The Mediating Role of Perceived Crisis Management in the Effect of Covid-19 Pandemic Fear on Job Satisfaction

Yıl 2024, Cilt: 27 Sayı: 1, 91 - 105, 30.04.2024

Gönül Gül Ekşi

https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.1402368

Öz

This study covers healthcare workers who are in the middle of the COVID-19 process and work day and night to eliminate the pandemic, and it has been tried to reveal the perceptions of healthcare workers about whether they experience fear of COVID-19, how this affects their job satisfaction, and how the hospital management manages the crisis in this process. . The population of the research. It consists of the personnel of state and dental hospitals operating in Çankırı province. Since it was not possible to reach all personnel in the research area, sampling was used. 419 people were reached by easy sampling method. Scales for which validity and reliability studies had been previously conducted were used to collect research data. SPSS statistical program was used to analyze the research data. As a result of the research, it was determined that healthcare workers experienced fear of COVID-19, therefore their job satisfaction was low and they thought that their managers could not manage the crisis effectively. In addition, it was determined in the study that the fear of COVID-19 did not disappear but decreased when the perception about crisis management came into play in the effect of fear of COVID-19 on job satisfaction. In other words, it was determined that the perception of crisis management played a partial mediating role between fear of COVID-19 and job satisfaction. The study revealed the importance of effective and successful crisis management, even in the most deadly situations, in reducing employees' fears and increasing employees' satisfaction levels.

Anahtar Kelimeler

Fear of COVID-19, Job Satisfaction, Perceived Crisis Management, Healthcare Workers

COVID-19 Pandemi Korkusunun İş Tatmini Üzerindeki Etkisinde Algılanan Kriz Yönetiminin Aracılık Rolü

Öz

Bu çalışma, COVID-19 sürecinin tam ortasında bulunan ve pandemiyi bertaraf etmek için gece gündüz çalışan sağlık çalışanlarını kapsamakta olup sağlık çalışanlarının COVID-19 korkusu yaşayıp yaşamadıkları, bunun iş tatminlerini nasıl etkilediği ve bu süreçte hastane yönetiminin krizi nasıl yönettiği ile ilgili algıları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırmanın kitlesini. Çankırı ilinde faaliyet gösteren devlet ve diş hastaneleri personeli oluşturmaktadır. Araştırma alanındaki tüm personele ulaşmak mümkün olmadığı için örneklemeye başvurulmuştur. Kolayda örnekleme yöntemi ile 419 kişiye ulaşılmıştır. Araştırma verilerinin toplanmasında daha önce geçerlilik ve güvenirlik çalışması yapılan ölçekler kullanılmıştır. Araştırma verilerinin analizi için SPSS istatistik programından yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda sağlık çalışanlarının COVID-19 korkusu yaşadıkları, bu nedenle iş tatminlerinin düşük olduğu ve yöneticilerinin krizi etkin bir şekilde yönetemediğini düşündükleri tespit edilmiştir. Ayrıca çalışmada COVID-19 korkusunun iş tatmini üzerindeki etkisinde kriz yönetimi ile ilgili algı devreye girdiğinde COVID-19 korkusunun ortadan kalkmadığı fakat düştüğü tespit edilmiştir. Başka bir deyişle kriz yönetimine ilişkin algının COVID-19 korkusu ve iş tatmini arasında kısmi aracılık rolü oynadığı belirlenmiştir. Çalışmayla en ölümcül durumlarda bile etkili ve başarılı bir kriz yönetiminin çalışanların korkularını azaltma ve çalışanların tatmin düzeylerini de artırma noktasında ne düzeyde önemli olduğu ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

COVID-19 Korkusu, İş Tatmini, Algılanan Kriz Yönetimi, Sağlık Çalışanları

Etik Beyan

ekte sunulmuştur

Kaynakça

• Ağca, A. T. (2021). Sosyal medyada kriz yönetimi: Dardanel krizinin durumsal kriz iletişimi modeline göre incelenmesi. Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Araştırma Dergisi, (18), 170-193.
• Akar, C. ve Yıldırım, Y. T. (2008). Yöneticilerin örgütsel bağlılık, iş tatmini ve rol stres kaynakları arasındaki ilişkiler: Yapısal denklem modeliyle beyaz et sektöründe bir alan uygulaması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10 (2), 97-113.
• Akar, F. (2021). Kriz yönetiminde proaktif ve reaktif yaklaşım: Covid-19 krizi üzerine bir değerlendirme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (45), 244-259.
• Akbaş-Tuna, A. ve Türkmendağ, Z. (2020). COVID-19 pandemi döneminde uzaktan çalışma uygulamaları ve çalışma motivasyonunu etkileyen faktörler. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(3), 3246-3260.
• Akdağ, M. (2005). Halkla ilişkiler ve kriz yönetimi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 1-20.
• Akdağ, M. ve Taşdemir, E. (2006). Krizden çıkmanın yolları: Etkin bir kriz iletişimi. Selçuk İletişim, 4 (2), 141-157.
• Aksu, A. (2009). Kriz yönetimi ve vizyoner liderlik. Journal of Yasar University, 4 (15), 2435-2450.
• Aksu, N. (2012). İş tatmininin bazı demografik değişkenler açısından incelenmesi. Polis Bilimleri Dergisi, 14 (1), 59-79.
• Altın, G. (2021). COVID-19 pandemisi bağlamında kadına karşı şiddete ilişkin bir değerlendirme. Toplu ve Sosyal Hizmet, 32 (1), 211-225.
• Arpacı, I., Karataş, K.. ve Baloğlu, M. (2020). The development and initial tests for the psychometric properties of the COVID-19 Phobia Scale (C19P-S). Personality and Individual Differences, 164, 110108.
• Arslan, A. H. (2019). Havacılıkta kriz yönetimi: Southwest Havayolları örneği. Journal of Aviation Research, 1 (1), 42-56.
• Artan, T., Meydan, S. ve Irmak, H. S. (2021). Turkish version of the fear of COVID-19 scale: Validity and reliability study. Arch Health Sci Res, 8 (2), 117-123.
• Aslan, M., Küçükaltan, D. ve Uzun, D. (2020). Kriz yönetim süreci değerlendirme ölçekleri geliştirilme çalışması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12 (3), 2382-2406.
• Asmundson, G. J. ve Taylor, S. (2020). Coronaphobia: Fear and the 2019-n CoV outbreak. Journal Of Anxiety Disorders, 70, 102196.
• Asunakutlu, T. ve Safran, B. (2004). Stratejik yönetim açısından kriz kaynaklarına ilişkin bir değerlendirme. Öneri, 6 (21), 51-58.
• Asunakutlu, T., Safran, B. ve Tosun, E. (2003). Kriz yönetimi üzerine bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (1), 141-163.
• Başol, O. ve Çömlekçi, M. F. (2020). İş tatmini ölçeğinin uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 1 (2), 17-31.
• Baytekin, P. E. ve Babacan, E. (2007). Olay yönetimi, risk yönetimi ve kriz yönetimi: İlişkili notlar üzerine bir çalışma. Yeni Düşünceler, (2), 185-204.
• Bozkurt, Ö. ve Bozkurt, İ. (2008). İş tatminini etkileyen işletme içi faktörlerin eğitim sektörü açısından değerlendirilmesine yönelik bir alan araştırması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9(1), 1-18.
• Büyüköztürk, Ş., Akgün, Ö. E., Özkahveci, Ö. ve Demirel, F. (2004). Güdülenme ve öğrenme stratejileri ölçeğinin türkçe formunun geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 4 (2), 207-239.
• Canöz, K. ve Öndoğan, G. A. (2015). Kriz yönetiminde dönüşümcü liderin rolü. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 3 (1), 36-61.
• Coombs, T. (2018). Crisis communication. The International Encyclopedia of Strategic Communication, pp. 1-12.
• Çekmecelioğlu, H. (2006). İş tatmini ve örgütsel bağlılık tutumlarının işten ayrılma niyeti ve verimlilik üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi: Bir araştırma. “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 8 (2), 153-168.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları. 4. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş.(2016). Sosyal Bilimler İçinÇok Değişkenli İstatistikSPSS ve LISREL
• Demir, H., Usta, R. ve Okan, T. (2008). İçsel pazarlamanın örgütsel bağlılık ve iş tatminine etkisi. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26 (2), 135-161.
• Demirdelen, D. ve Ulama, Ş. (2013). Demografik değişkenlerin kariyer tatminine etkileri: Antalya’da 5 yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma. İşletme Bilimi Dergisi, 1 (2), 65-89.
• Devecioğlu, S. ve Sarikaya, M. (2006). Sporcu öğrencilerin sosyo-ekonomik değişkenler ışığında profillerinin belirlenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (2), 301-314.
• Dinçer, Ö. (1998). Stratejik yönetim ve işletme politikası. İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Drucker, P. F. (1985). Management, tasks, resposibilities, practices. USA: Harper ve Row Publishers Inc.
• Erdil, O., Keskin, H., İmamoğlu, Z. S. ve Erat, S. (2004). Yönetim tarzı ve çalışma koşulları, arkadaşlık ortamı ve takdir edilme duygusu ile iş tatmini arasındaki ilişkiler: Tekstil sektöründe bir uygulama. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 5(1), 17-26.
• Erdoğan, İ. (2003). Pozitivist metodoloji: bilimsel araştırma tasarımı istatistiksel yöntemler analiz ve yorum. Ankara: ERK.
• Genç, N. (2005). Yönetim ve organizasyon, çağdaş sistemler ve yaklaşımlar. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Guo, Y. R., Cao, Q. D., Hong, Z. S., Tan, Y. Y., Chen, S. D. ve Jin, H. J. (2020). The origin, transmission and clinical therapies on coronavirus disease 2019 (Covid-19) outbreak- an update on the status. Mil Med Res, 7 (1), 1-10.
• Gül, T. (2019). Yaşam doyumunun yordayıcısı olarak boş zaman tatmini. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22 (2), 914-930.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J. and Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis: A global perspective. 7th Edition, Pearson Education, Upper Saddle River.
• Haleem, A., Javaid, M. ve Vaishya, R. (2020). Effects of COVID-19 pandemic in daily life. Current Medicine Research And Practice, 10(2), 78-79.
• Haywood, M. (2020). A post-COVID future: Tourism community reimagined and enabled. Tourism Geographies, 22(3), 1-11.
• Honigsbaum, M. (2009). Pandemic. The Lancet, 373(9679), 1939.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Kan, A. ve Akbaş, A. (2005). Lise öğrencilerinin kimya dersine yönelik tutum ölçeği geliştirme çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (2), 227-237.
• Karakaya, A. (2004). Stratejik yönetim sisteminin kriz yönetimine katkısı üzerine bir araştırma. Teknoloji, 7 (2), 225-233.
• Karataş, S. ve Güleş, H. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş tatmini ile örgütsel bağlılığı arasındaki ilişki. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 74-89.
• Kaya, B. (2020). Pandeminin ruh sağlığına etkileri. Klinik Psikiyatri Dergisi, 23(2), 123-124.
• Kızılay, A. (2018). Psikolojik güçlendirmenin mutluluk ve iş tatmini üzerindeki etkisi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kitapçı, H. ve Sezen, B. (2002). Çalışanların tatminini belirleyici unsurlar üzerine bir araştırma: Kariyer süreci örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 219-230.
• Koca-Ballı, A. İ. ve Kılıç, K. C. (2019). Liderlikte ortak vizyon oluşturma davranışının işletme performansına etkisinde duygusal zekanın düzenleyici rolü. İş ve İnsan Dergisi, 6 (2), 145-160.
• Koç, İ. ve Yardımcıoğlu, F. (2020). Covd-19 pandemi sürecinde uygulamaya konulan mal tedbir ve teşviklerin karşılaştırmalı analizi: Türkiye ve seçilmiş AB ülkeleri karşılaştırması. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 8 (2), 123-152.
• Morens, D. M., Folkers, G. K. ve Fauci, A. S. (2009). What is a pandemic?. The Journal of Infectious Diseases, 200 (1), 1018-1021.
• Nakip, M. (2013). Pazarlama araştırma teknikleri. 3. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Oxford Learners Dictionaries. (2023). Crisis. https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/crisis_1?q=crisis, [Erişim Tarihi: 09.10.2023].
• Özdamar, K. (2001). Spss ile biyoistatistik. 4. Basım, Eskişehir: Kaan Kitabevi.
• Özdin, S. ve Bayrak-Özdin, Ş. (2020). Levels and predictors of anxiety, depression and health anxiety during COVID-19 pandemic in Turkish society: The importance of gender. International Journal of Social Psychiatry, 66(5), 504-511.
• Özkaya, O. M. (2000). Bir lider olarak Vehbi Koç [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Öztan, G. ve İşsever, H. (2020). Yeni koronavirüsün (COVID-19) moleküler yapısı ve genomik karakterizasyonu. Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi, 3 (2), 61-71.
• Öztürk, M., Tuncer-Ertem, G., Kotanoğlu, M. S., Erdinç F. Ş. ve Kınıklı, S. (2021). Covid-19 pandemisinde görev alan sağlık çalışanlarının algıladıkları sosyal desteğin depresyon, anksiyete ve stres düzeylerine etkisi. Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi Tıp Dergisi, 54 (1), 70-77.
• Poyraz, K. ve Kama, B. (2008). Algılanan iş güvencesinin, iş tatmini, örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkilerinin incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13 (2), 143-164.
• Presti, G., Mchugh, L., Gloster, A., Karekla, M. ve Hayes, S. C. (2020). The dynamics of fear at the time of COVID-19: A contextual behavioral science perspective. Clinical Neuropsychiatry, 17 (2), 65-71.
• Sağlık Bakanlığı (2020). COVID-19 SARS-CoV2 Enfeksiyonu Rehberi. https://COVID19.saglik.gov.tr/TR66301/COVID-19-rehberi.html (Erişim Tarihi: 04.10.2023).
• Sauer, K. S., Jungmann, S. M. ve Witthöft, M. (2020). Emotional and behavioral consequences of the COVID-19 pandemic: The role of health anxiety, ıntolerance of uncertainty and distress (in) tolerance. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(19), 7241.
• Scherer, R. F., Wiebe, F.A., Luther, D. C. ve Adams, J. S. (1988). Dimensionality of coping: Factor stability using the ways of coping questionnaire. Psychological Reports, 62 (3), 763-770.
• Sezen, F. (2009). Influenza pandemics. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 66(2, Supplement), 21-24.
• Shereen, M. A., Khan, S., Kazmi, A., Bashir, N. ve Siddique, R. (2020). COVID-19 infection: origin, transmission and characteristics of human coronaviruses. Journal of Advanced Research, 24, 91-98.
• Sönmez, R. V. (2020). COVID-19 kaygısının iş gören performansı motivasyonun üzerine etkisi: Hizmet sektöründe bir araştırma. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(12), 154-175.
• Şahin, S. (2013). Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlerinin iş doyumu ve örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. NWSA-Sports Sciences, 8(1), 12-25.
• Şeker, M., Özer, A., Tosun, Z., Korkut, C. ve Doğrul, M. (Ed.). (2020). COVID-19 pandemi değerlendirme raporu. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları.
• Tabachnick, B. G. ve Fidel, L. S. (2013). Using multivariate statistics. USA: Pearson Education Limited
• Tapısız, Ö. L. ve Kıykaç-Altınbaş, S. (2020). Mikroorganizmalar mavi gezegende bizden çok önce vardı: Pandemiler tarihi. Türk Kadın Sağlığı ve Neonatoloji Dergisi, 2(2), 53-69.
• Terzioğlu, A. E., Koç, Y. ve Yazıcı, M. (2013). Halk oyunları oynayanların durumluk ve sürekli kaygı düzeyleri (Erzincan yöresi örneği). Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 361-370.
• Turhanoğulları, Z. (2013). Antalya ilinde sera işletmelerinde çalışma koşullarının işçi sağlığı ve iş güvenliği açısından değerlendirilmesi [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Türk Dil Kurumu. (2023). Kriz. https://sozluk.gov.tr/, [Erişim Tarihi: 01.10.2023].
• Uludağ, G. (2019). İş stresı̇ ve motı̇ vasyon ilişkisine yönelı̇ k bir alan araştırması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergı̇ si, 33, 412-432.
• Üngüren, E., Doğan, H., Özmen, M. ve Tekin, A. Ö. (2010). Otel çalışanlarının tükenmişlik ve iş tatmin düzeyleri ilişkisi. Journal of Yasar University, 17(5), 2922‐2937.
• World Health Organization (2005). WHO Global Influenza Preparedness Plan: The Role of WHO and Recommendations for National Measures Before and During Pandemics (No. WHO/CDS/CSR/GIP/2005.5), https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/68998/WHO_CDS_CSR_GIP_2005.5.pdf?sequence=1&isAllowed=y (Erişim Tarihi: 28.02.2022).
• World Health Organization (2020). 2019 Novel Coronavirus (2019 nCoV): Strategic Preparedness and Response Plan, https://www.who.int/docs/defaultsource/coronaviruse/srp-04022020.pdf (Erişim Tarihi: 28.09.2023).
• Wu, F., Zhao, S., Yu, B., Chen, Y. M., Wang, W., Song, Z. G., Hu, Y., Tao, Z. W., Tian, J. H., Pei, Y. Y., Yuan, M. L., Zhang, Y. L., Dai, F. H., Liu, Y., Wang, Q. M., Zheng, J. J., Xu, L., Holmes, E. C. ve Zhang, Y. Z. (2020). A new coronavirus associated with human respiratory disease in China. Nature, 579(7798), 265-269.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46 (Özel Sayı) 74-85.
• Yeşilyurt, H. ve Koçak, N. (2014). İş doyumu ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkinin otel işletmeleri açısından incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 303-324.
• Yılmaz, B. ve Sağlam, M. (2021). COVID-19 algılanan stres ve tehdidin, çalışanların iş yaşam dengesi ve motivasyonu üzerindeki etkisi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 13(25), 518-538.
• Yüksel, İ. (2005). İletişimin iş tatmini üzerindeki etkileri: bir işletmede yapılan görgül çalışma. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6(2), 291-306.
• Zoralioğlu, M. (2020). COVID-19 tanısı ile interne edilen 30-50 yaş arası hastalarda cinsiyetin prognoz üzerine etkisi ve bunu etkileyen diğer faktörler [Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi]. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Ümraniye Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi, İstanbul.