The Tombstones with Inscription from the Ottoman Period in the District of Sütçüler in Isparta Province

Yıl 2024, Sayı: 52, 23 - 51, 30.06.2024

İsmail Hakkı Göksoy

Öz

Sütçüler district of Isparta province has been one of the important settlement centers throughout history and still draws attention with its traces of various cultures and civilizations today. The old city of Adada, located close to the district center, was one of the most important cities of the Pisidia region during the Roman and early Byzantine periods. With the conquest of Isparta and the surrounding areas of Eğridir at the beginning of 13th century (1204), Sütçüler region came also under the rule of the Anatolian Seljuk State and then it remained under the rule of the Hamid Principality and the Ottoman State. Sütçüler region was first known as the Yuva township of Eğridir district, but at the end of 16th century it gained an independent district status with the name of Pavlu connected to the Isparta Hamid sanjak. In 1865, it was made a township within Eğirdir district again and it became a separate district in 1938 with the name of Sütçüler attached to the province of Isparta. There are various artifacts from the Seljuk and Ottoman periods in the district.
There are many cemeteries from the Ottoman period in the settlements within the borders of Sütçüler district, but generally they have gravestones without any names and inscriptions on them especially in the village cemeteries. In the cemeteries in the district center and some villages, there are only a few tombstones on which the phrase hüve'l-bâkî, the name of the deceased and the date of death are written. Since most of these were made of limestone, they became deformed and unreadable over time. Therefore, the tombstones with inscriptions in Arabic letters from the Ottoman period are found only in the cemeteries in today's district center. Some research has been done before on the inscribed tombstones in the district center. However, among these, the study conducted by a retired junier officer named Ali Ergenekon from Sütçüler in the 1970s was not published and remained only as a preliminary study in a typed copy. Another study was conducted by academician Emine Güzel, who also prepared a doctoral thesis on gravestones in another province. This study mainly focuses on the Sefer Ağa Mosque and the tombstones in its graveyard, which is located in the district center and whose history dates back to the Seljuk period. In the study, the history, architecture, plan, material, technique and decoration features of Sefer Ağa Mosque were focused on, and the tombstones in its graveyard were examined in terms of typology, type of writing and decoration. However, this research aims to re-evaluate the various readings and information given about them before, as well as to unearth and read other inscribed tombstones from the Ottoman period, which have not been researched or identified yet. Therefore, in this article, after giving a brief historical information about the cemeteries of Musalla and Ali Dede in the Sutçuler district center and the Sefer Ağa Mosque graveyard, the focus is made on reading the inscriptions on the inscribed tombstones from the Ottoman period in these cemeteries and determining their inscription and decoration features.

Anahtar Kelimeler

Isparta, Sütçüler, Gravestones with Inscriptions, Ottoman Gravestones

Proje Numarası

proje değil

Isparta’nın Sütçüler İlçesindeki Osmanlı Dönemine Ait Kitabeli Mezar Taşları

Öz

Tarih boyunca önemli yerleşim merkezlerinden biri olan Isparta’nın Sütçüler ilçesi, günümüzde de çeşitli kültür ve medeniyetlerin izlerini barındırmasıyla dikkat çeker. İlçe merkezine yakın eski Adada kenti, Roma ve erken Bizans döneminde Pisidya (Pisidia) bölgesinin en önemli şehirlerinden biri idi. XIII. Yüzyıl başlarında (1204) Isparta ve Eğirdir çevresinin fethi ile birlikte Sütçüler yöresi de Anadolu Selçuklu Devleti’nin hâkimiyeti altına girmiş ve ardından Hamidoğulları ve Osmanlı Devleti idaresi altında kalmıştır. Sütçüler yöresi ilk zamanlar Eğridir kazasına bağlı Yuva nahiyesi ve XVI. Yüzyıl sonlarında da Pavlu kazası adıyla Isparta Hamid sancağının müstakil bir kazası olmuştur. 1865’de tekrar Eğirdir’e bağlı nahiye yapılırken, 1938’de Isparta iline bağlı Sütçüler adıyla ayrı bir ilçe olmuştur. İlçede Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinden kalma çeşitli eserler vardır.
Sütçüler ilçesi sınırları içindeki yerleşim yerlerinde Osmanlı dönemine ait birçok mezarlık bulunmakta, ancak özellikle köy mezarlıklarında genellikle isimsiz ve kitabesiz mezar taşları yer almaktadır. İlçe merkezi ile bazı köylerde bulunan mezarlıklarda üzerinde sadece hüve’l-bâkî ibaresi, mevtanın ismi ve ölüm tarihinin yazılı olduğu az sayıda mezar taşı yer almaktadır. Bunların çoğu küfeki taşından yapıldığı için zamanla deforme olmuş ve okunamaz bir hal almışlardır. Osmanlı dönemine ait Arap harfli kitabeli mezar taşları ise, yörede sadece bugünkü ilçe merkezindeki mezarlıklarda bulunmaktadır. İlçe merkezindeki kitabeli mezar taşlarıyla ilgili olarak daha önce bazı araştırmalar yapılmıştır. Ancak, bunlar arasında Sütçülerli emekli astsubay Ali Ergenekon tarafından 1970’li yıllarda yapılan çalışma, yayımlanmamış ve sadece daktilo edilmiş bir nüsha halinde tespit çalışması niteliğinde kalmıştır. Diğer bir çalışma da, başka bir ildeki mezar taşları üzerine doktora tezi de hazırlayan akademisyen Emine Güzel tarafından yapılmıştır. Söz konusu bu çalışma, esas itibariyle ilçe merkezinde bulunan ve tarihi, Selçuklu dönemine kadar uzanan Sefer Ağa Camii ile haziresindeki mezar taşlarını konu edinmiştir. Çalışmada Sefer Ağa Camii’nin tarihi, mimari, plan, malzeme ve teknik ile süsleme özellikleri üzerinde durulmuş ve haziresindeki mezar taşları ise tipoloji, yazı çeşidi ve tezyinat yönleriyle incelenmiştir. Ancak bu araştırma ise, daha önce üzerinde yapılmış çeşitli okumaları ve onlar hakkında verilen bilgileri yeniden değerlendirmeyi amaçlamanın yanı sıra henüz üzerinde herhangi bir araştırma yapılmamış diğer Osmanlı dönemine ait kitabeli mezar taşlarının da gün yüzüne çıkarılmasını ve okunmasını hedeflemiştir. Dolayısıyla bu makalede ilçe merkezinde bulunan Musalla ve Ali Dede mezarlıkları ile Sefer Ağa Camii haziresi hakkında bazı kısa bilgiler verdikten sonra, esas itibariyle bu mezarlıklardaki Osmanlı dönemine ait kitabeli mezar taşları üzerindeki yazıların okunması ve onların yazı ve süsleme özelliklerinin tespiti üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Isparta, Sütçüler, Kitabeli Mezar Taşları, Osmanlı Mezar Taşları

Proje Numarası

proje değil

Kaynakça

• Böcüzade Süleyman Sami. Isparta Tarihi (Haz. Hasan Babacan). Isparta: Isparta Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, 2012.
• Büyükkolancı, Mustafa. Adada: Pisidia’da Antik Bir Kent. Isparta: Göltaş Yayınları, 1998.
• Ergenekon, Ali. Sütçüler Kazasının Tarihçesi, Coğrafi Durumu ve Bir Seyahat İntibaı (Derleyen: Ahmet Akın, 1970). Bursa: Daktilo edilmiş kitapçık, 1958).
• Ertan, Ömer Ali. Sütçüler’in Tarihçesi ve Folklörü. Isparta: Daktilo edilmiş kitapçık, 1996.
• Göksoy, İsmail Hakkı. Sütçüler ve Yöresinin Tarihi Üzerine Bir Araştırma. Isparta: Tuğra Matbaası, 1999.
• Güzel, Emine. “Isparta Seferağa Camii ve Haziresi”, Mizânü’l-Hak: İslamî İlimler Dergisi, 12, (2021), 147-188.
• Hafız Yakup Şükrü Efendi. İslam’da Avcılık. Sadeleştiren: Musa Bilgi, Yayına Hazırlayan: Osman Çelik. Ankara: Gelişim Matbaası, 1988.
• Isparta Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Isparta İl Kültür Envanteri (2). Isparta: Isparta Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, 2010.
• İnternet Sitesi: https://www.nufusune.com/sutculer-ilce-nufusu-isparta (Erişim: 15.02.2024)
• Meşihat Arşivi, MŞH.SAİD,181/35/1-25 (İSAM Kütüphanesi Arşiv Koleksiyonları Ulema Sicil Dosyaları (http://www.isam.org.tr).
• Sütçüler Belediyesi Web Sitesi: http://www.sutculer.bel.tr/sayfa/nufus-idari-durum.html (Erişim: 03.12.2023).
• Sütçüler Kaymakamlık Dosyası. Sütçüler: Daktilo edilmiş nüsha, 1997.
• Sütçüler Kaymakamlığı Web Sitesi: http://www.sutculer.gov.tr (Erişim: 03.12.2023).
• Sütçüler Vakfı (nşr.). Sütçüler’in Sorunları ve Çözüm Önerileri. Ankara: Sütçüler Vakfı Yayınları, 2005.
• Şahin, B. Mustafa. Sütçüler İlçesi: Tarih, Coğrafya, Folklor Notları. İstanbul: Tunç Yayıncılık, 2012.
• Türk Tarih Kurumu Tarih Çevirme Kılavuzu (https://ttk.gov.tr/tarih-cevirme-kilavuzu).