Türk ve Dünya Edebiyatından Eserlerin Doğal Dil İşlemeyle İncelenmesi

Yıl 2020, Sayı: 44, 379 - 404, 26.12.2020

Mehmet Fatih Karaca , Şafak Bayır

https://doi.org/10.21497/sefad.845451

Cited By: 1

Öz

Yayınevleri tarafından ilkokul, ortaokul ve lise seviyesindeki öğrenciler için okuma kitapları hazırlanmaktadır. Bu çalışmada ortaokul öğrencilerine yönelik olan eserler kullanılmıştır. 5 yayınevinden aynı isimli 5 Türk ve 5 dünya edebiyatından eser, doğal dil işleme teknikleriyle Türkçe dil bilgisi kuralları çerçevesinde analiz edilmiştir. Bu çalışmayla eserlerin yazımında ve eserlerdeki Türkçe kullanımında yayınevleri arasındaki farklılık ve benzerlikleri tespit etmek, aynı zamanda Türkçenin kullanım özelliklerini ortaya koymak amaçlanmıştır. İşlemlerin gerçekleştirilmesinde geliştirilen yazılım ve Türkçe doğal dil işleme kütüphanesi Zemberek kullanılmıştır. Eserlerin analiziyle elde edilen sonuçlar 5 yayınevinde oransal olarak benzeşmektedir ve yayınevleri arasındaki farklılıklar genel anlamda düşük seviyededir. Yalnızca çözümlenemeyen kelime sayısı, eserlerin ortalama cümle sayısı, eserlerdeki ortalama kelime sayısı, cümledeki ortalama kelime sayısı ve noktalama işaretlerinin (nokta ve virgül) kullanım oranında yayınevleri arasında ayrışma görülmektedir. Tüm eserler birlikte değerlendirildiğinde cümledeki ortalama kelime sayısı 6.45, kelimedeki ortalama harf sayısı 5.97 ve kelimenin ortalama hece sayısı 2.55’tir. Eserlerde en fazla kullanılan harfler A, E ve İ; en az kullanılanlar J, F ve P’dir. Kelimeler en çok B, K ve D; en az J, I ve L harfleriyle başlamakta ve en çok N, E ve A; en az C, B ve J harfleriyle bitmektedir. En çok kullanılan hece tipi sessiz-sesli, en az kullanılan hece tipi sesli-sessiz-sessizdir. Kelimelerin çoğunluğu ünlü ve ünsüz uyumuna uymaktadır. Ayrıca kelimelerin yaklaşık yarısı isim türünde ve ek almadan kullanılmıştır. Çekim eklerinin toplam kullanım sayısı yapım eklerinin toplam kullanım sayısından fazladır. 17 noktalama işaretinden 12 tanesi eserlerde yer almaktadır. Bununla birlikte farklı yayınevleri tarafından hazırlanıp yayımlanan aynı isimli eser içeriklerinin kısmen veya bütünüyle farklılaşabildiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk edebiyatı, dünya edebiyatı, doğal dil işleme, Türkçe, dil bilgisi

Analysis of Literary Works from Turkish and World Literature with Natural Language Processing

Öz

There are various reading books published by many publishers for the students’ utilization. Publishers prepare these literary works separately for the stages of primary, secondary and high schools by considering the characteristics of the groups. Literary works prepared for the secondary school students were used in this study. 5 literary works from Turkish and 5 from world literature having the same title out of 5 publishers were analysed by means of NLP (Natural Language Processing) techniques within the setting of Turkish grammar rules. With this study, it is aimed to determine the differences and similarities among publishers in terms of composing literary works and Turkish use in them, at the same time, it is also aimed to reveal the distinctive characteristics of the Turkish use. Developed software and Zemberek, Turkish NLP Library, were used in the analysis processes. Results which were obtained via analyses of literary works were found out as similar in terms of proportion and the differences were at the low level in general among 5 publishers. Differences were only found out in terms of unanalysable word number, average sentence number of literary works, average word number in literary works, average word number in a sentence and the ratio of the use of punctuation marks (dot and comma). Despite the fact that the titles of the literary works are the same among publishers, these distinctions occurred as a result of the difference in terms of the contents.

Anahtar Kelimeler

Turkish literature, world literature, natural language processing, Turkish, grammar

Kaynakça

• Akarsu, C. & Diri B. (2016). Twitter ile Türk televizyonları rating tahmini. IEEE 24. Sinyal İşleme ve Uygulama Kurultayı, Zonguldak.
• Akçay, E. (2009). 100 Temel Eser'in kelime kazanımı açısından değerlendirilmesi (MEB tarafından ilköğretim II. kademe için önerilen 100 Temel Eser'den seçilen beş eser örneğinde) (Yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Akın, M. D. & Akın A. A. (2007). Türk dilleri için açık kaynaklı doğal dil işleme kütüphanesi: Zemberek. Elektrik Mühendisliği, 431, 38-44. Erişim adresi: http://www.emo.org.tr/ekler/c7a625d5077d3ba_ek.pdf?dergi=483.
• Aktan, O. (2012). 100 Temel Eserlerde yer alan değerlerle sosyal bilgiler öğretim programındaki değerlerin uyumu (Yüksek lisans tezi). Düzce Üniversitesi, Düzce.
• Alemdar Özer, B. (2012). Ortaöğretim için belirlenen 100 Temel Eser serisinin Türk dili ve edebiyatı eğitiminin genel amaçları çerçevesinde incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Amasyalı, M. F. & Diri B. (2005). Bir soru cevaplama sistemi: BayBilmiş. Türkiye Bilişim Vakfı Bilgisayar Bilimleri ve Mühendisliği Dergisi, 1(1), 37-51. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tbbmd/issue/22240/238746.
• Arı, G. & Okur A. (2014). Öğrencilerin ilköğretim 100 Temel Eseri okuma durumu. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 173, 307-328. Doi: 10.20296/tsad.40333.
• Arıcan, S. & Yılmaz B. (2010). 100 Temel Eser uygulamasının öğrencilerin okuma alışkanlıklarına etkisi ve bu uygulamada kütüphanelerin rolü konusunda öğretmen görüşleri. Türk Kütüphaneciliği, 24(3), 495-518. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tk/issue/48861/622505.
• Arıcan, S. (2010). 100 Temel Eser uygulamasının öğrencilerin okuma alışkanlıklarına etkileri konusunda öğretmen görüşleri (Yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Arslan, A. (2016). DeASCIIfication approach to handle diacritics in Turkish information retrieval. Information Processing & Management, 52(2), 326-339. Doi: 10.1016/j.ipm.2015.08.004.
• Aydin, G. & Hallac İ. R. (2015). Document classification using distributed machine learning. 2nd International Conference on Advances in Information Processing and Communication Technology, Roma.
• Bayraktar Erten, N. (2016). Küçük Prens romanının Türkçe ve Azerbaycanca çevirilerinde deyimler ve atasözlerinin kullanımı. Sanal Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 1(2), 1-8. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/stad/issue/34131/377531.
• Birkan Baydan, E. (2008). Visibility of translation through conflicting ideologies: The 'Islamic' retranslations of '100 Essential Readings' (Yüksek lisans tezi). Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• Ceran, D. (2015). Yüz Temel Eser listesi Türk edebiyatı kategorisinde yer alan kitapların okunabilirlik düzeyleri ile yedinci sınıf öğrencilerinin kitaplar hakkındaki görüşlerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 4(14), 23-51. Erişim adresi: http://www.idealonline.com.tr/IdealOnline/lookAtPublications/paperDetail.xhtml?uId=18526.
• Çakiroğlu, Ü. & Özyurt Ö. (2006). Türkçe metinlerdeki yazım yanlışlarına yönelik otomatik düzeltme modeli. Elektrik-Elektronik-Bilgisayar Mühendisliği Sempozyumu ve Fuarı, Bursa.
• Çalışkan, A. (2016). İlköğretim 100 Temel Eser içerisinde yer alan dünya edebiyatına ait eserlerin değerler eğitimi açısından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Çer, E. (2016). Türkçe öğretiminde çocuğa görelik ilkesine uygun edebiyat yapıtlarının önemi. İlköğretim Online, 15(4), 1399-1410. Doi: 10.17051/io.2016.22814.
• Çer, E. (2017). Türkçe öğretmenlerinin "Türkçe öğretimine" yönelik yeterlilikleri. Pamukkale Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 68-89. Doi: 10.5505/pausbed.2017.85579.
• Çifçi, M. & Ulutaş M. (2017). İlköğretim 100 Temel Eser listesindeki kitapların hedef kitlenin düzeyine uygunluğu. Turkish Studies, 12(18), 235-270. Doi: 10.7827/TurkishStudies.12149.
• Çocuk Vakfı (2009). 100 Temel Eser raporu. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayını.
• Doğan, B. (2011). 100 Temel Eserde 6, 7 ve 8. sınıflar için önerilen ortak kitaplar üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Eker, C. & Yıldırım K. (2017). Değerler eğitimi açısından Ziya Gökalp’ e ait Altın Işık adlı eserin incelenmesi. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(1), 30-38. Erişim adresi: http://ebd.beun.edu.tr/index.php/KEBD/article/view/105.
• Erdemir, Z. E. (2016). 100 Temel Eser listesinde yer alan masallardaki bibliyoterapik unsurlar (Yüksek lisans tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Gedik, F. (2012). Sosyal bilgiler programında yer alan değerlerin kazandırılmasında 100 Temel Eser içerisinde yer alan hikâye kitaplarının rolü (Yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Gunduz, H. & Cataltepe Z. (2015). Borsa Istanbul (BIST) daily prediction using financial news and balanced feature selection. Expert Systems with Applications, 42(22), 9001–9011. Doi: 10.1016/j.eswa.2015.07.058.
• Güzelküçük, Ş. (2019). 100 Temel Eser listesinde yer alan masal kitaplarinda korku ve şiddet ögeleri (Yüksek lisans tezi). Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir.
• Hengirmen, M. (2007). Türkçe dilbilgisi. Ankara: Engin Yayınları.
• İspir, S. (2013). İlköğretim öğrencilerine tavsiye edilen 100 Temel Eser listesinde yer alan Türk yazarlara ait eserlerde kullanılan deyimler ve atasözlerinin kullanım sıklığı üzerine bir inceleme (Yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Kantar, Ş. (2014). İlköğretim 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler dersinde 100 Temel Eser yoluyla değerler eğitimi (Yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Kara, M. & Ulutaş M. (2018). Gazi Üniversitesi Vakfı Özel Anadolu Lisesi öğrencilerinin kelime hazinesinin derlem tabanlı incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(3), 1902-1916. Doi: 10.7884/teke.4300.
• Karaağaç, G. & Yavuzer H. (2011). Türk dili ve kompozisyon. Ankara: Okutman Yayıncılık.
• Karakaş, Ö. (2013). 8. sınıf öğrencilerinin okuma tutumları üzerine bir araştırma: MEB tarafından ortaokul öğrencilerine önerilen 100 Temel Eser örneğinde (Yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Karaman Kepenekci, Y. & Aslan C. (2013). Ortaöğretim okullarına önerilen 100 Temel Eser’deki romanlarda insan hakları üzerine bir çözümleme. Eğitim ve Bilim, 38(168), 183-197. Erişim adresi: http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/1346.
• Kılıç, A. & Aktan O. (2015). İlköğretim okulları için tavsiye edilen 100 Temel Eserde vurgulanan değerler. İlköğretim Online, 14(1), 243-275. Doi: 10.17051/io.2015.45177.
• Kılıç, U. (2010). Çeviri çocuk klasiklerinde eğitici iletiler (MEB'in 2005 yılında ilköğretim öğrencilerine önerdiği 100 Temel Eser örneğinde) (Yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Kızılkaya, A. (2012). 100 Temel Eser içerisindeki hikâye ve romanlarda işlenen ahlâkî konuların eğitsel yönden değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Kurttekin, F. (2013). MEB tarafından tavsiye edilen 100 Temel Eserden popüler olan on kitap örneğinde dinî ve ahlâkî değerler (Yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Kuşçu, E. (2015). Çeviride yapay zekâ uygulamaları. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 45-58. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunikkefd/issue/2789/37502.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2005, 4 Ağustos). 100 Temel Eser genelgesi. Erişim adresi: http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/1405.pdf.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2018, 17 Aralık). 100 Temel Eser listesi genelgelerinin yürürlükten kaldırılması genelgesi. Erişim adresi: http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/1993.pdf.
• Okur, A. (2007). Serbest okuma etkinliğinin sözcük hazinesi ve kavram gelişimine etkisi (MEB tarafından ilköğretim II. kademe öğrencilerine önerilen 100 Temel Eser örneğinde) (Doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Özdoğan Şahin, N. (2018). Temel eğitim okulları için tavsiye edilen 100 Temel Eserde engellilik (Yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Özdoğan, A. G. & Turan M. (2019). Metin madenciliği kullanarak İngilizce doküman sınıflama. İstanbul Ticaret Üniversitesi Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi, 2(1), 37-46. Erişim adresi: http://tub.ticaret.edu.tr/jtas/article/view/71/26.
• Öztürk, H. (2013). İlköğretim 100 Temel Eser'deki manzum metinlerde değerler (Yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Paksu, Z. (2010). M.E.B'in 2005 yılında tavsiye ettiği 100 Temel Eserde söz varlığı üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Parlak, M. (2014). MEB tarafından tavsiye edilen 100 Temel Eserin okunma oranları ve okunma sebepleri üzerine bir araştırma (Erzurum ili örneği) (Yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Sivrikaya, Ü. (2010). İlköğretimde küresel değerler 100 Temel Eser üzerine bir inceleme (Yüksek lisans tezi). Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Süngü, E. (2011). Milli Eğitim Bakanlığının tavsiye ettiği 100 Temel Eser'deki hikâye kitaplarının ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin zihinsel becerilerini geliştirmedeki işlevleri (Yüksek lisans tezi). Başkent Üniversitesi, Ankara.
• Şen, Ü. (2007). Millî Eğitim Bakanlığı'nın 2005 yılında tavsiye ettiği 100 Temel Eser yoluyla Türkçe eğitiminde değerler öğretimi üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Tenekeci, M. (2011). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin yazılarındaki söz dizimi ile Milli Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenen 100 Temel Eser listesinde yer alan kitaplardaki söz dizimlerinin karşılaştırılması: Kilis örneği (Yüksek lisans tezi). Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Kilis.
• Tozoğlu, S. (2009). T.C. Milli Eğitim Bakanlığı'nca ilköğretim için tavsiye edilen 100 Temel Eser içerisindeki Türk edebiyatına ait romanların atasözleri ve deyimler bakımından incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Türk Dil Kurumu. (2019, 10 Mart). Noktalama işaretleri. Erişim adresi: http://tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/noktalama-isaretleri-aciklamalar/.
• Türkyılmaz, M. & Kuş Z. (2014). İlköğretim 100 Temel Eserde çocuk hakları. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5(15), 39-63. Erişim adresi: http://www.ijoess.com/Makaleler/852860406_4-zafer%20ku%c5%9f.pdf.
• Ulutaş, M. (2011). İlköğretim 100 Temel Eser listesindeki kitapların hedef kitlenin düzeyine uygunluğu (Yüksek lisans tezi). Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Uzundere, E., Dedja, E., Diri, B. & Amasyalı M. F. (2008). Türkçe haber metinleri için otomatik özetleme. Akıllı Sistemlerde Yenilikler ve Uygulamaları Sempozyumu, Adana.
• Yılmaz, İ. (2018). A corpus investigation on the journal of social sciences of the Turkic world. Universal Journal of Educational Research, 6(6), 1199-1206. Doi: 10.13189/ujer.2018.060610.
• Yurtseven, H. (2011). MEB onaylı 100 Temel Eserde yer alan çeviri kitaplardaki iletilerin ilköğretim ikinci kademe öğrencilerine uygunluğunun Türkçe öğretmenlerinin görüşleri doğrultusunda incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı. (2019, 24 Temmuz). Ulusal tez merkezi. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/.
• Yüksel, A. S. & Tan F. G. (2018). Metin madenciliği teknikleri ile sosyal ağlarda bilgi keşfi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 6(2), 324-333. Doi: 10.21923/jesd.384791.
• Zemberek. (2015, 12 Temmuz). Açık kaynak kodlu türkçe doğal dil işleme kütüphanesi. Erişim adresi: http://code.google.com/p/nzemberek.