GÖĞÜS HASTALIKLARI VE GÖĞÜS CERRAHİSİ HEKİMLERİNİN AYDINLATILMIŞ ONAM KAVRAMI HAKKINDAKİ BİLGİ DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 31 Sayı: 1, 89 - 101, 18.03.2024

Cüneyt Destan Cenger , Zarif Asucan Şenbaş , Giray Kolcu , Volkan Erdoğu

https://doi.org/10.17343/sdutfd.1383279

Öz

Amaç
Aydınlatılmış onam, ayırt etme gücüne ve davranışlarının
hukuki sonuçlarını değerlendirme yeteneğine
sahip olan hastanın, uygulanacak işlem ve tedavi
hakkında karar verebilmesi için hekim tarafından bilgilendirilerek
sözlü ve yazılı olarak alınan izindir. Bu
çalışmada Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi hekimlerinin
aydınlatılmış onam hakkındaki bilgi düzeylerinin
belirlenmesi amaçlanmaktadır.
Gereç ve Yöntem
Araştırmacılar tarafından hazırlanan “Aydınlatılmış
Onam Bilgi Düzeyi Anketi” yüz yüze görüşme tekniğiyle
Şubat-Mayıs 2020 tarihleri arasında, hastanede
çalışan Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi hekimlerine
uygulanmıştır.
Bulgular
Anket 84 hekime uygulanmıştır. Katılımcıların %69’u
kadın, %71,4’ü göğüs hastalıkları, %28,6’sı göğüs cerrahisi
hekimi, yaş ortalaması ise 36,93±11,58 yıl olarak
belirlenmiştir. Katılımcıların %71,4’ünün üniversite
eğitimi sırasında veya sonrasında aydınlatılmış onam
hakkında eğitim aldığı, %97,6’sının çalıştığı bölümde
aydınlatılmış onam formu bulunduğu tespit edilmiştir.
Hekimlerin %92,9’u hastaya aydınlatılmış onam formu
imzalatmanın kendilerini malpraktis davalarından
koruyacağını düşünmektedir. Aydınlatılmış onam bilgi
düzeyinin ortalama 70,46±9,09 (min:50-max:85) olduğu
belirlenirken, statü, branş, hekimlikte ve branşta
çalışma süresi, aydınlatılmış onam konusunda eğitim
alan ve almayan hekimler arasında aydınlatılmış
onam bilgi düzeyi arasında istatistiksel olarak anlamlı
ilişki olmadığı (p>0,05) saptanmıştır.
Sonuç
Çalışma sonucunda; hekimlerin aydınlatılmış onam
uygulamasının kendilerini malpraktis davalarından
koruyacağını düşündükleri, onam alma ile ilgili uygulamanın
yaygınlaştığı ancak hekimlerin onam konusunda
eğitim alma ihtiyacı hissetmeye devam ettikleri
saptanmıştır. Aydınlatılmış onam bilgi düzeyi ile
çalışmada elde edilen parametreler arasında anlamlı
bir ilişki tespit edilmemiş olmakla birlikte, hekimlerin bu konuda devam eden eğitim ihtiyaçları da göz
önüne alınmalıdır. Aydınlatılmış onam bilgi düzeyine
etki eden faktörlerin daha iyi anlaşılabilmesi açısından
farklı hastaneler, farklı coğrafi bölgeler, farklı yaş
grupları ve statülere göre sınıflandırılmış geniş çaplı
bir anket yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Aydınlatılmış onam, göğüs cerrahisi, göğüs hastalıkları, malpraktis

DETERMINING THE KNOWLEDGE LEVEL OF THE INFORMED CONSENT CONCEPT AMONG THORACIC DISEASES AND THORACIC SURGERY PHYSICIANS

Öz

Objective
Informed consent is the permission obtained verbally
and in writing by the physician, so that the patient,
who has the power of discrimination and has the
ability to evaluate the legal consequences of his/her
actions, can make a decision about the procedure
and treatment to be applied.This study is a survey
study aiming to determine the level of knowledge of
Thoracic Diseases and Thoracic Surgery physicians
about informed consent.
Material and Method
The "Informed Consent Knowledge Level Questionnaire"
prepared by the researchers was applied to
the Thoracic Diseases and Thoracic Surgery physicians
working in the hospital between February and
May 2020 by face-to-face interview technique. Significance
was evaluated at the p<0.05 level.
Results
The questionnaire was applied to 84 physicians. 69%
of the participants were women, 71.4% were thoracic
diseases physicians, 28.6% were thoracic surgeons,
and the mean age was 36.93±11.58 years. It was
determined that 71.4% of the participants received
training on informed consent during or after university
education, and 97.6% had an informed consent form
in their department. 92.9% of the physicians think that
having the patient sign an informed consent form will
protect them from malpractice lawsuits. While it was
determined that the mean level of informed consent
knowledge was 70.46±9.09 (min:50-max:85), it was
established that there was no statistically significant
relationship between status, branch, length of service
in medicine and branch, and having been educated
about informed consent and the level of informed
consent knowledge (p>0.05).
Conclusion
It has been determined that physicians think that
informed consent will protect them from malpractice
lawsuits, that the practice of obtaining consent has
become widespread, but physicians continue to feel
the need to receive education on consent. Although
no significant relationship was found between
the level of informed consent knowledge and the
parameters obtained in the study, the ongoing
education needs of physicians on this subject should
also be taken into consideration. In order to better
understand the factors affecting the level of informed
consent knowledge, it is recommended to conduct
a large-scale survey classified according to different
hospitals, different geographical regions, different age
groups and statuses.

Anahtar Kelimeler

Informed consent, Thoracic surgery, Thoracic diseases, Malpractice

Kaynakça

• 1. Bernat JL. Informed consent. Muscle Nerve 2001;24(5):614-21.
• 2. Erdoğan N, Kara M, Hızal A, Arslan Hızal S. Aydınlatılmış onam: uygulama ve tıp hukuku açısından sorunlar. Erciyes Tıp Dergisi 2011;33(2):165-70.
• 3. World Medical Association. WMA Declaration of Lisbon on the Rights of the Patient [Internet]. WMA Policy. 2015 [cited 5 September 2023]. Available from: https://www.wma.net/policies- post/wma-declaration-of-lisbon-on-the-rights-of-the-patient/
• 4. World Health Organization Regional Office for Europe. A declaration on the promotion of patients’ right in Europe: European Consultation On The Rights Of Patients [Internet]. 1994 [cited 5 September 2023]. Available from: https://bmop.pt/declaracaopelosdireitosdosdoentesnaeuropa. pdf
• 5. Resmî Gazete. Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun [Internet]. T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi. 1928 [cited 5 August 2023]. Available from: https:// www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.1219.pdf
• 6. Resmî Gazete. Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi [Internet]. T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi. 1960 [cited 6 August 2023]. Available from: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/ 2.3.412578.pdf
• 7. Resmî Gazete. Hasta Hakları Yönetmeliği [Internet]. T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi. 1998 [cited 6 August 2023]. Available from: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?- MevzuatNo=4847&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• 8. Resmî Gazete. Hasta Hakları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik [Internet]. T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi. 2014 [cited 6 September 2023]. Available from: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/ 2014/05/20140508-3.htm
• 9. Şeker Z. Malpraktis davalarında aydınlatılmış onam ile ilgili yargıtay kararlarının değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Adli Tıp Anabilim Dalı Uzmanlık Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi. 2020.
• 10. Alkanat MB. Tıbbi müdahalelerden doğan hukuki sorumluluk. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 2002;11(5):177-80.
• 11. Alomar AZ. Confidence level, challenges, and obstacles faced by orthopedic residents in obtaining informed consent. J Orthop Surg Res 2021;16(1):390.
• 12. Eftekhari K, Binenbaum G, Jensen AK, Gorry TN, Sankar PS, Tapino PJ. Confidence of ophthalmology residents in obtaining informed consent. J Cataract Refract Surg 2015;41(1):217-21.
• 13. Cenger CD, Kolcu G, Fincanc SK. Identifying the minimum knowledge level of physicians in terms of informed consent at Istanbul Faculty of Medicine, Istanbul University. SAS Journal of Medicine 2020;6(8):173-81.
• 14. Propst K, O’Sullivan DM, Ulrich A, Tunitsky-Bitton E. Informed consent education in obstetrics and gynecology: A Survey Study. J Surg Educ 2019;76(4):1146-52.
• 15. McKneally MF, Martin DK, Ignagni E, D’Cruz J. Responding to trust: surgeons’ perspective on informed consent. World J Surg 2009;33(7):1341-7.
• 16. Akgül A, Çevik O. İstatistiksel Analiz Teknikleri. Ankara: Emek Ofset; 2003.
• 17. Türk Tabipleri Birliği. Aydınlatılmış Onam Kılavuzu [Internet]. Türk Tabipleri Birliği Mevzuat. 2013 [cited 7 September 2023]. Available from: https://ttb.org.tr/mevzuat_goster.php?Guid=78 a19f94-a285-11e7-9205-300896da83fe
• 18. Pakiş I, Bektaş G, Kaya BA, Kılıç CH. Importance of informed consent in clinical practice. Istanbul Medical Journal 2022;23(2):139-43.
• 19. Yaşar Teke H, Alkurt Alkan H, Başbulut AZ, Cantürk G. Tıbbi uygulama hataları ile ilgili kanuni düzenlemelere hekimlerin bakışı ve bilgilenme düzeyi anket çalışması. Türkiye Klinikleri Adli Tıp ve Adli Bilimler Dergisi 2007;4(2):61-7.
• 20. Plaiasu MC, Alexandru DO, Nanu CA. Physicians’ legal knowledge of informed consent and confidentiality. A cross-sectional study. BMC Med Ethics 2022;23(1):93.
• 21. Gupta G, Singh AN, Bansal N, Wander GS. Knowledge about informed consent among doctors of various specialities: A pilot survey. Journal of Association of Physicians of India 2018;66(10):57-62.
• 22. Turla A, Karaarslan B, Dabak Ş. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde görev yapan hekimlerin “aydınlatılmış onam” konusundaki bilgi ve tutumları. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Dergisi 2004;21(2):57-63.
• 23. Yıldırım A, Aksu M, Çetin İ, Şahan AG. Tokat ili merkezinde çalışan hekimlerin tıbbi uygulama hataları ile ilgili bilgi, tutum ve davranışları. Cumhuriyet Tıp Dergisi 2009;31:356-66.
• 24. Sönmez A. Türkiye Cumhuriyeti’nde yüksek yargı kararları çerçevesinde aydınlatılmış onamın incelenmesi ve hekimlerin aydınlatılmış onama yaklaşımları. Çankırı Karatekin Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Çankırı: Çankırı Karatekin Üniversitesi. 2022.
• 25. Yıldırım G, Bilgin İ, Tokgöz H. Cerrahi kliniklerdeki sağlık çalışanlarının aydınlatılmış onam hakkındaki görüşleriyle uygulamaları örtüşüyor mu? Cumhuriyet Medical Journal 2014;36(4):451-8.
• 26. Jukić M, Kvolik S, Kardum G, Kozina S, Tomić A, Juraga. Knowledge and practices of obtaining informed consent for medical procedures among specialist physicians: questionnaire study in 6 croatian hospitals. Croat Med J 2009;50(6):567-74.
• 27. Chima SC. Evaluating the quality of informed consent and contemporary clinical practices by medical doctors in South Africa: An empirical study. BMC Med Ethics 2013;14(1):3.
• 28. Jawaid M, Farhan M, Masood Z, Husnain SMN. Preoperative informed consent: Is it truly informed? Iran J Public Health 2012;41(9):25-30.
• 29. Turk Y, Makay O, Icoz G, Akyildiz M. How informed are endocrine surgery patients about the risks of surgery after approving an informed consent? Turk J Surg 2014;30(2):93-6.
• 30. Active Citizenship Network. European Charter of Patients’ Rights [Internet]. ACN Basis Document. 2002 [cited 8 September 2023]. Available from: https://ec.europa.eu/health/ph_overview/ co_operation/mobility/docs/health_services_co108_en.pdf
• 31. Hakeri H. 4. Bölüm: Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygunluğunun Şartları. In: Hakeri H. Tıp Hukuku. (25th Ed) Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2022;392-4.
• 32. Hakeri H. 4. Bölüm Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygunluğunun Şartları. In: Hakeri H. Tıp Hukuku. (25th Ed) Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2022;389-90.
• 33. Hasan Seçkin O. Hekimlerin hastalarını aydınlatma yükümlülüğü. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2003;52(3):55- 77.
• 34. Kaya M. Hekimin hastayı aydınlatma yükümlülüğünden kaynaklanan tazminat sorumluluğu. TBB Dergisi 2012;(100):45-82.
• 35. Texas Constitution and Statutes. Title 4: Liability in Tort, Chapter 74: Medical Liability, Subchapter C: Informed Consent [Internet]. Texas, USA. 2003 [cited 8 September 2023]. Available from: https://statutes.capitol.texas.gov/
• 36. European Society for Emergency Medicine Ethics Committee. Recommendations on Informed Consent for European Emergency Departments [Internet]. EUSEM. 2020 [cited 8 September 2023]. Available from: https://eusem.org/images/Patient_ Informed_Consent_in_the_ED-FINAL.pdf
• 37. Güçük Yalçın S. Kadın Hastalıkları ve Doğum Hekimlerinin Aydınlatılmış Onam Alınması Konusundaki Bilgi Düzeylerinin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi. 2022.
• 38. Makay Ö, Samancılar Ö, Terek CM, ve ark. İlk yıl asistanı aydınlatılmış onam alabilir mi? Ege Tıp Dergisi 2007;46(3):123-7.
• 39. Siddiqui FG, Shaikh JM, Memon MM. An audit of informed consent in surgical patients at a university hospital. J Ayub Med Coll Abbottabad 2010;22(1):133-5.
• 40. Ertem A. Determination of the opinions and suggestions of the patients undergoing cardiac surgery on preoperative informed consents. Turkish Journal of Thoracic and Cardiovascular Surgery 2013;21(2):378-91.
• 41. Oluş Alkan G. Dahili ve Cerrahi Tıp Hekimlerinin Tıbbi Müdahale Öncesinde Hastalardan Alınan Aydınlatılmış Onam Bilinci ve Uygulamaları. Medipol Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Medipol Üniversitesi. 2021.
• 42. Ertürk T, Yorgancıgil E, Bozbıyık S ve ark. Süleyman Demirel Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi’ne başvuran hastaların aydınlatılma ve onam alınma düzeylerinin değerlendirilmesi. SDÜ Tıp Fakültesi Dergisi 2013;20(4):144-8.
• 43. Aynacı Y. Hekimlerde Defansif (Çekinik) Tıp Uygulamalarının Araştırılması. Selçuk Üniversitesi, Meram Tıp Fakültesi, Adli Tıp Anabilim Dalı Uzmanlık Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi. 2008.
• 44. Hakeri H. 4. Bölüm Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygunluğunun Şartları. In: Hakeri H. Tıp Hukuku. (25th Ed) Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2022;399-411.
• 45. Türk Toraks Derneği. Türk Toraks Derneği Onam Formları [Internet]. [cited 7 September 2023]. Available from: https://toraks. org.tr/
• 46. Türk Göğüs Cerrahisi Derneği. Türk Göğüs Cerrahisi Derneği Onam Formları [Internet]. 2013 [cited 7 September 2023]. Available from: https://www.tgcd.org.tr/onam-formlari/
• 47. Luehnen J, Muehlhauser I, Steckelberg A. The quality of informed consent forms-a systematic review and critical analysis. Dtsch Arztebl Int 2018;115(22):377-83.
• 48. Spatz ES, Bao H, Herrin J et al. Quality of informed consent documents among US. hospitals: a cross-sectional study. BMJ Open. 2020;10(5):e033299.