15. YÜZYIL ŞAİRLERİNDEN DİYARBAKIRLI HALÎLÎ’NİN ŞİİRLERİ / THE POEMS OF HALÎLÎ WHO IS A 15th CENTURY POET FROM DIYARBAKIR

Yıl 2015, Sayı: 34, 1 - 88, 30.12.2015

Ahmet Kavaklıyazı

https://doi.org/10.21497/sefad.55756

Cited By: 1

Öz

Klasik Türk edebiyatında divanı bugün için elimizde bulunmayan kimi şairlerin şiirleri, şiir mecmualarında karşımıza çıkmaktadır. Bu şairlerden biri de Firkat-nâme’si ile tanınan, 15. yüzyıl şairi Diyarbakırlı Halîlî’dir.

Halîlî’nin belli başlı mecmualardaki şiirleri daha önce bazı akademik çalışmalara konu edilmişti. Üzerine yüksek lisans tezi hazırladığımız Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesinde bulunan 13450 numaralı mecmuada Halîlî’nin, önceki yayımlarda bulunmayan şiirlerinin olduğunu gördük. Ayrıca, mecmualarda Halîlî’ye ait bazı şiirlerin onun Firkat-nâme’sinde geçen şiirler olması sebebiyle bu eserdeki şiirlerin ayrılması ve mecmuaların yeniden taranarak diğer şiirlerinin belirlenmesi gerekmekteydi.

Çalışmamızda Halîlî’nin Firkat-nâme dışındaki şiirleri mecmualar taranarak tespit edilmiş, bu şiirlerin ona aidiyeti saptanmış ve şiirlerin karşılaştırmalı metni verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı; Klasik Türk şiiri; Diyarbakırlı Halîlî; mecmua.

Kaynakça

• AKBAYAR, Nuri (haz.) (1996). Mehmed Süreyya Sicill-i Osmânî C. II, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• AKÇAY, Gülçiçek (2013). “Diyarbakırlı Halîlî ve Kaside-i Pend-nâme’si”. VIII. Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu (Ali Emîrî Çalıştayı) Bildirileri 15-17 Kasım 2012. http://bys.trakya.edu.tr/file/download/51082329/, [01.09.2015]. Dicle Üniversitesi. 1-13.
• ALICI, Lütfi (2010). Halîlî-i Maraşî Dîvânçe ve Etvâr-ı Seba (Tenkitli Metin- Tıpkıbasım), Kahramanmaraş: Ukde Kitaplığı.
• ALICI, Lütfi-TANIDIR ALICI, Gülcan (haz.) (2012). Halîlî-i Maraşî Ravzatü’l- Îmân (Tenkitli Metin-Sözlük-Tıpkıbasım), Kahramanmaraş: Ukde Kitaplığı.
• ALİ EMÎRÎ (1328). Tezkire-i Şuarâ-yı Âmid, İstanbul: Matbaa-i Amedî.
• ALTUNTAŞ, Halil-ŞAHİN, Muzaffer (haz.) (2011). Kur’an-ı Kerim Meali, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay. http://kuran.diyanet.gov.tr/kuran_meal.pdf, [23.07.2015].
• ATİK, Hikmet (2003). Nakşî Ali Akkirmanî Dîvânı (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• AYAN, Hüseyin (haz.) (1990). Nesîmî Dîvânı, Ankara: Akçağ Yay.
• BEYSANOĞLU, Şevket (1996). Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları I. Cilt Ankara: San Matbaası.
• Câmiü’l-Meânî, Nuruosmaniye Kütüphanesi, No: 4094, vr. 170a-172b.
• CANIM, Rıdvan (haz) (2000). Latîfî Tezkiretü’ş-Şuarâ ve Tabsıratü’n-Nuzemâ (İnceleme-Metin), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.
• ÇAKIR, Müjgân (2007). “Bitlis Nam Şehirden Bir Şair: Halîlî Şiirleri ve Şairliği Üzerine Tespitler”. II. Van Gölü Havzası Sempozyumu 04-07 Eylül 2006, (ed. Oktay Belli). Ankara: Bitlis Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Kültür Yay. 401-420.
• DONUK, Suat (2011). Süleymaniye Kütüphanesi Ali Nihat Tarlan Bölümü 59 Numarada Kayıtlı Mecmûa-i Eşâr İsimli Şiir Mecmuası (1b-70a) (Çevriyazılı, Tenkitli Metin). Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DUYAR, Hidayet (2007). Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesindeki 11452, 12548, 13596 Numaralı Şiir Mecmualarının Tanıtımı ve 13596 Numaralı Mecmuanın Metni. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• EĞRİDİRLİ HACI KEMAL, Câmiü’n-Nezâir, Beyazıt Devlet Kütüphanesi, No. 5782.
• EKİNCİ, Ramazan (haz.) (2013). Hâfız Hüseyin Ayvansarayî Vefeyât-ı Ayvansarayî (İnceleme-Tenkitli Metin), İstanbul: Buhara Yay.
• ERGİN, Muharrem (1949). “Câmiü’l-Meânî’deki Türkçe Şiirler”, TDED, III (2- 3): 539-569. http://www.journals.istanbul.edu.tr/iutded/article/view/1023016080, [07.02.2015].
• ERGUN, Sadeddin Nüzhet (1936). Türk Şairleri C. II-III, İstanbul: Bozkurt Basımevi.
• ERTEK MORKOÇ, Yasemin (2003). Eğridirli Hacı Kemal’in Câmiü’n-Nezâir’i. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• FEVZİYE ABDULLAH (2001). “Halîlî”. İslam Ansiklopedisi C. V/I, Eskişehir: Millî Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları. 162-164.
• GALİTEKİN, Ahmed Nezih (haz.) (2001). Hadîkatü’l-Cevâmi, İstanbul: İşaret Yay.
• GIBB, E. J. Wilkinson (1999). Osmanlı Şiir Tarihi C. I-II (çev. Ali Çavuşoğlu), Ankara: Akçağ Yay.
• GIYNAŞ, Kâmil Ali (2013). Pervâne Bey Mecmûası (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Yozgat: Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• GIYNAŞ, Kâmil Ali (haz.) (2014). Pervâne Bey Mecmûası C. I-II-III, İstanbul: Akademik Kitaplar.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki (1971). Mevlana Müzesi Yazmalar Kataloğu C. II, Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yay.
• GÜLSEREN, Cemil (1990). Halîlî: Firkat-nâme (XV. yüzyıl), (Dil Özellikleri-Metin- Seçmeli Sözlük) Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal
• GÜLSEREN, Cemil (1999). “15. Yüzyıl Şairi Halîlî ve Orijinal Bir Mesnevi: Fürkat- nâme”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, I (3): 45-53. http://acikerisim.aku.edu.tr:8080/xmlui/handle/11630/3060?show=full, [18.09.2015].
• GÜMÜŞ, Ahmet Kemal (2012). Mecmûa-i Nezâir (vr. 50b-100a) (Hasan Hüsnü Paşa No: 1031) (İnceleme-Tenkitli Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• HAYRETÎ MEHMED ÇELEBİ VARDARÎ, Dîvân, Millî Kütüphane, No: 4498, vr. 88b.
• İSEN, Mustafa (1994). Künhü’l-Ahbar’ın Tezkire Kısmı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.
• KAF-ZÂDE FÂİZÎ, Zübdetü’l-Eşâr, Süleymaniye Kütüphanesi, Şehit Ali Paşa Koleksiyonu, No. 1877.
• KALYON, Abuzer (2011). Peşteli Hisâlî Metâliü’n-Nezâir II. Cilt (İnceleme- Metin). Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KARADAĞ, Selman (2011). Millî Kütüphane 2860 Numaralı Şiir Mecmuası (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin). Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KARATEKE, Hakan T. (1995). İşkodra Şairleri ve Ali Emîrî’nin Diğer Eserleri, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• KÂTİP ÇELEBİ (2014). Keşfü’z-Zünûn C. I (çev. Rüştü Balcı), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• KAVAKLIYAZI, Ahmet (2010). Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesindeki 13450 Numaralı Mecmuanın Transkripsiyonlu Metni. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KAYA, Bilge (2003). Hisâlî Hayatı Eserleri ve Metâliü’n-Nezâir Adlı Eserinin Birinci Cildi (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KAYABAŞI, Bekir (1997). Kaf-zâde Fâizî’nin Zübdetü’l-Eşâr’ı. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KAZAN NAS, Şevkiye (haz.) (2011). Celîlî Dîvânı (İnceleme-Metin), Isparta: Fakülte Kitabevi.
• KILIÇ, Filiz (haz.) (2010). Âşık Çelebi Meşâirü’ş-Şuarâ (İnceleme-Metin) C. III, İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
• KIRKIL, Harun (2005). Halîl, Hayatı, Eserleri ve Ravzatü'l-Îmân İsimli Eserlerinin Metin Tetkiki. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal
• KIRKIL, Harun (2006). “Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatında Derviş-nâmeler ve Konyalı Mustafa b. Yusuf’a (Halîl) Ait Bir Derviş-nâme”, Tasavvuf: İlmi ve Akademik http://www.tasavvufakademi.com/?bolum=ayrinti&no=615, [19.09.2015]. Araştırma Dergisi, VII (16). 235-246.
• KÖKSAL, M. Fatih (2001). Edirneli Nazmî Mecmaü’n-Nezâir (İnceleme-Tenkitli Metin). Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KÖKSAL, M. Fatih (2012). Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori, İstanbul: Kesit Yay.
• KUCUR, Sadi S. (2008). Üsküdar Nalçacı Şeyh Halîl Efendi Tekkesi Haziresi Mezartaşları. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu V, 1-5 Kasım 2007 Bildiriler. C. II, (ed. Coşkun Yılmaz). İstanbul: Üsküdar Belediyesi. 329-378. https://marmara.academia.edu/SadiSKucur, [11.09.2015].
• KURNAZ, Cemal-TATCI, Mustafa (haz.) (2001). Mehmed Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî Dîvân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri C. I, Ankara: Bizim Büro Yay.
• KUT ALPAY, Günay (1978). “Fürkat-nâme”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı (Belleten http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_sureli&view=sureli&kategori1=maka leg&kelime1=284, [30.09.2015] 1977): 333-353.
• KUTLUK, İbrahim (haz.) (1989). Kınalı-zâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şuarâ C. I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• KUTLUK, İbrahim (haz.) (1997). Beyânî Tezkiretü’ş-Şuarâ, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Mecmûa-i Eşâr, Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesi, No: 11452, vr. 28b.
• Mecmûa-i Eşâr, Millî Kütüphane, No. 3628. vr. 14b.
• Mecmûa-i Eşâr, Millî Kütüphane, No: 2006, vr. 78a-b.
• Mecmûa-i Eşâr, Millî Kütüphane, No: 2907, vr. 20a.
• Mecmûa-i Nezâir, Mevlana Müzesi, No: 2456, vr. ?
• MUHAMMED EZ-ZİHNÎ İBNÜ’L-FERRAŞ ALÎ, Dîvân-ı (Mecmûa) Eşâr, Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesi, No. 13450.
• MÜSTAKÎM-ZÂDE SÜLEYMAN SADEDDİN EFENDİ (2000). Mecelletü’n-Nisâb (Tıpkıbasım), Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• ÖZCAN, Abdülkadir (haz.) (1989). Şakâik-ı Numâniye ve Zeyilleri I-Mecdî Mehmed Efendi Hadâiku’ş-Şakâik, İstanbul: Çağrı Yay.
• ÖZGÜL, M. Kayahan (haz.) (2000). İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal Son Asır Türk Şairleri (Kemâlü’ş-Şuarâ) C. II, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.
• SEHÎ BEY (1307). Tezkire-i Sehî, İstanbul: Matbaa-i Amedî.
• SOLMAZ, Süleyman (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şuarâ’sı (İnceleme-Metin), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.
• ŞEMSEDDİN SÂMÎ (1308). Kâmûsü’l-Alâm C. III, İstanbul: Mihran Matbaası.
• TATCI, Mustafa-KURNAZ, Cemal (haz.) (2009). Bursalı Mehmed Tâhir Osmanlı Müellifleri I-III ve Ahmed Remzi Akyürek Miftâhu’l-Kütüb ve Esâmî-i Müellifîn Fihristi, Ankara: Bizim Büro Yay.
• TAVUKÇU, Orhan Kemal (1993). Halîlî, Firkat-nâme (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TAVUKÇU, Orhan Kemal (2004). "Türk Edebiyatında Firâk-Nâme Adlı Eserler”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi = Journal of Turkish Cultural Studies, (10): 89-122.
• TAVUKÇU, Orhan Kemal (2007). “Ayrılığın Terennümü: Eski Türk Edebiyatında Firâk-nâmeler”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, V (10): 197-220. http://www.talid.org/downloadPDF.aspx?filename=257.pdf, [07.02.2015].
• TAYYİB, Dîvân, Millî Kütüphane, No. FB 437, vr. 46a.
• TILFARLIOĞLU, Musa (2011). Süleymaniye Kütüphanesi Ali Nihat Tarlan Bölümü 59 Numarada Kayıtlı Mecmûa-i Eşâr İsimli Şiir Mecmuası (71a- 140b) (Çevriyazılı, Tenkitli Metin). Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TUNÇ, Semra (2005). “Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Revan 1985 Numaralı Şiir Mecmuası”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (18): 11-87.
• TURGUT, Elif (2013). 16. Yüzyıla Ait Bir Şiir Mecmuasının İncelenmesi (1b-50a). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÜNVER, İsmail (1993). “Çevriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”, Türkoloji Dergisi, XI (1), 51-89.
• YILMAZ, Mehmet (2013). Kültürümüzde Ayet ve Hadisler (Ansiklopedik Sözlük), İstanbul: Kesit Yay.