Osmanlı Döneminde Sosyal Politika Uygulamaları

Yıl 2022, Cilt: 27 Sayı: 3, 423 - 443, 31.07.2022

Alim Tetik , Adem Korkmaz

Öz

Osmanlı Devleti, üç kıtada hüküm sürmüş, üç asır boyunca dünyanın iktisadi, siyasi, sosyal vb. alanlarında baş aktörlük yapmış, engin kültürel mirasa sahip bir devlettir. Batı dünyasının karanlık olarak nitelendirdiği Orta Çağ’da Osmanlı Devleti, bilimsel çalışmalarıyla, sosyal adalete verdiği önemle, müslim-gayr-i müslim ayrımı yapmadan bütün vatandaşlarına ulaşıp sorunlarını çözebilen bir yönetim anlayışıyla karanlık içinde aydınlık çağı meydana getirmiştir. Döneminin çok üstünde hukuk ve adalet sistemini uygulamış, yoksulluğun önüne geçecek sosyal yardım mekanizmasını işletmiş, ahilik teşkilatı gibi bir yapı oluşturarak esnaf ve sanatkarların iş ve yaşam olanaklarını daha adil, yaşanılabilir, ahlaki değerlere sahip bir yapıya dönüşmesini sağlamış, dezavantajlı gruplar olarak nitelendirilen toplumun ihtiyaç sahiplerini korumuş ve kollamıştır.
Döneminin en önde gelen sosyal devletlerinden olan Osmanlı Devleti, Tanzimat sonrası modernleşme çalışmalarıyla sosyal kimliğini daha sistematik, kapsayıcı ve kurumsal bir şekle dönüştürmüştür. Özellikle 19. yüzyılın ortalarından itibaren sosyal güvenlik, çalışma yaşamına ilişkin ve halk sağlığına yönelik politikaları ile ön plana çıkmıştır.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Sosyal Devlet, Sosyal Politika
Jel Kodları: I38, J08, J68

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Sosyal Devlet, Sosyal Politika

Kaynakça

• 1. AĞIR, S. (2020). Osmanlı’da Karantina Uygulama Süreçleri ve Tepkiler (1865-1914), Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• 2. AKBAŞ, H. E., Bozkurt, S. ve Yazıcı, K. (2018). “Osmanlı Devleti’nde Lonca Teşkilatı Yapısı ve Yönetim Düşüncesi ile Karşılaştırılması”, Muhasebe ve Finans Araştırmaları Dergisi, Eylül Özel Sayısı, 9: 165-202.
• 3. ALTAN, Ö.Z. (2004). Sosyal Politika Dersleri, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
• 4. ALTINTAŞ SELÇUK, B. ve Çolak, C. (2012). “Türkiye’nin İlk Çocuk Hastanesi; Hamidiye Etfal Hastane-i Alisi”, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 2(1): 11-14.
• 5. AYDEMİR, M. (2019). “Osmanlı Küçük İşletme Grupları Olarak Ahilik: Tarihsel Bir Değerlendirme”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2): 1-18.
• 6. BAYRAM, S. (2012). “Osmanlı Devleti'nde Ekonomik Hayatın Yerel Unsurları: Ahilik Teşkilâtı ve Esnaf Loncaları”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21: 81-115.
• 7. ÇAĞATAY, N. (1981). Bir Türk Kurumu Olan Ahilik, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya.
• 8. ÇANLI, M. (2020). “Tarihi Süreç İçerisinde Eytam Sandıklarının Hukuki Mevzuatı ve Karşılaştığı Sorunlar (1851-1920)”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(3): 1301-1321.
• 9. ÇAVDAR, T. (1992). Türkiye’de Liberalizm (1860-1990), İmge Yayınları, Ankara.
• 10. ÇENGELCİ, E. (1985). Türkiye’de Sosyal Yardımlar: Bir Model Geliştirme Denemesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara.
• 11. ÇİZAKÇA, M. (2009). Osmanlı Dönemi Vakıflarının Tarihsel ve Ekonomik Boyutları, www.tusev.org.tr, 15.05.2022.
• 12. DEMİR, Ö. (2020). “Cumhuriyet Döneminde Maden İşletmelerinde İşçi Haklarını Belirlemeye Yönelik Bazı Düzenlemeler (Ergani Bakır İşletmesi ve Ereğli Kömür İşletmesi Örnekleri)”, Yer Altı Kaynakları Dergisi, 8(18): 43-54. 13. DİLİK, S (1971). Türkiye’de Sosyal Sigortalar-İktisadi Açıdan Bir Tahlil Denemesi, Ankara Üniversitesi SBF Yayınları No:31, Ankara.
• 14. DOĞAN, H. (2018). “Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Grev Hakkı ve Tatil-i Eşgal Kanunu”, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Belleten Dergisi, 1(32): 265-295.
• 15. DURU, M.C. (1939). Sosyal Yardım: Prensipleri ve Tatbikleri, Ebüzziya Matbaası, İstanbul.
• 16. EMİROĞLU, A. ve Öztürk, H. (2021). “Osmanlı Devleti’nin Son Dönemlerinden 2020’li Yıllara Pandemiyle Mücadelenin Sağlık Politikaları Bağlamında Mukayeseli İncelenmesi”, Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 11(3): 512-526.
• 17. ERDAL, S. (2015). “Osmanlı Sanatkaran Cemiyeti”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1): 63-178.
• 18. ERYİĞİT, S. (1989). Ahi Birliklerinde Yönetim ve İşletme Fonksiyonlarının Temel Yapısı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• 19. ETKER, Ş. (2009). “Paul-Louis Simond ve Bekteriyolojihane-i Osmani’nin Çemberlitaş’ta Açılışı (21 Eylül 1911)”, Osmanlı Bilim Araştırmaları Dergisi, 10(2):13-33.
• 20. GÖKBAYRAK, Ş. (2008). Cumhuriyet’in Bir Anıt Kurumu Zonguldak -Ereğli Kömür Havzası Amele Birliği’nde Bir Dönem (1921-1946), Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı Yayınları, Cumhuriyet’in Anıt Kurumları Dizisi:4, Ankara.
• 21. GÜVERCİN, C. H. (2004). “Sosyal Güvenlik Kavramı ve Türkiye’de Sosyal Güvenliğin Tarihçesi”, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 57(2): 89-95.
• 22. https://www.darulaceze.gov.tr/darulaceze/, 15.05.2022.
• 23. https://islamansiklopedisi.org.tr/avariz-vakfi, 15.05.2022.
• 24. https://islamansiklopedisi.org.tr/daruleytam, 15.05.2022.
• 25. https://www.kizilay.org.tr/kurumsal/tarihcemiz, 15.05.2022.
• 26. http://www.e-akademi.org/makaleler/msen-1.htm, 15.05.2022.
• 27. https://www.hssgm.gov.tr/Tarihce, 15.05.2022.
• 28. http://www.sozluk.gov.tr, 15.05.2022.
• 29. https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1921-anayasasi/, 15.05.2022.
• 30.https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/1876-k%C3%A2n%C3%BBn-i-es%C3%A2s%C3%AE/, 15.05.2022.
• 31. İMER, H. F. (1944). Ereğli Maden Kömürü Havzası Tarihçesi, CHP Zonguldak Halkevi Yayınları, Zonguldak.
• 32. KOCAOĞLU, M. (1997). Sosyal Politika, Türk Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası Yayınları, Ankara.
• 33. KOÇ, Y. (1987). İşçi Hakları ve Sendikacılık, Uluslararası Yayıncılık, On birinci Tez Kitap Dizisi, İstanbul. 34. KORAY, M. (2000). Sosyal Politika, Ezgi Kitabevi, Ankara.
• 35. KOZAK, İ. E. (1985). Bir Sosyal Siyaset Müessesesi Olarak Vakıf, Akabe Yayınları, İstanbul.
• 36. KÖKSAL, M. F. (2006). Ahi Evran ve Ahilik, Kırşehir Valiliği, Kırşehir.
• 37. KURBANLI, M. (2021). “Kanuni Esasinin Pozitif Hukuk Açısından Kısa Bir İncelemesi”, Konya Barosu Dergisi, 1: 175-211. 38. ÖKÇÜN, A.G. (1982). Tatil-i Eşgal Kanunu,1909 Belgeler-Yorumlar, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara.
• 39. ÖREN, K. (2015). Sosyal Politika, Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic.Ltd.Şti., Ankara.
• 40. ÖZBEK, N. (2016). Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet Siyaset, İktidar ve Meşruiyet 1876-1914, İletişim Yayınları, 6. Baskı, İstanbul.
• 41. ÖZBEK, N. (2006). Cumhuriyet Türkiyesi’nde Sosyal Güvenlik ve Sosyal Politikalar, Tarih Vakfı Yayını, İstanbul.
• 42. ÖZDEMİR, G. (2021). “Osmanlı Memurlarında Şuur Bozukluğuna (Muhtell-i Şuur) ve Demansa (Ateh) Bağlı Malulen Emeklilik”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9(28): 374-394.
• 43. POLATOĞLU, M. G. ve SİNCAR, S. (2018). “Avrupa’da İş Sağlığı ve Güvenliğinin Ortaya Çıkması ve Türkiye’deki Uygulamaları”, Atatürk Dergisi, 7(2): 71-95.
• 44. SALLAN GÜL, S. (2006). Sosyal Devlet Bitti Yaşasın Piyasa, Ebabil Yayınevi, Ankara.
• 45. SÜLKER, K. (1955). Türkiye’de Sendikacılık, İstanbul.
• 46. ŞEHSUVAROĞLU, B. N. (1954). Tarihi Kolera Salgınları ve Osmanlı Türkleri, İstanbul.
• 47. ŞİŞMANOV, D. (1978). Türkiye İşçi ve Sosyalist Hareketi Kısa Tarih (1908-1965), Belge Yayınları, İstanbul.
• 48. TALAS, C. (1997). Toplumsal Ekonomi, İmge Kitabevi, Ankara.
• 49. TEZ, Z. (2010). Tıbbın Gizemli Tarihi, Hayy Kitabevi, İstanbul.
• 50. TOKOL, A. (2000). Sosyal Politika, Vipaş Yayınevi, Bursa.
• 51. TOPAK, O. (2012). Refah Devleti ve Kapitalizm 2000’li Yıllarda Türkiye’de Refah Devleti, İletişim Yayınları, Birinci Baskı, İstanbul.
• 52. TUNCER, K. (1998). Tarihten Günümüze Zonguldak’ta İşçi Sınıfının Durumu, “Kumpanyalar Dönemine Geri Dönüş”, Göçebe Yayınları, İstanbul.
• 53. TÜRKKAN, H. (2018). “Osmanlı Devleti’nde Demokratikleşme ve Kanun-ı Esasi’nin Demokratik Hüviyeti”, VAKANÜVİS- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Azmi Özcan Öğrencileri Özel Sayısı: 364-37
• 54. UYANIKER, A. (2018). “II. Abdülhamid Döneminde Açılan Sağlık Kurumu Kuduz Tedavihanesi (Daulkelp Ameliyathanesi)”, Asia Minor Studies, 6(12): 190-200.
• 55. ÜLGEN, E. (2021). “Esnaf ve Sanatkarların Piri Ahi Evran ve Geçmişten Günümüze Ahilik”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 61(1): 447-469.
• 56. YAMAÇ, M. (2020). “Türkiye Devleti’nin İlk Anaysası 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (TBMM’nin 100. Yılı ve Milli İrade Özel Sayısı): 204-220.
• 57. YILDIRIM, N. (2010). Hastane Tarihimizde Bir Kutup Yıldızı Hamidiye Etfal Hastanesi, Ajansfa Yayınevi, İstanbul.