations in the village to a great extent from the traditional environment to secular ones, but also destroyed the position of religion in terms of marriage-related values. However, with all this, the cultural memory's reminders in the context of time and space or around group identity religion continues to trace its traces in one way or another in the values related to marriage in Yuva.

Anahtar Kelimeler

Sociology of religion, Turkish family culture, Religious change, Yuva, Mediterranean village, Marriage values.

TÜRK AİLE KÜLTÜRÜNDE DİNİN DEĞİŞİMİ: AKDENİZ KÖYÜNDE EVLİLİK DEĞERLERİ ÜZERİNE UYGULAMALI BİR ARAŞTIRMA

Öz

Türk köyü modernleşme yanı sıra küreselleşmenin yaydığı yeni tüketim alışkanlıkları ile bugün önemli bir değişim süreci içinde bulunmaktadır. Bu gelişmeler orada davranışın yaslandığı kalıplar, roller, statüler, kurumsal ilişkiler ve nihayet kültür bağlamındaki basit bir değişimin çok ötesinde gündelik hayatın danışma çevresini yeniden inşa etmeye yönelen bir zihniyet dönüşümü yaratmıştır. Bu değişimler yaşanırken köyde aile de gerek dayandığı epistemolojik temeller gerekse bunların ürettiği ilişkiler bakımından hızlı bir şekilde yeni bir gerçeklik ve grup tasarımına doğru yol almıştır. Bir dinî toplumsallaşma alanı ve aynı zamanda evrensel tabii dinî grup olma niteliği devam etmekle birlikte aile bu tarihsel bağlam içinde din ile ilgili rollerinden bir kısmını ya öteki seküler alanlarla paylaşmak ya da onlara devretmek durumunda kalmıştır. Bu genel problem çevresi ve sayıltılarla makale, bir Akdeniz köyü olan Yuva’daki evlilik folkloru üzerinden Türk aile kültüründe dinin değişimini incelemiştir. Çalışma belli bir tarihi, coğrafi, sosyoekonomik ve kültürel çevre ile bağlantılı ve belirtilen sınırlılık içinde Yuva köyündeki dinî değişimi bazı kavramsallaştırmalar yardımıyla anlama ve açıklama amacı gütmektedir. Makale Yuva’da dinî değişimin tarihsel ve epistemolojik arka planına inmeye çalışmış ve bu değişimi tetikleyen bilinç düzeylerinin hangi sosyoekonomik, kültürel gelişmelerle bağlantılı olabileceğini sorunsallaştırmıştır. Bu yönüyle araştırma literatürdeki çalışmalardan kavramsal, kuramsal ve metodolojik bakımlardan önemli ölçüde farklılaşmıştır. Literatürde kırsal Türkiye’deki dinsel değişme genel makro değişimin bir sonucu olarak görülmüş ve araştırmacılar tarafından önceden tayin edilmiş birtakım kavramlar altında modernleşmeyi açıklayan bir perspektifle ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu sebeple söz konusu değişim bu çalışmalarda bireyi, onun bilinç düzeyini, gerçekliğin arka planını göz ardı eden ve doğal olarak doğrusal ilerleyen bir modernleşme modeli çerçevesinde ele alınmıştır. Nitel bir yöntem dâhilinde ele alınan bu çalışma ise bir örnek olay araştırması olarak planlanmıştır. Araştırma verileri katılımlı gözlem ve farklı yaş, eğitim, meslek kategorilerine mensup katılımcılarla yapılan mülakatlar ile elde edilmiştir. Makale mikro sosyolojik bir bakış açısından hareketle Yuva köyünde dinsel değişimin gelenek, modernleşme ve kitleselleşme bağlamlarında bireylerin farklı kurumsal etkileşimleri ile şekillendiği hipotezlerini merkeze alarak olgu merkezli, tarihsel ve fenomenolojik bir çözümleme sunmuştur. Ulaşılan bulgulara göre Yuva uzunca bir gelenekleşme süreci sonrası 1970’lerden itibaren kasabalaşma sürecine girmiştir. Bu tarihsel bağlamda ziraileşme, teknolojileşme, bürokratikleşme gibi yeni kurumsal ilişkilerin yaydığı bilinç düzeyleri daha genç üyelerde evlilikle ilgili değerlerin dini çevresinin sorgulanması yönünde yeni etkileşim ağları yaratırken çoğunlukla topluluğun daha yaşlı üyeleri arasında söz konusu değerlerle ilgili dinsel çeşitliliğin artması yönünde bir tepkiselliğe sebep olmuştur. Ancak bu modernleşme ilişkileri 2000’li yılların başında yeni ve daha sistemli bir iktisadileşme yaratmış ve takip eden yıllardaki okullaşma ve kentleşme köyde kitleselleşmenin yaygınlaşmasını tetiklemiştir. Yuva’da yeni bir zihniyet dönüşümü anlamına gelen bu gelişmeler köydeki genel toplumsal ilişkilerin ve ortak mirasın danışma çevresini çok büyük ölçüde geleneksel çevresinden seküler alanlara kaydırdığı gibi evlilikle ilgili değerler konusunda da dinin mevkiini tahrip etmiştir. Bugün Yuva’da evlilikle ilgili uygulamalarda din çok büyük ölçüde gelenekteki merkezi rolünü yitirmiş ve sembolik bir değere dönüştürülmüştür. Daha az oranda ise din bu törenlerde görünür kılınmaya çalışılmışsa da postmodern toplumun haz, eğlence ve tüketim değerleri etrafında yeni bir kalıba daha sokulmuştur. Fakat bütün bunlarla birlikte kültürel belleğin zaman ve mekân bağlamında veya grup kimliği etrafındaki hatırlatmaları ile din evlilikle ilgili değerlerde şu ya da bu şekilde izlerini sürdürmeye de devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din sosyolojisi, Türk aile kültürü, Dinsel değişim, Yuva, Akdeniz köyü, Evlilik değerleri, Sociology of religion, Turkish family culture, Religious change, Mediterranean village, Marriage values.

Kaynakça

• Adak, Nurşen. “Toplumun Temel Yapı Taşı Aile”. Kurumlara Sosyolojik Bakış. ed. Sevinç Güçlü. 49-91. İstanbul: Birey Yayıncılık, 2005.
• Aran, Sadri. Evedik Köyü. İstanbul: Sinan Basımevi, 1938.
• Assmann, Jan. Kültürel Bellek. çev. Ayşe Tekin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2015.
• Bauman, Zygmunt. Küreselleşme. çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 6. Basım, 2016.
• Berger, Peter L. The Social Reality of Religion. Middlesex: Penguin Books, 1973.
• Bilgiseven, Amiran Kurtkan. Köy Sosyolojisi. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1969.
• Connerton, Paul. Toplumlar Nasıl Anımsar? çev. Alâeddin Şenel. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2014.
• Douglas, Kellner. “Popüler Kültür ve Postmodern Kimliklerin İnşası”. çev. Gülcan Seçkin. Doğu Batı 15 (2001), 187-219.
• Erdiç, Şaban. Sosyokültürel Değişme ve Din İlişkileri. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Matbaası, 2012.
• Evliya Çelebi. Seyahatname. İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1985.
• Göktürk, Hilmi. Anadolu’da Oğuz Boyları. İstanbul: Türk Dünyası Yayınları, 1979.
• Günay, Ünver. Erzurum Kenti ve Çevre Köylerinde Dinî Hayat. İstanbul: Erzurum Kitaplığı, 1999.
• Mensching, Gustav. Dinî Sosyoloji. çev. Mehmet Aydın. Konya: Tekin Kitabevi, 1994.
• Tekindağ, Şehabeddin. “Teke-eli ve Teke-Oğulları”. Tarih Enstitüsü Dergisi sayı 7-8’den ayrı basım (1977).
• Tezcan, Mahmut. Sosyolojiye Giriş. Ankara: Feryal Matbaası, 1995.
• Tezcan, Mahmut. Türk Aile Antroplojisi. Ankara, 2000.
• Tuğaç, Ahmet vd. Türk Köyünde Modernleşme Eğilimleri Araştırması Rapor-1. Ankara: yy, 1970.
• Türkdoğan, Orhan. Köy Sosyolojisinin Temel Sorunları. İstanbul: Dede Korkut Yayınları, 1977.
• Türkiye’de Meskun Yerler Klavuzu. Ankara: İçişleri Bakanlığı Yayınları, 1947.
• Wach, Joachim. Din Sosyolojisi. çev. Ünver Günay. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1995.
• Yasa, İbrahim. Sindel Köyü’nün Toplumsal ve Ekonomik Yapısı. Ankara: Balkanoğlu Matbaacılık, 1960.
• Yasa, İbrahim. Yirmibeş Yıl Sonra Hasanoğlan Köyü. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1969.
• https://www.nufusu.com erişim tarihi: 05.03.2022.