Yükselen Piyasa Ekonomilerinde Ekolojik Sürdürülebilirlik: Doğrusal ve Doğrusal Olmayan Birim Kök Analizi

Yıl 2022, Cilt: 25 Sayı: 1, 33 - 46, 30.04.2022

Ali Çelik

https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.958440

Öz

Üretimde kullanılan güç (enerji) mekanizmasındaki radikal değişim ile sanayi kapitalizmine geçişin kapısı aralanmıştır. 18. yüzyıla kadar insan ve hayvan gücü temelinde gerçekleştirilen üretim, buharlı makinelerin fabrika sistemine entegre edilmesiyle doğanın diğer güçlerinden de yararlanma imkânını beraberinde getirmiştir. 19. yy’ın son çeyreğine gelindiğinde güç kaynağı olarak kömür, petrol ve doğalgaz gibi yüksek karbon içerikli fosil yakıt kullanımına geçilmiştir. Günümüze değin üretim sürecine koşut olarak fosil yakıt kullanım miktarındaki yoğunluk karbondioksit (CO2) salınımını önemli ölçüde yükseltmiş, bu durum sıcaklığın atmosferde tutulmasına yardımcı olan sera gazı konsantrasyonunu arttırmıştır. Atmosferik sera gazı konsantrasyonundaki ilerleyiş yer kürenin normalin üzerinde ısınmasının koşullarını oluşturmuş ve iklim değişikliğine davetiye çıkartmıştır. İnsanlık son yarım yüzyılda iklim değişikliğinin neden olduğu pek çok doğal felaketle karşılaşmıştır. Genel olarak ekolojik krizler özel olarak iklim değişikliğinin arka planında kuşkusuz kar odaklı üretim biçiminin önemli bir payı söz konusudur. Kapitalist üretim biçimindeki plansızlık doğal çevre üzerinde negatif dışsallık yaratmış, küresel ısınma ve iklim değişikliği gibi yakıcı ekolojik sorunların ortaya çıkmasına zemin oluşturmuştur. Çalışmanın amacı, kapitalist üretim ilişkisinin varlığı altında sürdürülebilirlik anlayışının sınırlarını tartışmaya açmaktır. Bu çerçevede 1980-2019 yılları arasında 10 yükselen piyasa ekonomisindeki (Brezilya, Çekya, Macaristan, Malezya, Meksika, Polonya, Güney Afrika, Tayvan, Tayland ve Türkiye) ekolojik sürdürülebilirlik düzeyi doğrusal ve doğrusal olmayan birim kök test yöntemleriyle araştırılmıştır. Nitekim daha güvenilir sonuçlar vereceği düşünülen Kruse (2011) ve Hu ve Chen (2016) doğrusal olmayan birim kök testi sonuçlarına göre Çekya ve Tayland dışındaki diğer sekiz yükselen piyasa ekonomisinde ekolojik sürdürülebilirliğin sağlanmadığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla ülke ve zaman boyutu dikkate alındığında kapitalizm ile sürdürülebilirlik anlayışı arasında paradoksal bir ilişkinin varlığı ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yükselen Piyasa Ekonomileri, Doğrusal Birim Kök Testi, Doğrusal Olmayan Birim Kök Testi

Ecological Sustainability in Emerging Market Economies: Linear and Nonlinear Unit Root Analysis

Öz

To date, the intensity of the use of fossil fuels has significantly increased the emission of carbon dioxide (CO2) and it has been argued that this situation increases the concentration of greenhouse gases that help keep the temperature in the atmosphere. In addition, it has been revealed that the increase in greenhouse gas concentration causes global warming and climate change. Looking at the last half century, it has been seen that there has been a great increase in the frequency of natural events caused by global warming and climate change. Undoubtedly, the share of profit-centered production relationship is quite high in the background of ecological crises in general and climate change in particular. In this context, the lack of planning in the production and consumption process in the shadow of the capitalist world has created a negative externality on the natural environment and has created the basis for the emergence of burning ecological problems such as global warming and climate change. This study aims to investigate whether an understanding of sustainability is possible under the existence of capitalist production relations. In this context, the ecological sustainability level of 10 emerging market economies (Brazil, Czechia, Hungary, Malaysia, Mexico, Poland, South Africa, Taiwan, Thailand and Turkey) between 1980-2019 was investigated by linear and nonlinear unit root test methods. As a matter of fact, according to the nonlinear unit root test results of Kruse (2011) and Hu and Chen (2016), which are thought to give more reliable results, it has been determined that ecological sustainability is not achieved in eight emerging market economies except Czechia and Thailand. Therefore, considering the country and time constraint, it has been determined that there is a paradox relationship between capitalism and the sustainability approach.

Anahtar Kelimeler

Emerging Market Economies, Linear Unit Root Tests, Nonlinear Unit Root Tests

Kaynakça

• Abadir KM, Distaso W (2007) Testing joint hypotheses when one of the alternatives is one-sided. J Econom 140:695–718.
• Asteriou, D., Hall, S.G. (2007). Applied Econometrics, (Revised Edition). Palgrave Macmillan, New York.
• Barbour, Ian G. (1991). Ethics in an Age of Technology, Gifford Lectures, Volume Two. San Francisco: HarperCollins.
• Başar, S, Temurlenk, M. (2010). Çevreye Uyarlanmış Kuznets Eğrisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21 (1) , 1-12.
• Bozkurt, C , Okumuş, İ . (2017). Gelişmiş Ülkelerde Çevresel Kuznets Eğrisi Hipotezinin Test Edilmesi: Kyoto Protokolünün Rolü . İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 5 (4) , 57-67
• Brock, W., Dechert, W., and Scheinkman, J. (1987). A Test for Independence Based on the Correlation Dimension. University of Wisconsin at Madison, Department of Economics Working Paper.
• Hu, J., & Chen, Z. (2016). A unit root test against globally stationary ESTAR models when local condition is non-stationary. Economics Letters, 146, 89-94. DOI: 10.1016/j.econlet.2016.07.002
• Kapetanios G, Shin Y, Snell A (2003). Testing for a unit root in the nonlinear STAR framework. J Econom 112:359–379.
• Kocak, E. (2014). Türkiye'de Çevresel Kuznets Eğrisi Hipotezinin Geçerliliği: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 2 (3) , 62-73. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/iicder/issue/31645/347019
• Kruse, R. (2011). A New Unit Root Test Against ESTAR Based on a Class of Modified Statistics, Statistical Papers, 52, 71-85.
• Dal, M., Karakaya, E. ve Bulut, Ş . (2014). Çevresel Kuznets Eğrisi ve Türkiye: Ampirik Bir Analiz. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Special Issue of XIV. International Symposium on Econometrics, Operations Research and Statistics , 85-96.
• Destek, M. (2018). Çevresel Kuznets Eğrisi Hippotezinin Türkiye İçin İncelenmesi: STIRPAT Modelinden Bulgular. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19 (2) , 268-283.
• Dinda, S. (2004). Environmental Kuznets curve hypothesis: a survey. Ecological Economics, 49 (2004), pp. 431-455.
• Douthwaite, Richard. 1992. The Growth Illusion. Oklahoma: Council Oak Books.
• Engert K. Balta, E., ve Doğan A. E. (2011). Ekolojik Krize Yanıtlar. Praksis.
• Erdoğan, İ., Türköz, K. ve Görüş, M . (2015). Çevresel Kuznets Eğrisi Hipotezinin Türkiye Ekonomisi İçin Geçerliliği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , (44). 113-123.
• Güriş, S, Tuna, E. (2011). Çevresel Kuznets Eğrisi’nin Geçerliliğinin Panel Veri Modelleriyle Analizi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (2), 173-189.
• Görmez, K. (2010). Çevre Sorunları. Geliştirilmiş 2. baskı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Grierson, D. (2003). Arcology and Arcosanti: Towards a Sustainable Built Environment. Electronic Green Journal 1(18). Available at http://escholarship.org/uc/item/8xh5f1d1, accessed 31 March, 2014.
• Phillips, P.C.B., P., Perron (1988). Testing for a Unit Root in Time Series Regression. Biometrica, 1988/75, ss. 335-345.
• Saatçi, M, Dumrul, Y. (2015). Çevre Kirliliği ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Çevresel Kuznets Eğrisinin Türk Ekonomisi İçin Yapısal Kırılmalı Eşbütünleşme Yöntemiyle Tahmini.
• Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 0 (37) , 65-86.
• Sevüktekin, M., Nargeleçekenler, M., (2010). Zaman Serileri Analizi, (1.baskı), Nobel Yayınları, Ankara.
• Tarı, R., Koç S. ve Abasız T. (2019). Ekonometri, (14. baskı), Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• Teräsvirta T (1994). Specification, estimation and evaluation of smooth transition autoregressive models. J Am Stat Assoc 89:208–218.
• NOAA (2021). Assessing the Global Climate in 2020, National Oceanic and Atmospheric Administration, Asheville, NC, US, https://www.ncei.noaa.gov/news/global-climate-202012 (accessed on 28 January 2021).
• Önder, T. (2003). Ekoloji, Toplum ve Siyaset, Odak Yayınevi, Ankara.
• Örnek, İ, Türkmen, S. (2019). Gelişmiş ve Yükselen Piyasa Ekonomilerinde Sürdürülebilir Enerji: Çevresel Kuznets Eğrisi Yaklaşımı. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Cilt:28 Sayı:3, 109-129. DOI: 10.35379/cusosbil.591118.
• Zivot, E., D. W. K. Andrews, (1992). Further Evidence on the Great Crash, the Oil Price Shock, and the Unit-Root Hypothesis. Journal of Business & Economic Statistics. 1992/10, (3), ss. 251-270.
• WMO (2020), WMO Provisional Report on the State of the Global Climate 2020, World Meteorological Organization, Geneva.