KADI BURHANEDDİN DEVLETİNDE AHİLERİN FAALİYETLERİ

Yıl 2006, Sayı: 16, 215 - 224, 13.02.2006

Mehmet Hacıgökmen

Öz

XIII. asrın ortalarında, Anadolu Selçuklu Devleti'nde birçok karışıklıklar meydana gelmekteydi.
Anadolu'da adı Babailer İsyanı olarak bilinen büyük bir isyan çıktı (638/1240). Ahiler ve Türkmenler
takibata uğradılar. Arkasından Moğol istilası ile gelen Kösedağ yenilgisi (641/1243) ile Moğollar pek çok
Ahi ve Türkmeni katletmiş, on binlerce Ahi ve Bacıyı esir etmişlerdir. Bu olaydan sonra merkezi Kayseri
olan Ahi ve Bacı Teşkilatı dağıldı. Ankara, Aksaray, Çankırı, Kastamonu, Kırşehir bôlgelerinde Türkmen
ve ahiler, yönetime karşı ayaklandı. Bazı ahiler baskı ve zulümden kurtulmak için uc bölgelere kaçmışlardı.
Bezm u Rezm'de XN. yüzyılın başlarında göçler sonucu Kırşehir ve Aksaray'ın küçük bir köy haline
geldiğini yazar. Bu bölgede kalan bazı Ahiler de bölgede kurulan önce Eratna ve daha sonra Kadı
Burhaneddin devleti hizmetine girmişler, birçok entrikaların içinde olmuşlar ve aynca Moğollarla
mücadele etmişlerdir. Erotna'nın çevresindeki ümeranın bir kısmını ahiler oluşturmaktadır. Bu Ahilerden
bazıları vezir bazıları da emir olarak hizmet vermektedir. Hatta Eratna hakim olduğu birçok vilayete emir
olarak Ahi tayin ettiğini biliyoruz. İbn Batuta bu emirlerden bahsetmektedir. Kadı Burhaneddin Devleti
Eratna devletl'nln bakiyeleri üzerinde kurulmuştur, hatta onun devamı bir devlettir. Kadı Burhaneddin
Devleti içinde faaliyet gösteren Ahilerin çoğu Eratna devleti zamanında görülen Ahilerdir. Makalede bu
Ahilerin Kadı Burhaneddin devleti zamanındaki faaliyet/eri anlatılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kadı Burhaneddin, Eratna, Ahi

ACTIVITIES OF AHİS iN THE STATE OF KADI BURHANEDDİN

Öz

The State of Anatolian Seljukis suffered /rom a number of social and political lnstabilitles in the middle of the 13th century. One of the greatest of the insurgencies was Bahailer's rebellion in 1240. In the fallowing years of this tragic event, many Ahi and Turkmen groups were subjected politica/ oppression by the state. Moreover, tens of thousands of Ahis and Turkmen were kil/ed by Moguls when the Seljuki army was defeated in the war of Kösedağ in 1243. After this war, Ahi and Bacı organizations in Kayseri were dispersed but Ahis in Ankara, Aksaray, Çankırı, Kastamonu and Kırj)ehir rebelled against Moguls. Some of the Ahi groups had to move to the remotest borders of the state. Some resources, such as Bezm u Alem, reports that cities such as Kırşehir and Aksaray almost turned out to be small vil/ages. The remaining Ahls in this region accepted to the newly established states such as Eratna and Kadı Burhaneddin, where some of them involved in many political intriquis. Some of leading figures in Eratna State were known as Ahis. According to Ibn Batuta, Ahis served tlıe state as Vezir (minister), Vali (governor) or Emirs (loca( ruler). Kadı Burhaneddin was established in the same region after Eratna state collapsed and some historians tend to see this state as the successor. Many Ahi rulers maintalned their posltlons in the new state. This study aims to examine the actluftles of Ahis in the time of Kadı Burhaneddin State

Anahtar Kelimeler

Kadı Burhaneddin, Eratna, Ahi

Kaynakça

• ARSLANAPA, Oktay, (1977), Yüzyıllar Boyunca Türk Sanatı, İstanbul.
• AKSARAY{, (1944) Müsameretü'l-Ahbar, (nşr: Osman Turan}, Ankara.
• AHMED EFLAKİ, (1987) Menakıbu l-Arifin, il, (Çev. T. Yazıcı) Ankara.
• BAYRAM, Mikail, U991) Ahi Evren ve Ahi Teşkilatını Kuruluşu, Konya.
• DEMİREL, Ömer, (2000) Sivas Şehir Hayatında Vakıfların Rolü, Ankara.
• DEMİREL, Ö., (1989)1I. Mahmud Döneminde Sivas'ta Esnaf Teşkilatı ve ÜretimTüketim İlişkileri.
• GÖDE, Kemal, (1994) Eratnalılar, Ankara.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki, (1950)İslam ve Türk İllerinde Fütüwet Teşkilatı ve Kaynakları, İÜİFM, XI/1-4 (Ekim 1949-1950} s. 2-254.
• GÖLPINARLI, Abdulbaki, (1952), İslam ve Türk İllerinde Fütüwet Teşkilatı ve Kaynakları,Ayrı basımı İsmail Akgün Matbaası, İstanbul.
• ESTERABADI, (1928), Bezm u Rezm. İstanbul.
• EDHEM HALİL, (1334) Kayseriyye Şehri, İstanbul.
• ESTERABADI, (1990), Bezm u Rezm, (trc. M. Öztürk), Ankara
• HÜSAMEDDİN, Hüseyin, (1332) Amasya Tarihi, 111, İstanbul.
• İBN BATUTA, (1325), Seyahatname, (trc. M. Şerif Paşa) l, İstanbul.
• İBN BİBİ, (1957)El- Evamirü'l- alaiyye fi'l-umuri'l- Alaiyye I, Tıpkı Basım, (T.), (nşr. A. Eızi- N.Lugal) Ankara.
• İBN BİBİ, (1902),Houstma neşri, Leide.
• İBN ŞEDDAD, (1941),Tarih el Mülı1k, trc. Ş. Yaltkaya, İstanbul.
• KONYA EVKAF DEFTERİ, (K.E.D.) Tapu Kadastro Genel Müd. Arşivi , (T.K.G.A.) nr. 584., s. 88a.
• NAFİZ, R.- HAKKI, (1346) Sivas Şehri, İstanbul.
• NİGDELİ KADI AHMAT, EL VELEDÜ Ş-ŞEFİK,[yz] Fatih Ktp. Nr. 4519.
• NUVEYRİ, [yz] Nihayat al Arab, Köprülü Ktp. Nt. 1188.
• NEŞRİ, Mehmet, (1995), Neşri Tarihi, I, {yay. F.R. Unat, M. A. Köymen) Ankara.
• SÜMER, Faruk, (1970) "Anadolu'da Moğollar" Selçuklu Araştırmaları Dergisi, I / (1969), Ankara.
• ŞEKER, Mehmet, (1993) İbn Batuta'ya Göre Anadolu'nun Sosyal, Kültürel ve İktisadi Hayatı ile Ahilik, Ankara
• TURAN, Osman, (1954) Tarihi Takvimler, Ankara.
• TURAN, O., (1980), Selçuklular ve İslamiyet, İstanbul.
• TOGAN, Zeki Velidi, (1970) Umumi Türk Tarihine Giriş I, İstanbul 1970.
• TOGAN, Zeki Velidi, (1931), "Moğollar Devrinde Anadolu'nun İkti adi vaziyeti"{Türk Hukuk ve İktisat Mecmuası.) 1/1931.
• YÜCEL, Yaşar, (1991) Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar, il, Ankara.