BRICS ÜLKE BORSALARI İLE TÜRK BORSASI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN KEŞFİ

Yıl 2020, Cilt: 25 Sayı: 3, 315 - 341, 30.07.2020

Salih Parmaksız , Turan Kocabıyık

Öz

Bu çalışmanın amacı BRICS ülke borsaları ile Türk borsası arasındaki ilişkiyi keşfetmektir. Araştırmada Ocak 2010 – Aralık 2019 dönemine ait günlük veriler kullanılmıştır. BRICS grubu ülkelerine ait borsaların gösterge endeksleri olan BVSP, RTSI, NSEI, SSEC, JTOPI ile Borsa İstanbul gösterge endeksi BIST100 değişkenler olarak belirlenmiştir. İlgili endeksler arasındaki ilişki zaman serisi analizi yöntemleri kullanılarak analiz edilmiştir.
Toda-Yamamoto nedensellik testi sonuçları %95 güven aralığında değerlendirildiğinde araştırma konusu olan altı ülkeye ait borsa endekslerinin herhangi ikisi arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisi tespit edilmemiştir. Türk borsasının dahil edildiği ilişki analizlerinde BVSP ile RTSI endekslerinden BIST100 endeksine ve BIST100 endeksinden NSEI endeksine doğru tek yönlü nedensellik ilişkileri gözlemlenmiştir. BIST100 endeksi ile SSEC ve JTOPI endeksleri arasında herhangi bir nedensellik ilişkisine rastlanılmamıştır. BRICS ülke borsa endekslerinin aralarındaki ilişki analizlerinde BVSP endeksinden diğer endekslere, RTSI endeksinden BVSP haricindeki diğer endekslere ve JTOPI endeksinden SSEC endeksine doğru tek yönlü nedensellik ilişkileri tespit edilmiştir. NSEI ve SSEC endekslerinden ise herhangi bir endekse doğru tek yönlü nedensellik ilişkisine rastlanılmamıştır. Ayrıca, Etki–Tepki test sonuçları incelendiğinde genellikle endeks serilerine uygulanan bir birimlik şok etkiye endekslerden ilk iki gün yüksek eğimli ve pozitif yönde tepki verildiği gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

BIST100, BVSP, RTSI, NSEI, SSEC, JTOPI, BRICS, Yapısal Kırılmalı Lee-Strazicich Birim Kök Testi, Toda-Yamamoto Nedensellik Testi, Etki-Tepki Testi

Kaynakça

• AKÇALI, B. Y., MOLLAAHMETOĞLU, E., ALTAY, E. (2019). Borsa İstanbul ve Küresel Piyasa Göstergeleri Arasındaki Volatilite Etkileşiminin DCC-GARCH Yöntemi İle Analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(3), 597-614. https://doi.org/10.17153/oguiibf.472731
• AKEL, V. (2015). Kırılgan Beşli Ülkelerinin Hisse Senedi Piyasaları Arasındaki Eşbütünleşme Analizi. International Journal of Management Economics and Business, 11(24), 89-89. https://doi.org/10.17130/ijmeb.2015.11.24.719
• BAĞCI, A. (2020). Türkiye’de Tasarruf, Finansal Gelişmişlik ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Asimetrik Nedensellik Yaklaşımından Yeni Kanıtlar Saving, Financial Development and Economic Growth Nexus in Turkey: New Evidence from Asymmetric Causality Analysis. 220-237.
• BAĞDİGEN, M., BEŞER, B. (2009). Ekonomik Büyüme ile Kamu Harcamaları Arasındaki Nedensellik İlişkisinin Wagner Tezi Kapsamında Bir Analizi: Türkiye Örneği. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9), 1-17.
• BESSLER, D. A., YANG, J. (2003). The structure of interdependence in international stock markets. Journal of International Money and Finance, 22(2), 261-287. https://doi.org/10.1016/S0261-5606(02)00076-1
• BHAR ve NIKOLOVA—2007—Analysis of Mean and Volatility Spillovers Using B.pdf. (t.y.).
• BOZKURT, H. Y. (2013). Zaman Serileri Analizi (2. bs). Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• BOZOKLU, Ş., SAYDAM, İ. M. (2010). BRIC Ülkeleri ve Türkiye Arasındaki Sermaye Piyasaları Entegrasyonunun Parametrik ve Parametrik Olmayan Eşbütünleşme Testleri ile Analizi. Maliye Dergisi, 159, 416-431.
• BRICS INFORMATION PORTAL. (2020). BRICS Information Portal. https://infobrics.org/page/national-rubrics/
• BULUT, Ş., ÖZDEMİR, A. (2012). Dow Jones Endeksi ve İmkb Endeksi Arasındaki Etkileşim: ekonometrik bir analiz. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 211-224.
• CHANCHAROENCHAI ve DİBOOGLU—2006—Volatility Spillovers and Contagion during the Asi.pdf. (t.y.).
• CHITTEDI, K. R. (2009). Global Stock Markets Development and Integration: With Special Reference to BRIC Countries. 1-20.
• CNBC. (2017). https://www.cnbc.com/2017/11/06/these-are-now-the-5-most-fragile-countries-exposed-to-higher-interest-rates-according-to-sp.html
• ÇELİK, İ. (2011). Vadeli İşlem Piyasasında Fiyat Keşfi: İzmir Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasında Ampirik Bir Uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı / Muhasebe Finansman Bilim Dalı.
• ELEFTHERIOS, EVAGELOS. (2011). International Stock Markets: A Co-integration Analysis. European Research Studıes Journal, XIV(Issue 4), 113-130. https://doi.org/10.35808/ersj/338
• EVLİ̇MOĞLU, U., ÇONDUR, F. (2012). İmkb ile Bazı Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülke Borsaları Arasındaki Karşılıklı Bağlantıların Küresel Kriz Öncesi ve Sonrası Dönem için İncelenmesi. Uludağ Journal of Economy and Society, 31(1), 31-58.
• GAY, R. D. (2008). Effect Of Macroeconomic Variables On Stock Market Returns For Four Emerging Economies: Brazil, Russia, India, And China. International Business, 7(3), 1-8.
• GAZEL, S. (2020). BRICS Ülkelerinde Döviz Kuru, Enflasyon ve Hisse Senedi Piyasası İlişkisi: Asimetrik Panel Nedensellik Testi. 21-34.
• GILES, E. A. D. (1997). Causality Between the Measured and Underground Economies in New Zealand. Applied Economics Letters, 4(1), 63-67.
• GÜNDÜZ, L., HATEMI-J, A. (2005). Stock Price and Volume Relation in Emerging Markets. Emerging Markets Finance and Trade, 41(1), 29-44. https://doi.org/10.1080/1540496X.2005.11052599
• HAN, Y., ZHOU, X. (2017). 3. The Relatıonshıp Between Stock and Exchange Rates for BRICS Countrıes Pre- and Post-Crısıs: A Mıxed C-VINE Copula Model. Romanian Journal of Economic Forecasting, 38-59.
• HATIRLI, S. A., ÖZTÜRK, E., AKTAŞ, A. R. (2008). Fındık Piyasasında Fiyat Geçirgenliğinin Analizi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1(21), 139-143.
• HATİ̇POĞLU, M., BOZKURT, İ. (2016). Asya ve Türkiye Borsaları Arasında Zamana Bağlı Değişen Korrelasyon. Sosyal Bilimler Dergisi ICEBSS Özel Sayısı, 174-182.
• İĞDE, E. (2010). Yapısal Değişiklik Altında Birim Kök Testleri Ve Bazı Makro İktisadi Değişkenler Üzerine Uygulamalar. Çukurova Üniversitesi, SBE, Ekonometri Anabilimdalı.
• İNAL, V., AYDIN, M. (2016). Altın Fiyatlarını Etkilemesi Beklenen Faktörler Üzerine Bir İnceleme. 61-70.
• KILIÇ, R., DİLBER, C. (2017). Türkiye ve BRICS Ülkelerinin Finansal Piyasaları Arasındaki İlişkinin Kantil Regresyon Yöntemi ile İncelenmesi. Journal of Academic Social Science, 48, 331-342.
• KOCABIYIK, T., KALAYCI, Ş. (2014). Borsalar Arasında Etkileşim: G-8 Ülkeleri ve Türkiye Üzerine Ampirik Bir Araştırma. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 51(594), 37-56.
• KORKMAZ, T., ÇEVİK, E. İ. (2008). Türkiye ve Uluslararası Hisse Senedi Piyasaları Arasındaki Eşbütünleşme İlişkisi ve Portföy Tercihleri. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 2(1), 59-84.
• KUMAR TIWARI, A., BILLAH Dar, A., BHANJA, N. (2013). Stock Market Integration in Asian Countries: Evidence from Wavelet multiple correlations. Journal of Economic Integration, 28, 441-456.
• LEE, J., STRAZICICH, M. C. (2003). Minimum Lagrange Multiplier Unit Root Test with Two Structural Breaks". Review of Economics and Statistics. Review of Economics and Statistics, 85, 1082-1089.
• LUTKEPOHL, H. (1991). Introduction to Multiple Time Series Analysis.
• MARSZK, A. (2015). BRIC’de Borsalar: Kalkınma Düzeyleri ve Makroekonomik Etkiler. Wrocław Ekonomi Üniversitesi Bilimsel Çalışmaları, 381381 Sayılı Finansal Yatırımlar ve Sigortacılık-Küresel Eğilimler ve Polonya Pazarı, 250-263.
• MAVROTAS, G., KELLY, R. (2001). Old wine in new bottles: Testing causality between savings and growth. The Manchester School, 69, 97-105. https://doi.org/10.1111/1467-9957.69.s1.6
• MUKHERJEE, K. N., MISHRA, R. K. (2010). Stock market integration and volatility spillover: India and its major Asian counterparts. Research in International Business and Finance, 24(2), 235-251. https://doi.org/10.1016/j.ribaf.2009.12.004
• MUKHERJEE, P., BOSE, S. (2008). Does the Stock Market in India Move with Asia? A Multivariate Cointegration-Vector Autoregression Approach. Emerging Markets Finance & Trade, 44(5), 5-22.
• O’NEILL, J. (2001). Building Better Global Economic BRICs. Goldman Sachs.
• ÖNER, H. (2018). Kırılgan Beşli Ülkelerin Borsa Endeksleri Arasında Nedensellik İlişkisi: Ampirik Bir Analiz. 5(2), 152-166.
• ÖZŞAHİN, Ş. (2017). Yükselen Piyasa Ekonomilerinde Menkul Kıymetler Borsalarının Entegrasyonu: Türkiye ve BRICS Ülkeleri Üzerine Çoklu Yapısal Kırılmalı Eş-bütünleşme Analizi. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 601-619. https://doi.org/10.18657/yonveek.319440
• POLITICO. (2017). https://www.politico.eu/article/juncker-turkey-moving-away-from-europe-in-giant-strides/
• REUTERS. (2009). Reuters. Reuters. https://www.reuters.com/article/bric/update-6-bric-demands-more-clout-steers-clear-of-dollar-talk-idUSLG67435120090616
• SIAMI-NAMINI, S. (2017). Granger Causality Between Exchange Rate and Stock Price: A Toda Yamamoto Approach. International Journal of Economics and Financial Issues, 7(4), 603-607.
• SOK-GEE, C., KARIM, M. Z. A. (2010). Volatility Spillovers of the Major Stock Markets in ASEAN-5 with the U.S. and Japanese Stock Markets. 44, 157-167.
• SPUTNIK TÜRKİYE. (2017a). Sputnik Türkiye. https://tr.sputniknews.com/ceyda_karan_eksen/201711151031034609-putinin-turkiye-aciklamasi-rus-devlet-mekanizmasina-da-bir-mesaj/
• SPUTNIK TÜRKİYE. (2017b). Sputnik Türkiye. https://tr.sputniknews.com/turkiye/201704271028254090-simsek-turkiye-brics-kurdugu-yatirim-bankasina-uye-olabilir/
• STATISTICS TIMES. (2020). Statistics Times. http://statisticstimes.com/economy/projected-world-gdp-ranking.php
• Şİ̇MŞEK, M. (2016). Borsa İstanbul (BIST) ve BRICS Ülkelerinin Hisse Senedi Piyasalarının İlişkisi Üzerine Bir İnceleme. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(3), 520-536.
• TEKİN, B., HATİPOĞLU, M. (2017). The Effects of VIX Index, Exchange Rate & Oil Prices on the BIST 100 Index: A Quantile Regression Approach. SSRN Electronic Journal, 627-634. https://doi.org/10.2139/ssrn.2946398
• TODA, H. Y., YAMAMOTO, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66, 225-250.
• TRIPATHI, V., KUMAR, A. (2015). Relationship between Inflation and Stock Returns – Evidence from BRICS markets using Panel Co integration Test. International Journal of Accounting and Financial Reporting, 1(1). https://doi.org/10.5296/ijafr.v4i2.6671
• WASSERRAB, J. (2011). Deutsche Welle. Deutsche Welle. https://www.dw.com/tr/d%C3%BCnya-ekonomisinde-brics-devri-ba%C5%9Fl%C4%B1yor/a-14984324
• WIKIPEDIA. (2020). Wikipedia. https://tr.wikipedia.org/wiki/BRICS
• WORLDOMETERS. (2020). Worldometers. https://www.worldometers.info/world-population/
• YILANCI, V. (2009). Yapısal Kırılmalar Altında Türkiye İçin İşsizlik Histerisinin Sınanması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 10(2), 324-335.
• YILMAZ, H. (2018). Türkiye’de Sağlık Harcamalarının Makroekonomik Değişkenler Üzerindeki Etkileri. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, SBE, İktisat Anabilimdalı.
• YÜCE A., G., MUMCU KÜÇÜKÇAYLİ, F. (2018). Borsalar-Arası Karşılıklı Bağımlılık: Asya ve Avrupa Borsaları Birbirlerini Etkiliyor mu? Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 156-168. https://doi.org/10.18092/ulikidince.346453