Kabul Ve Kararlılık Terapisi Temelli Psiko-Eğitim Programlarına Bir Bakış: Ulusal Tezlerin Derlenmesi

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı (Ö2), 97 - 107, 31.03.2023

İrem Kayacan , Tuğba Bingöl

Öz

Yaşamda karşılaşılan zorluklarla baş etmede kabul ve şimdiki ana odaklanan üçüncü dalga bilişsel- davranışçı terapilerden olan Kabul ve Kararlılık Terapisi hem ülkemiz hem de dünya da giderek yaygınlaşmaktadır. Kabul ve Kararlılık terapisi, bireyin istenmeyen içsel yaşantılarından kaçmak yerine olumsuz deneyiminin farkına varıp onu kabul ederek yaşamaya odaklanır. Literatür incelendiğinde üçüncü dalga davranışçı terapiler içinde en çok etkililik çalışmaları yürütülen yaklaşım Kabul ve Kararlılık terapisidir. Bu araştırmada da, kabul ve kararlılık terapisi temelinde hazırlanan psikoeğitim programlarının etkisini inceleyen ulusal tez çalışmalarının derlenmesi amaçlanmaktadır. Araştırmada veri toplama yöntemi olarak nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Müdahalelerin Kabul ve Kararlılık Terapisi temelinde farklı değişkenler “Öz şefkat düzeyleri, duygusal yeme davranışı, başa çıkma yeterliği, yaşamın anlamı, benlik saygısı, psikolojik uyum, akran zorbalığı, beden imgesi esnekliği, sosyal görünüş kaygısı, olumsuz değerlendirilme korkusu ve sınav kaygısı” üzerindeki etkisini belirlemek amacıyla psikoeğitim programı şeklinde hazırlandığı ve sonuç olarak psikoeğitim programlarının amaçlanan değişimlerin gerçekleşmesinde etkili olduğu görülmektedir. Yapılan bu çalışmanın son dönemde daha çok çalışılan bu yaklaşımın ele alındığı kuramsal çerçeveyi belirlemek ve sonraki araştırmacıların güncel bilgilere ulaşmalarında katkı sağlaması açısından önemli olduğu düşünülmektedir. Son olarak elde edilen sonuçlar doğrultusunda ilkokul, ortaokul öğrencileri ve yaşlılara yönelik Kabul ve Kararlılık Terapisi temelli psikoeğitim programlarının hazırlanması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

kabul ve Karalılık Terapisi, Ulusal Tezler, Psikoeğitim

Kaynakça

• Büyüköksüz, E. (2021). Kabul ve kararlılık yaklaşımı temelli grup psiko-eğitimi ile ergenlerin benlik saygısı puanlarını yordamada öz-şefkat ve yaşantısal kaçınma puanlarının aracılık rolü. Yayımlanmamış doktora tezi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel F. (2022). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. İstanbul: Pegem Akademi.
• Demirci Seyrek, Ö. (2017). Üniversite öğrencilerinde kabul ve kararlılık terapisine dayalı psikoeğitim programının yaşamın anlamı düzeyine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Ercengiz, M. (2017). Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psiko-eğitim programının karar verme stilleri üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Kaplan, T., & Keser, İ. (2022). Geropsikiyatrik bakımda etkili bir hemşirelik girişimi: Kabul ve Taahhüt Terapisi. Gevher Nesibe Tıp ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(9), 58–68. https://doi.org/10.46648/gnj.138
• Kavla, B. (2022). Kabul ve kararlılık terapı̇sı̇ temellı̇ müdahalenı̇n yetı̇şkı̇nlerdekı̇ duygusal yeme davranışına etkı̇sı̇. Yayımlanmamış yüksek Lisans Tezi. İbn Haldun Ünı̇versı̇tesı̇, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Kaya Akdemir, M. (2018). Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psiko-eğitim programının başa çıkma yeterliği üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Kaya, S. (2019). Kabul ve kararlılık yaklaşımı temelli grup psiko-eğitiminin beden imgesi esnekliği üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Razzaghi, P. (2022). Kabul ve kararlılık terapı̇sı̇ yönelı̇mlı̇ psı̇ko- eğı̇tı̇m programının ünı̇versı̇te öğrencı̇lerı̇nı̇n sosyal görünüş kaygısı ve kabul ve eyleme geçme düzeylerı̇ne etkı̇sı̇. Yayımlanmamış yüksek Lisans Tezi. Yakın Doğu Ünı̇versı̇tesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Lefkoşa.
• Tümlü, C. (2021). Kabul ve kararlılık terapisine dayalı psı̇ko-eğı̇tı̇m programının otı̇zm spektrum bozukluğu olan çocuk (3-6 yaş) annelerı̇ ve babalarının psı̇kolojı̇k uyumlarına etkı̇sı̇. Yayımlanmamış doktora Tezi. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Türk, M. (2018). Farkındalık temellı̇ psı̇koeğitı̇m programının ünı̇versı̇te öğrencı̇lerı̇nı̇n duygusal yeme, kontrolsüz yeme ve duyguları yönetme becerı̇lerı̇ üzerı̇ndekı̇ etkı̇sı̇ . Yayımlanmamış yüksek Lisans Tezi. Akdenı̇z Ünı̇versı̇tesı̇, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Uğur, E. (2018). Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psiko-eğitim programının olumsuz değerlendirilme korkusu üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Usta, F. (2017). Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psiko-eğitim programının ergenlerin sosyal görünüş kaygısı ve kabul ve eyleme geçme düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Yalnız, A. (2019). Kabul ve kararlılık terapisi yönelimli psiko-eğitim programının akran zorbalığı üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Yapan, S. (2021). Kabul ve kararlılık terapisi ve bilişsel davranışçı terapi temelli psikoeğitim programlarının sınav kaygısına etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Yetiz, G. (2022). Kabul ve kararlılık terapı̇sı̇ temellı̇ psı̇koeğı̇tı̇m programının pandemı̇ sürecı̇nde ünı̇versı̇te öğrencı̇lerı̇nı̇n öz şefkat düzeylerı̇ üzerı̇ndekı̇ etkı̇sı̇. Yayımlanmamış yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.