Investigation of Akhism in the Context of Basic Elements of Organizational Culture

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 19

Cemalettin İpek

Öz

Many unique cultural features and practices have emerged in the ahi organization, which has many functions such as vocational training, tradesmen organization, business ethics, cooperation and solidarity. Some of the cultural features mentioned are the values instilled in the ahis operating within the organization within the scope of business ethics, the ceremonies held at the professional career stages, the clothing determined for the Ahis according to their professional careers, and the historical figures (masters or pirs) shown as examples to the Ahis in terms of the jobs they practice. These features evoke total quality management practices as well as the basic elements of the organizational culture phenomenon, which became a popular concept in the management science and business world in the last quarter of the 20th century. Because elements such as basic beliefs, values and assumptions, organizational stories and heroes, organizational jargon, clothing, ceremonies and organizational symbols that make up the organizational culture also find their counterparts in the ahi organization. In summary, when the relevant literature is examined, it is seen that the above-mentioned practices in the ahi organization have also become a unique culture and that this culture has been transferred from generation to generation and has survived to the present day. In this context, the paper will first give information about the ahi organization and the emergence of the concept of organizational culture and the basic elements that constitute organizational culture, and then the practices and issues corresponding to these elements in the ahi organization will be examined. The paper will also discuss whether the cultural characteristics and practices specific to the ahi organization still have the potential for a strong and functional organizational culture today.

Anahtar Kelimeler

: Organizational culture, ahi organization, organizational jargon, organizational stories and heroes, rituals and ceremonies

Ahilik Teşkilatının Örgütsel Kültürün Temel Unsurları Bağlamında İncelenmesi

Öz

Tarihimizde mesleki eğitim, esnaf örgütlenmesi, iş ahlakı ve dayanışma gibi işlevleri olan ahilik teşkilatında kendine has birçok kültürel özellik ve uygulamalar olmuştur. Teşkilat bünyesinde faaliyet gösteren ahilere iş ahlakı kapsamında aşılanan değerler, mesleki kariyer basamaklarında yapılan törenler, mesleki kariyerlere göre belirlenen giyim kuşam ve ahilere icra ettikleri mesleğe göre örnek gösterilen tarihi şahsiyetler (üstat ya da pirler) söz konusu kültürel özelliklerden bazılarıdır. Bu özellikler, toplam kalite yönetimi uygulamalarını çağrıştırdığı gibi, 20. yüzyılın son çeyreğinde yönetim bilimi ve iş dünyasında adından söz ettirmeye başlayan örgütsel kültür olgusunun temel unsurlarını da çağrıştırmaktadır. Çünkü örgütsel kültürü oluşturan temel inanç, değer ve varsayımlar, örgütsel hikâye ve kahramanlar, örgüt jargonu, giyim kuşam, tören ve örgütsel sembol gibi unsurlar kendilerine ahilik teşkilatında da karşılık bulmaktadır. İlgili literatür incelendiğinde, ahilik teşkilatında, yukarıda ifade edilen uygulamaların aynı zamanda kendine özgü bir kültür haline geldiği ve bu kültürün kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze kadar ulaştığı görülmektedir. Bildiride bu bağlamda, önce ahilik teşkilatı ve örgütsel kültür kavramının ortaya çıkışı ile ilgili bilgiler verilecek, daha sonra ahilik teşkilatında örgütsel kültürü oluşturan temel unsurlara karşılık gelen uygulama ve hususlar değerlendirilmeye çalışılacaktır. Bildiride ayrıca, ahilik teşkilatına has kültürel özellik ve uygulamaların günümüzde de güçlü ve işlevsel bir örgütsel kültür potansiyeline sahip olup olmadığı tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel kültür, ahilik teşkilatı, örgütsel jargon, örgütsel hikâye ve kahramanlar, törenler.

Kaynakça

• Akkuş, O. (2004). Ahilik teşkilatlarına tarihsel bir perspektiften bakış, 1.Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu, 12-13 Ekim 2004, Kırşehir 2004, 1, 27-41.
• Akyüz, Y. (2012). Türk eğitim tarihi, 22. Baskı, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Andaç, F. (1993). Osmanlı döneminde ahilik teşkilatı, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11: 1-14; https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/512586.
• Bekki, S. (2005). Ahiliğe giriş törenlerinin bilmecelerle ilişkisi, I. Ahi Evran-ı Velî ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu, Kırşehir: Gazi Üniversitesi Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi Yayınları, 2005.
• Bıyıklı, Y. (2000). Ahilik, Trabzon: Trabzon Esnaf ve Sanatkar Odaları Birliği Yayını; Cora, İ. (2017). Örgütlerin yönetimi açısından ahilik örgütüne genel bir bakış; tarihi bir araştırma, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9816), 251-279.
• Cora, İ. (2017). Örgütlerin yönetimi açısından ahilik örgütüne genel bir bakış; tarihi bir araştırma, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9816), 251-279.
• Cora, İ. (2020). Örgüt kültürünün temel unsurları ve ahilik kültürü, Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 3(8), 608-623.
• Demirci, M. (2011). Selçuklu Anadolu’sunda bir insaniyet mektebi: Ahîlik. Ahîlik, Büyük Selçuklu Devletinden Türkiye Selçuklu Devletine Mehmet Altay Köymen Armağanı. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları; Sayan, Y. E. (2022). Ahilikte değerler eğitimi ve bir değer olarak nasihat, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 104, 297-316.
• Doğan, H. (2006). Ahilik ve örtülü bilgi, Bursa: Ekin Kitapevi; Cora, İ. (2017). Örgütlerin yönetimi açısından ahilik örgütüne genel bir bakış; tarihi bir araştırma, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9816), 251-279.
• Ekinci, Y. (2008). Ahilik, Ankara: Özgün Matbaacılık; Cora, İ. (2020). Örgüt kültürünün temel unsurları ve ahilik kültürü, Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 3(8), 608-623.
• Erbaşı, A. (2012). Ahi teşkilatında yönetim fonksiyonlarıyla ilgili uygulamalar, Turkish Studies, 7(2), 1321-1331.
• Erken, V. (1999). Ahilik teşkilatının vizyonu. II. Uluslararası Ahilik Kültürü Sempozyumu Bildirileri. 13-15 Ekim 1999, Kırşehir, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları; Sayan, Y. E. (2022). Ahilikte değerler eğitimi ve bir değer olarak nasihat, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 104, 297-316.
• Geertz, C. (1973) The interpretation of culture. New York: Basic Books Inc. Publishers; https://web.mit.edu/allanmc/www/geertz.pdf [26.08.2022].
• Göksu, S. (2011). Kırkambar ahilik ansiklopedisi: Ahilik tarihöncesinde başlar sonsuzdan gelir, sonsuza gider. İstanbul: Uranus Yayınevi; Kart, M. ve Çalışkan, N. (2019). Ahilik ve iletişim: Nitel bir çalışma. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, , 5(1), 93-111.
• Gölpınarlı, A. (1949). İslâm ve Türk illerinde fütüvvet teşkilâtı ve kaynakları, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 11/1-4, 3-354; Sayan, Y. E. (2022). Ahilikte değerler eğitimi ve bir değer olarak nasihat, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 104, 297-316.
• Gülerman A., Taştekil, S. (1993). Ahi teşkilatının Türk toplumunun sosyal ve ekonomik yapısı üzerindeki etkileri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları; Cora, İ. (2017). Örgütlerin yönetimi açısından ahilik örgütüne genel bir bakış; tarihi bir araştırma, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9816), 251-279.
• Gürata, M. (1975). Unutulan adetlerimiz ve loncalar, Ankara: Tisa Matbaacılık; Cora, İ. (2017). Örgütlerin yönetimi açısından ahilik örgütüne genel bir bakış; tarihi bir araştırma, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9816), 251-279.
• Hacıgökmen, M. A. (2013). Ahilerin genel görünüşleri üzerine bir çalışma, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 67, 103-120.
• Hawkins, P. (1997). Book review: Organizational culture: Sailing between evangelism and complexity, Human relations, 50(4), 417-440.
• Herman, S. N. (1970) Cultural iceberg. TRW Systems Group. Retrieved from https://sandylearningblog.files.wordpress.com/2010/11/cultural-iceberg-stanley-n-herman.jpg [01.09.2022].
• Işık Erol, S. (2012). İktisadi kalkınmada değerlerin rolü (İbn Haldun’un perspektifinden), Çalışma İlişkileri Dergisi, 3(2), 49-65.
• İpek, C. (2020). Okul kültürü ve etkili okul, Eğitim ortamlarında nitelik (Ed: Tanhan, F. ve Özok, H. İ.), Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kaçanoğlu, M. (2021). Kapitalizm ve ahilik tartışmalarında İslam iktisadının yeri. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Fütüvvet, Ahilik ve İktisadi Hayat Özel Sayısı, 5, 150-170.
• Kahraman, S. A. ve Dağlı, Y. (2006). Evliya Çelebi seyahatnamesi, 1. Cilt, 2. Kitap, 4. Baskı, İstanbul: YKY Yayınları; Cora, İ. (2017). Örgütlerin yönetimi açısından ahilik örgütüne genel bir bakış; tarihi bir araştırma, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9816), 251-279.
• Karagül, M. (2018). Türk İslam medeniyetinde Ahiliğin iktisadi hayat ve devletin oluşumundaki rolü, Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi (TASAM), 263-288; https://tasam.org/Files/Icerik/File/Pages_from_DTF5kit_pdf_7cb0e0b8-4b17-4b79-a504-008aa3c538b3.pdf [11.09.2022].
• Karagül, M., Masca, M. (2017). Ahilik düşüncesinin iktisadi hayata bakışı ve kapitalist sistemle karşılaştırılması. AKÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 83-91.
• Karatop, B. ve Kubat, C. (2018). Ahiliğin Türk kalite yönetim sistemine etkisi, Akademik İncelemeler Dergisi (AID), 13(1), 351-368.
• Kart, M. ve Çalışkan, N. (2019). Ahilik ve iletişim: Nitel bir çalışma. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, , 5(1), 93-111.
• Kayadibi, F. (2000). Anadolu Selçuklular döneminde ahi teşkilatında eğitim, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Konferansları Dergisi, 26, 177-188; https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/101043.
• Köksal, F. (2010). Ayin, erkân ve adap benzerlikleri açısından ahilik-bektaşilik münasebeti, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 55, 59-70.
• Kulla, F. (2015). Arnavutluk’ta ahilik kültürü ve toplum hayatındaki yeri. Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 68: 65-79.
• Mahiroğulları, A. (2008). Selçuklu/Osmanlı döneminde kurumsal bir yapı: Ahilik/gedik teşkilatı ve sosyo-ekonomik işlevleri, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 54, 139-154.
• Maktal Erbaş, A. (2021). Esnaf geleneğinde, dükkânları anlamlandıran yazılardan örnekler, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Türk kültürünü mayalayanlar: Yunus Emre, Hacı Bektaş Veli, Ahî Evran özel sayısı, 843-863.
• Mutluel, O. ve Akyüz, H. (2022). Sanat felsefesinde “ifade ve anlatım” açısından “el-kasibu habibullah” levhası, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2, 625-647.
• O’Reilly, C. A., III, Chatman, J. A., & Caldwell, D. F. (1991). People and organizational culture: A profile comparison approach to assessing person-organization fit. Academy of Management Journal, 34, 487–516.
• Ostroff, C., Kinicki, A. J. and Muhammad, R. S. (2013). Organizational culture and climate, in Handbook of psychology,: Industrial and organizational psychology (Editors: Irving B. Weiner, Neal W. Schmitt), 643-676. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
• Sayan, Y. E. (2022). Ahilikte değerler eğitimi ve bir değer olarak nasihat, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 104, 297-316.
• Schein, E. H. (2010). Organizational culture and leadership. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
• Schultz, M. (1995). On studying organizational cultures: Diagnosis and understandig. Walter de Gryyter, Berlin.
• Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries, Advances in experimental social psychology (Ed: M. P. Zanna, Volume 25, 1-65, San Diego, CA: Academic Press.
• Soykut, R. (1980). İnsanlık bilimi ahilik, Ankara: Bas-Yay Matbaası; Cora, İ. (2020). Örgüt kültürünün temel unsurları ve ahilik kültürü, Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 3(8), 608-623.
• Şeker, M. (2011). Türk İslam medeniyetinde ahilik ve fütüvvet-nâmelerin yeri. İstanbul: Ötüken Yayınları; Kart, M. ve Çalışkan, N. (2019). Ahilik ve iletişim: Nitel bir çalışma. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, , 5(1), 93-111.
• Tarım, C. H. (1948). Tarihte Kırşehri Gülşehri, İstanbul: Yeniçağ Matbaası; Cora, İ. (2020). Örgüt kültürünün temel unsurları ve ahilik kültürü, Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 3(8), 608-623.
• Tatlıoğlu, K. (2013). Ahilik teşkilatında iş ve meslek ahlakının bireylerin kişilik, karakter ve sosyal gelişimine etkisi, III. Uluslararası Ahilik Sempozyumu; "İş Ahlâkı", 24-25 Eylül 2013, Kırşehir.
• Trice, H. M., and Beyer, J. M. (1993). The cultures of work organizations. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Ünsür, A. (2020). Ahilik sistemi değerleri yönetim ve eğitimi, Değerler Eğitimi Dergisi, 18(39), 297-337, https://doi.org/10.34234/ded.667411.
• Ünsür, A. (2021). Ahilik sisteminin insan kaynakları yönetimi (iky) açısından değerlendirilmesi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5, Fütüvvet, Ahilik ve İktisadi Hayat Özel Sayısı, 132-149.
• Yıldız Altın, K. (2018). Ahi örgütlerinin teşkilat yapısı üzerine bir inceleme, Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 12, 44-159.
• Yılmaz, H. (2018). Bir Anadolu esnaf teşkilatı olarak ahîlik ve eğitim, Uluslararası Ahîlikte İş ve Ticaret Ahlakı Sempozyumu Tebliğleri, 261-280, Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi; Sayan, Y. E. (2022). Ahilikte değerler eğitimi ve bir değer olarak nasihat, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 104, 297-316.
• Yüksel, İ. (2019). Ahilik felsefesinden günümüz meslek ahlakı tartışmalarına bir bakış, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 500-537.