3. Sınıf Hayat Bilgisi Ders Kitabındaki Metinlerin Kültürün Gelecek Kuşaklara Aktarımı Açısından İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 3, 196 - 211, 31.07.2023

Hamdi Karaman

Öz

Eğitim kültürün oluşturulmasında, geliştirilmesinde ve gelecek kuşaklara aktarılmasında kritik bir rol oynamaktadır. Eğitim kültürü ortaya çıkaran bireyleri yetiştirmektedir, geçmişten gelen kültürel mirası korumaktadır ve bu mirası gelecek kuşaklara güncel zamanın şartları ve ihtiyaçları doğrultusunda aktarmaktadır. Bu araştırmada üçüncü sınıf hayat bilgisi ders kitabında yer alan metinlerdeki kültürel öğelerin varlığının ve ünitelere göre dağılımının kültürün gelecek kuşaklara aktarımı açısından incelenmesi ve analiz edilmesi amaçlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Verilerin analizinde içerik analizi yaklaşımı benimsenmiştir. Veri kaynağı olarak Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından 2018- 2019 öğretim yılından itibaren 5 yıl süre ile ders kitabı olarak kabul edilen üçüncü sınıf hayat bilgisi ders kitabındaki metinler kullanılmıştır. Verilerin analiz edilmesinde metinlere yansıyan kültürel öğeler ve alt öğeler sınıflandırması kullanılmıştır. Sonuç olarak üçüncü sınıf hayat bilgisi ders kitabındaki metinlerin kişiler arası ilişkiler, günlük yaşam ve değerler-eğitim sınıflandırmalarına göre çok sayıda kültürel öğeyi barındırdığı ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca sosyal yaşam, gelenekler ve folklor, coğrafya ve mekân sınıflandırmalarında ise yeterli sayıda kültürel öğenin bulunduğu tespit edilmiştir. Ancak edebiyat, sanat ve müzik sınıflandırmasında yeterli kültürel öğenin bulunmadığı tespit edilmiştir. Ulaşılan sonuçlara göre üçüncü sınıf hayat bilgisi ders kitaplarında edebiyat, sanat ve müzik alanında yetersiz kalan kültürel öğelerin sayılarının fazlalaştırılmasının sağlanabileceği ve bölgelere göre yerel mekân isimlerinin kullanılabileceği önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Temel eğitim, Hayat bilgisi, Ders kitabı, Kültürel öğeler, Gelecek kuşaklar

Examining the Texts in the 3rd Grade Life Sciences Textbook in terms of Transfer of Culture to Future Generations

Öz

Education plays a critical role in the creation, development and transmission of culture to future generations. Education raises individuals who create culture, preserves the cultural heritage from the past and transfers this heritage to future generations in line with the conditions and needs of the current time.In this research, it is aimed to examine and analyze the existence of cultural elements in the texts in the third grade life studies textbook and their distribution according to the units in terms of the transfer of culture to future generations. In the research, document analysis method, one of the qualitative research methods, was used. Content analysis approach was adopted in the analysis of the data. As the data source, the texts in the third grade life studies textbook, which was accepted as a textbook for 5 years starting from the 2018-2019 academic year, were used by the Ministry of National Education Board of Education and Discipline. As a result, it has been revealed that the texts in the third grade social studies textbook contain many cultural elements according to interpersonal relations, daily life and values-education classifications. In addition, it has been determined that there are sufficient cultural elements in social life, traditions and folklore, geography and spatial classifications. However, it has been determined that there are not enough cultural elements in the classification of literature, art and music. According to the results, it has been suggested that the number of cultural elements that are insufficient in the field of literature, art and music in the third grade life studies textbooks can be increased and local place names can be used according to the regions.

Anahtar Kelimeler

Basic education, Life studies, Textbook, Cultural elements, Future generations

Kaynakça

• Acar, B., & Yaman-Kasap, M. (2020). Review of the values in biology textbooks of secondary education. Sakarya University Journal of Education, 10(2), 336-349.
• Aksan, D. (1998). Her yönüyle dil (Ana çizgileriyle dilbilim). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akyüz, Y. (2016). Eğitimin kültür ve uygarlıkları geliştirme ve yeni nesillere aktarma işlevi. Türkiye Eğitim Dergisi, 1(1), 1-18.
• Arslanoğlu, İ. (2015). Genel sosyoloji-ders notları. Gazi Yayınevi.
• Aslan, O., & Yılar, Ö. (2019). Halk bilimi unsurlarının gelecek kuşaklara aktarımında çizgi filmlerin rolü: Rafadan Tayfa örneği. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9(2), 646-669.
• Banguoğlu, T. (2011). Türkçenin grameri. Ankara: Türk Dil Kurumları Yayınları.
• Batmaz, O. (2022). Sınıf öğretmenlerinin gözünden hayat bilgisi ders kitapları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 20(2), 342-367.
• Batmaz, O., Batmaz, M. C., & Kılıç, A. (2021). Covid-19 salgın döneminde sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi dersi öğretimine yönelik görüşleri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(3), 1665-1677.
• Bayraktar, S. (2015). Yeni Hitit 1 yabancılar için Türkçe ders kitabının kültür aktarımı açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Yabancı Dil Olarak Türkçe Araştırmaları Dergisi, 2, 7-23.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Çengelci, T. (2012). Sosyal bilgiler öğretim programında somut olmayan kültürel mirasın yeri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 185-203.
• Daşdemir, İ., & Tekin, S. (2018). Sosyal bilgiler ders kitaplarında Türk-kültür öğelerinin kullanımı. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 18(1), 215-228.
• Dedeoğlu, H., İnce, N. B., & Ulusoy Ünlü, A. (2021). Türkiye’de yayımlanmış resimli çocuk kitapları üzerine kültürel bir analiz. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(2), 561-576.
• Demirci, K. (2017). Türkoloji İçin Dilbilim. Anı Yayıncılık: Ankara.
• Destegüloğlu, B. (2020). Çocuk kitaplarındaki kötü karakterlerin görünümleri ve ortaokul öğrencilerinin kötü karakterlere ilişkin algıları. (Yüksek Lisans Tezi) Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi, Erzincan.
• Ergin, M. (2019). Türk dil bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Ergin, D. Y., & Çayak, S. (2019). Veli Beklentileri Ölçeği’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 46.
• Eroğlu, B., & Yaldız, E. (2006). Kültür mirasının sürekliliği için anıtsal binaların yeniden kullanılması bağlamında Ermenek Tol Medrese. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 315-340.
• Fer, S. (2019). Eğitimde program geliştirme. PEGEM Akademi
• Ertuğrul, M. (2015). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde kullanılan kitaplarda kültür aktarımı (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Göçer, A. (2012). Dil-kültür ilişkisi ve etkileşimi üzerine. Türk Dili, 729, 50-57
• Gökçe, D. E. (2021). Hayat bilgisi ders kitaplarının değer öğretimi yaklaşımları açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Gretta, K. N. (2001). A critical analysis of multicultural education with special referance to the values issue in the South African context (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Güney Afrika Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Pretoria.
• Gün Duru, E. (2013). Türk müzik kültürünün genel müzik eğitimine yansımaları. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(5), 587-96
• Gündüz, M., Aktepe, V., Sulak, S. E., Başpınar, Z., & Büyükkarcı, A. (2019). Cultural values defining Turkish nation: From the perspectives of history teachers. International Journal of Instruction, 12(2), 193-208.
• Gürel, D. & Çetin, T. (2018). Sosyal bilgiler dersi ve kültür aktarımında edindiği rol üzerine bir inceleme. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 6(2), 22-40.
• Kaplan, M. (2010). Kültür ve dil (26. Baskı). Dergâh Yayınları.
• Kaplan, M. (2014). Kültür ve dil. İstanbul: Dergâh.
• Karakoç Öztürk, B., & Destegüloğlu, B. (2022). Çocuk Kitaplarının Kültürel Aktarım Açısından İncelenmesi. Celal Bayar University Journal of Social Sciences/Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2).
• Karaman, H., & Yılar, Ö. (2020). Çizgi filmlerde halk bilimi unsurlarının kullanımı: Niloya örneği. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 6(2), 149-165.
• Korkmaz, Z. (2019). Türkiye Türkçesi grameri şekil bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018). Üçüncü sınıf hayat bilgisi ders kitabı. Ankara: Dizin Yayıncılık.
• Merriam, S. (1998). Qualitative research and case study applications in education. Revised and expanded from case study research in education. USA: JB Printing.
• Okur, A. (2013). Millî kültür ve folklorun Türkçe ders kitapları aracılığıyla aktarımı. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Türkçenin Eğitimi Öğretimi Özel Sayısı, 6(11), 877-904.
• Okur, A., & Keskin, F. (2013). Yabancılara Türkçe öğretiminde kültürel ögelerin aktarımı: İstanbul yabancılar için Türkçe öğretim seti örneği. International Journal of Social Science. 6(2), 1619-1640.
• Özdemir, M. (2010). Nitel veri analizi: sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(11), 323-343.
• Özkan, E. K. (2014). Sözlü kültür hazinemiz. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi (Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı), 7(756), 236.
• Öztürk, M. K. (2019). Birinci sınıf hayat bilgisi ders kitabının hayat bilgisi dersi öğretim programında yer alan temel beceriler açısından incelenmesi. Turan-Sam, 11(41), 535-541.
• Pehlivan, A., & Kolaç, E. (2016). Açık-örgün eğitim sosyal bilgiler ders kitapları ve öğretim programında somut olmayan kültürel miras ögeleri. Turkish Studies, 11(19), 655-670.
• Sağ, Ç. (2018). İlkokul sosyal bilgiler dersinde somut olmayan kültürel miras eğitimine yönelik etkinlik temelli bir eylem araştırması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bartın Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
• Sezer, Ö. (2005). İlköğretim 1. kademe Türkçe ders kitaplarında değerlerin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Sülün, A., & Balkı, N. (2008). Türkiye’de fen ve teknoloji eğitimi ve kültür. Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1), 85-98.
• Şahin, F. T., & Kalburan, F. N. C. (2009). Aile eğitim programları ve etkililiği: Dünyada neler uygulanıyor? Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(25), 1-12.
• Taneri, A., & Yüksel, S. (2020). Hayat bilgisi ders kitaplarının anahtar yetkinlikler açısından incelenmesi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 185-209.
• Tosun, G. (2016). Yedi İklim Türkçe öğretim seti B1, B2 ve C1 seviyesi ders kitaplarındaki metinlerin yabancılara Türkçe öğretiminde kültür aktarımı açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi) Başkent Üniversitesi, Ankara.
• Turhan, M. (2002). Kültür değişmeleri-sosyal psikoloji bakımından bir tetkik. Çamlıca.
• Türkyılmaz, D. (2013). Somut olmayan kültürel miras çalışmaları bağlamında TÜRKSOY bölgesel seminerlerine ilişkin bir değerlendirme. Milli Folklor Dergisi, 100, 40-49.
• Uçar, F. H., & Çetinkaya, S. (2021). İlkokul hayat bilgisi ders kitaplarında değerler eğitimi. Oltu Beşerî ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 275-291.
• UNESCO. (1982). Mexico city declaration on cultural policies (2022, Ekim 10). http://portal.unesco.org/culture/en/files/12762/11295421661mexicoen.pdf/ mexico_en.pdf
• Ünlü, A. S. (2017). Toplumsal cinsiyet rolleri bakımından TRT Çocuk kanalında yayımlanan çizgi filmler (Yüksek Lisan Tezi). Erzincan Üniversitesi, Erzincan.
• Ünlüer, G. (2018). Sosyal bilgiler dersinde kültür öğretiminde türkülerden yararlanma. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 581-594.
• Ünveren-Kapanadze, D. (2018). Dil ve kültür aktarımında işlevsel bir araç olarak ders kitapları: Türkçe ders kitapları örneği. Turkish Studies Educational Sciences, 13(27), 1575-1592.
• Varış, F. (1994). Eğitimde program geliştirme teori ve teknikleri. Alkım Kitapçılık Yayıncılık
• Yakar, Y. M., & Yılmaz, H. D. (2019). Çocuk Kitaplarında Yaşlı Karakterler. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 11(1), 165-183.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, O. (2020). Türkçe eğitiminde çocuk edebiyatı. A. Z. Güven (Ed.), Türkçe Eğitimine Genel Bir Bakış içinde (s. 341-356). Ankara: Pegem Akademi