Entrepreneurship in the Ottoman Empire After the Classical Period According to Mühimme Notebooks (1605-1702)

Yıl 2022, Cilt: 25 Sayı: Özel Sayı, 273 - 287, 22.09.2022

Yasin Akkuş

https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.1101908

Öz

Entrepreneurship in the Ottoman Empire is mostly evaluated in a single period and as a whole. These evaluations, which are made without considering the archive records sufficiently, result in the expansion of entrepreneurship in the last period of the Empire to cover all periods. From this point of view, it is frequently stated that entrepreneurship in the Ottoman Empire was in the hands of non-Muslims and foreigners, and that there was no Muslim Turkish entrepreneurial class. However, when the evaluations are made by considering the archive records, it is seen that the evidence that can answer these claims has begun to be reached. Mühimme registers, in which the decisions of the Divan-ı Hümayun are recorded, are at the forefront of these archive records. It is seen that these records contain clues that can explain the entrepreneurial profile of the period (1605-1702). As a result of the content analysis of the mühimme notebooks, it was found that there was a strong Muslim Turkish entrepreneurial class in the Ottoman Empire in the 17th century.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Entrepreneurship, Mühimme Notebook, Content Analysis, Post-Classical Period, 17th Century

Mühimme Defterlerine Göre Klasik Dönem Sonrasında Osmanlı İmparatorluğunda Girişimcilik (1605-1702)

Öz

Osmanlı İmparatorluğunda girişimcilik çoğunlukla tek bir dönem ve bir bütün halinde değerlendirilmektedir. Arşiv kayıtlarını yeterince dikkate almadan yapılan bu değerlendirmeler İmparatorluğun son dönemindeki girişimciliğin tüm dönemleri kapsayacak şekilde genişletilmesi sonucunu doğurmaktadır. Buradan yola çıkarak Osmanlı İmparatorluğunda girişimciliğin gayrimüslimlerin ve yabancıların elinde olduğu, Müslüman Türk girişimci sınıfının olmadığı sıklıkla dile getirilmektedir. Ancak arşiv kayıtları dikkate alınarak değerlendirmeler yapıldığında bu iddialara cevap verebilecek kanıtlara ulaşılmaya başlandığı görülmüştür. Divan-ı Hümayun kararlarının kaydedildiği mühimme defterleri bu arşiv kayıtlarının başında gelmektedir. Bu kayıtların, incelenen dönemdeki (1605-1702) girişimcilik profilini açıklayabilecek ipuçları taşıdığı görülmüştür. Ele alınan mühimme defterlerinin içerik analizine tabi tutulması sonucunda 17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda güçlü bir Müslüman Türk girişimci sınıfının olduğuna dair bulgulara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Girişimcilik, Mühimme Defteri, İçerik Analizi, Klasik Sonrası Dönem, 17. Yüzyıl

Kaynakça

• Çelik, Reşat. "99 Numaralı Mühimme Defteri Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi(1-90)." vol. Yüksek Lisans, Bitlis Eren Üniversitesi/ Mardin Artuklu Üniversitesi, 2015.
• Demirsoy, Muhammet H. "109 Numaralı Mühimme Defteri'nin Transkripsiyonu ve Değerlendirmes,." vol. Yüksek Lisans, Ege Üniversitesi, 2001.
• Duzcan, Burcu. "111 Numaralı Mühimme Defterinin 338.-507. Sayfalarının Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi." vol. Yüksek Lisans, Artvin Çoruh Üniversitesi, 2019.
• Gökbunar, Bekir. "105 No'lu Mühimme Defteri (Özet-Transkripsiyon)." vol. Yüksek Lisans, Sakarya Üniversitesi, 1996.
• Gökçe, Serpil "77 Numaralı Mühimme Defterinin Transkripsiyonu ve Hükümlerin Özeti (1-370)." vol. Yüksek Lisans, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, 2019.
• Kandıra, Durmuş. "84 Numaralı Mühimme Defteri (Tahlil-Metin)." vol. Yüksek Lisans, İstanbul Üniversitesi, 1995.
• Karacan, Tuba Meryem. "101 No'lu Mühimme Defteri'nin Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi." vol. Yüksek Lisans, Akdeniz Üniversitesi, 2010.
• Kaytaz, Fatma. "88 No'lu Mühimme Defteri (Transkripsiyon Ve Özet)." vol. Yüksek Lisans, Marmara Üniversitesi, 2006.
• Kılıç, Mustafa. "107 Numaralı Mühimme Defteri: Transkripsiyon, Tahlil ve Değerlendirme." vol. Yüksek Lisans, Marmara Üniversitesi, 1996.
• Mercimek, Yunus. "96 Numaralı Mühimme Defteri'nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (S. 1-99)." vol. Yüksek Lisans, Gaziantep Üniversitesi, 2013.
• Murat Topal, Gözde. "87 Numaralı Mühimme Defteri'nin Latin Harflerine Çevrilmesi ve Hükümlerin Değerlendirilmesi (98-197)." vol. Yüksek Lisans, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, 2021.
• Seçkin, Özlem. "111 Numaralı Mühimme Defteri'nin 508.-709. Sayfalarının Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi." vol. Yüksek Lisans, Artvin Çoruh Üniversitesi, 2020.
• T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. 82 Numaralı Mühimme Defteri (1026-1027/1617-1618) Özet - Transkripsiyon - İndeks ve Tıpkıbasım. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2000.
• T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. 83 Numaralı Mühimme Defteri (1036-1037/1626-1628) Özet - Transkripsiyon - İndeks ve Tıpkıbasım. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2001.
• T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. 85 Numaralı Mühimme Defteri (1040-1041(1042)/1630-1631(1632)) Özet - Transkripsiyon - İndeks. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2002.
• T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. 91 Numaralı Mühimme Defteri (H. 1056/M. 1646-1647) Özet - Çeviri Yazı - Tıpkıbasım. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2015.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı. 82-1 Numaralı Mühimme Defteri (H. 1027-1028/M. 1618-1619) Özet - Çeviri Yazı. T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, 2020.
• Tan, Mehmet Ali. "99 Numaralı Mühimme Defteri Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi(91-180)." vol. Yüksek Lisans, Bitlis Eren Üniversitesi/ Mardin Artuklu Üniversitesi, 2015.
• Temel, Recep. "111 Numaralı Mühimme Defterinin 168.-337. Sayfalarının Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi." vol. Yüksek Lisans, Artvin Çoruh Üniversitesi, 2019.
• Yüksel, Hülya. "86 Numaralı Mühimme Defteri (Transkripsiyon, Özet ve Değerlendirme)." vol. Yüksek Lisans, Gazi Üniversitesi, 2010.
• Akdağ, M. (1949). Osmanlı İmparatorluğunun kuruluş ve inkişafı devrinde Türkiye’nin iktisadi yapısı. Belleten, XIII(51), 497-568.
• Akkuş, Y., & Menteş, S. A. (2018). Osmanlı İmparatorluğu'nda Girişimcilik: Klasik Dönem Üzerine Bir Çalışma. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 169- 186.
• Aşkın, A., Nehir, S., & Vural, S. Ö. (2011). Tarihsel süreçte girişimcilik kavramı ve gelişimi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 6(2), 55-72.
• Bailey, F. E. (1942). British policy and the Turkish reform movement: A study in Anglo-Turkish relations 1826–1853. Cambridge: Harvard University Press.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi. (2010). Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi (Vol. 108). İstanbul: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü,.
• Bazeley, P. (2013). Qualitative data analysis: Practical strategies. London: Sage.
• Bozpinar, C. (2021). Osmanlı Kapitülasyonlarının Tesisi: Zihniyet Bağlamında Bir Bakış. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(46), 350-358.
• Braudel, F. (2017). Maddi Uygarlık: Mübadele Oyunları. İstanbul: İmge Kitapevi Yayınları.
• Candan, H. (2011). Osmanlı’dan Günümüze Türk Topraklarında Girişimcilik Serüvenine Dair Bir Değerlendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 157-174.
• Cantillon, R. (2010). An Essay on Economic Theory: An English Translation of Richard Cantillon's Essai Sur La Nature Du Commerce En Général (C. Saucier, Çev.). Alabama: Ludwig von Mises.
• Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2017). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. California: Sage publications.
• Creswell, J. W., & Miller, D. L. (2000). Determining validity in qualitative inquiry. Theory into practice, 39(3), 124-130.
• Çakırer, M. A. (2016). Girşimcilik ve Küçük İşletme Yönetimi. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Çeken, Ç. K. (2020). Legal Problems Women Faced With Respect to Land in the Ottoman Empire and Women's Applications to the Divan-i Humayun (Examples from the Ahkam Registers). Electronic Turkish Studies, 15(1), 327-344. doi:10.29228/TurkishStudies.40201
• Durukan, T. (2006). Dünden bugüne girişimcilik ve 21. yüzyılda girişimciliğin önemi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 1(2), 25-37.
• Ergen, M. (2014). Girişimci Kapital (Silikon Vadisi Tarihi ve SturtUp Ekonomisi). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Faroqhi, S. (2006). Kentlerde Toplumsal Yaşam. In H. İnalcık & D. Quataert (Edit.), Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Faroqhi, S. (2014). Osmanlı'da Kentler ve Kentliler (N. Berktay, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Geyikdagi, V. N., & Geyikdagi, M. Y. (2011). Foreign direct investment in the Ottoman Empire: Attitudes and political risk. Business History, 53(3), 375-400.
• Gökçe, O. (2019). Klasik ve Nitel İçerik Analizi: Felsefe, Yöntem, Uygulama. Konya: Çizgi Kitapevi.
• İnalcık, H. (2000). The Ottoman Empire: The Classical Age 1300-1600: Phoenix Press.
• İnalcık, H. (2014). Devlet-i ‘Aliye Osmanlı İmparatorluğu üzerine araştırmalar-I (54 ed.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kamaç, H., & Kişma, Z. A. (2020). Türk girişimciliğinin tarihi ve gelişimi. Balıkesir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 129-148.
• Karadal, H., & Saygın, M. (2013). İnovasyon Yetenekleri ve Girişimcilik. In H. Karadal (Edit.), Girişimcilik. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Köse, M. Z. (2005). Osmanlı-Venedik Ticareti : (1600-1630). (Ph.D. Ph.D.), Marmara Universitesi (Turkey),
• Krippendorff, K. (2004). Content analysis: An introduction to its methodology. Thousand Oaks: Sage publications.
• Kuckartz, U., & Rädiker, S. (2019). Analyzing qualitative data with MAXQDA. Cham: Springer.
• Küçük, O. (2015). Girişimcilik ve Küçük İşletme Yönetimi (8 ed.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Kütükoğlu, M. S. (2020). Mühimme Defteri. In TDV İslam Ansiklopedisi: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Neuendorf, K. A. (2002). The Content Analysis Guidebook. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Pamuk, Ş. (2003). Osmanlı İmparatorluğu'nda Paranın Tarihi (3 ed.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2005). The evolution of factor markets in the Ottoman Empire, 1500-1800. Paper presented at the The Rise, Organization and Institutional Framework of Factor Markets, Utrecht.
• Saldaña, J. (2016). The Coding Manual for Qualitative Researchers. California: Sage.
• Sami, F. (2016). Bir Fikrin Mi Var? Girşimciliğin Kitabı. İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Schumpeter, J. A. (2000). Entrepreneurship as innovation. Entrepreneurship: The social science view, 51-75.
• Tabakoğlu, A. (2008). Türkiye İktisadi Tarihi (8 ed.). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Turan, Ş. (1968). Venedik’te Türk Ticaret Merkezi. Belleten Türk Tarih Kurumu, 32(17), 247-283.
• Tutar, H., & Altınkaynak, F. (2014). Girişimcilik (Temel Girişimcilik ve İş Kurma Süreci). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Uzunçarşılı, İ. H. (2011). Osmanlı Tarihi (10 ed. Vol. 2). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Woolf, N. H., & Silver, C. (2018). Qualitative analysis using MAXQDA: The five-level QDATM method (2 ed.). New York: Routledge.
• Zamith, R., & Lewis, S. C. (2015). Content Analysis and the Algorithmic Coder: What Computational Social Science Means for Traditional Modes of Media Analysis. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 659(1), 307-318. doi:10.1177/0002716215570576