NESÎMÎ’NİN “SENDEN DÖNMEZEM” REDİFLİ GAZELİNE ESTETİK BİR YAKLAŞIM

Yıl 2016, Sayı: 36, 97 - 124, 23.12.2016

Erol Gündüz Erdem Sevimli

https://doi.org/10.21497/sefad.284973

Öz

Klasik Türk edebiyatı, estetik zenginliğiyle bilinen bir edebiyattır. 14.
yy. Azeri sahasının ve Hurufîlik ekolünün öncü şairi Nesîmî’nin “senden
dönmezem” redifli gazelinde, Klasik şiirimizin ve Nesîmî’nin estetik yönünün
yansımaları görülmektedir. Nesîmî, şiirlerinde Klasik şiirimizin güzelliğe ait
bütün hususiyetlerini ve mazmunlarını ustaca kullanmıştır. Bu ustaca kullanıma
“senden dönmezem” hitabıyla vazgeçilmezlik ve direnç duygusu katmıştır. “Senden
dönmezem” redifli şiir, asırların içinden süzülüp gelen klasik şiir içindeki
derin birikimi yansıtma açısından önemli bir estetik rol model olarak kendini
göstermektedir. Nesîmî’nin bu şiiri, ister biçimsel, isterse muhtevanın estetik
görünümleri açısından tahlil edilsin, klasik şiirimizin zengin bediî iklimini
ortaya çıkarabilmektedir. Bu doğrultuda söz konusu şiir, hem biçimsel hem de
zengin mânâ evreni açısından estetik tahlile tabii tutulmuş, böylece Nesîmî’nin
ve klasik şiirimizin estetik birikimi imkânlar ölçüsünde anlatılmaya
çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Klasik şiir, Nesîmî, Hurufîlik, şiir, estetik

AN AESTHETIC APPROACH TO NESİMİ’S “SENDEN DÖNMEZEM (I DON'T RETURN FROM YOU)” GHAZAL WITH RHYME

Öz

Classical
Turkish literature is a literature known for its aesthetic wealth. In the
rhymed ghazal “I don’t return from you” of Nesimi who is the pioneer poet of
the field of Azerbaijani and ecole of Hurufism in the 14th century, Nesimi
skillfully used all characteristics and poetic themes that belong to beauty of
our classical poetry in his poems. He added the emotion of indispensability and
resistance to this skillful usage with the declamation “I don’t return from
you”. The poem proves its worth as the significant aesthetic role model in
terms of reflecting the rich accumulation in classical poetry. This poem of
Nesimi reveals the substantial aesthetic world of our classical poetry if
analyzed either in terms of formal study or aesthetic appearances of the
content. In this manner the poem in question has been analyzed both formally
and aesthetically in view of the fact that the substantial world of the
meaning, and in this way aesthetics accumulations of Nesimi and our classical
poetry have been depicted as possible.

Anahtar Kelimeler

Classical poetry, Nesimi, Hurufism, poem

Kaynakça

• AÇIL, Berat (2015). “Klasik Türk Şiirinde Estetik Bir Unsur Olarak Çiçekler”. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi (5): 1-28.
• ANDREWS, Walter G. (2014). Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı. İstanbul: İletişim Yay.
• AYAN, Hüseyin (2014). Nesîmî Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanının Tenkitli Metni. Ankara: TDK Yay.
• BİLGEGİL, Kaya (1989). Edebiyat Bilgi ve Teorileri-Belagat. İstanbul: Enderun Kitabevi Yay.
• BİLGİN, Azmi (2007). “Nesîmî.” İslam Ansiklopedisi. C. 33. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 3-7.
• BULUT, Ali (2014). Belâgat (Meânî-Beyan-Bedî’). İstanbul: MÜ İlahiyat Vakfı Yay.
• ÇETİŞLİ, İsmail (2002). Metin Tahlillerine Giriş Şiir. Isparta: Fakülte Kitabevi Yay.
• ÇINARCI, Mehmet Nuri (2010). “Nesîmî’nin Farsça ve Türkçe Divanlarında Redif Meselesi”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (20): 13-29.
• DİLÇİN, Cem (1991). “Fuzûlî'nin Bir Gazelinin Şerhi ve Yapısal Açıdan İncelenmesi”. Türkoloji Dergisi IX: 43-98.
• FİLİZOK, Rıza-AKDENİZ, Safiye (2009). Belagat Terimleri. http://www.ege-edebiyat.org/modules.php?name=News&file=article&sid=495 [17.04.2016].
• HORATA, Osman (2011). “Necâtî Bey’den Bâkî’ye Döne Döne”. Eski Türk Edebiyatı El kitabı. Ankara: Grafiker Yay. 393-418.
• İPEKTEN, Haluk (2001). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul: Dergâh Yay.
• KAPLAN, Hasan (2014). “Bâkî’nin Bir Gazelinde Ses ve Anlam İlişkisi”. www.selcuk.edu.tr/dosyalar/files/303/5%20hasan%20kaplan.pdf [20.04.2016].
• MENGİ, Mine (2002). Eski Türk Edebiyatı Tarihi Edebiyat Tarihi-Metinler. Ankara: Akçağ Yay.
• SARAÇ, A. Yekta (2014). Klasik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye. İstanbul: Gökkkubbe Yay.
• SARAÇ, A. Yekta (2015). Klasik Edebiyat Bilgisi Belagat. İstanbul: Gökkubbe Yay.
• SATICI, Giray (2013). “Nesîmî Şiirini Anlama Yolunda Hurufî Şiir Şerhine Giriş”. Alevîlik Araştırmaları Dergisi (6): 45-66.
• SENA, Cemil (1972). Estetik. İstanbul: Remzi Kitabevi Yay.
• ŞANLI, İsmet-KARAOĞLU, Serdar (2013). “Ahmet Paşa’nın Gazellerinde Aşk”. Turkish Studies 8 (13): 385-410.
• ŞENÖDEYİCİ, Özer (2014). “Nesîmî Şiirlerine Göre Hurufî Güzeli Portresi”. Alevilik Araştırmaları Dergisi (8): 35-48.
• ŞENÖDEYİCİ, Özer (2015). Nesîmî ve Hurufîlik Kitabı. İstanbul: Kesit Yay.
• ŞENTÜRK, Atilla-KARTAL, Ahmet (2015). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınevi.
• TARLAN, Ali Nihat (1990). Prof. Dr. Ali Nihat Tarlan'ın Makalelerinden Seçmeler Ankara: AKM Yay.
• TUNALI, İsmail (2002). Sanat Ontolojisi. İstanbul: İnkılap Kitabevi Yay.
• TUNALI, İsmail (2004). Estetik. İstanbul: Remzi Kitabevi Yay.
• USLUER, Fatih (2009a). Hurufîlik. İstanbul: Kabalcı Yay.
• USLUER, Fatih (2009b). Nesîmî Şiirlerinin Şerhlerinde Yapılan Yanlışlıklar. Turkish Studies 4 (2): 1072-1091.
• YAVUZ, Kemal (2014). http://www.edibane.com/seyyid-nesimi-ve-siiri [17.04.2016].