BÜYÜK SELÇUKLULAR’DA EVLİLİK MERASİMLERİ

Yıl 2017, Sayı: 2, 97 - 121, 27.12.2017

Bülent Kaçın

Öz

Büyük Selçuklular komşu devletlerle iyi ilişkiler
kurmak amacıyla siyasî evlilikler yapmışlar ve devletin itibarını ve gücünü göstermesi
açısından evlilik hazırlıklarına büyük önem vermişlerdir. Selçuklular’da
evlilik merasimi, Türk-İslâm geleneğinde olduğu gibi “kız isteme, nişan, nikâh,
mehir, çeyiz ve düğün” gibi unsurlardan oluşmaktaydı.

Evlilik merasimi genellikle devlet adamları
vasıtasıyla kız istenmesiyle başlar, bu isteğe olumlu cevap verilmesi halinde
tarafların birbirine evlenmeyi vaat etmeleri anlamına gelen nişan, kız tarafına verilen mehirle hayatlarını birleştirmek
yolunda attıkları adım nikâh akdi,
kız ailesi tarafından özenle hazırlanan çeyizin
erkek evine taşınması ve tarafların
birlikteliklerini umuma duyurdukları düğün
ile tamamlanırdı.

Anahtar Kelimeler

Selçuklular, kız isteme, nişan, mehir, nikâh, çeyiz, düğün

Kaynakça

• Kaynakça İbnü’l-Cevzî, Abdurrahman, el-Muntazam fi Târihi’l-Ümem’de Selçuklular (430-485/1038-1092), seçme tercüme ve değerlendirme: Ali Sevim, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014. Ahmed b. Mahmûd, Selçuk-nâme, haz. Erdoğan Merçil, I-II, İstanbul: Tercüman Gazetesi Yayınları, 1977. Azimî, Azimî Tarihi, nşr. ve çev. Ali Sevim, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988. Bondârî, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, çev. Kıvameddin Burslan, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1999. Abu’l-Farac (Bar Hebraeus), Gregory, Abu’l-Farac Tarihi, çev. Ömer Rıza Doğrul, I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1999. Hüseynî, Ahbârü’d-Devleti’s-Selçukiyye, çev. Necati Lugal, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1999. İbn Kesîr, el Bidâye ve’n-Nihâye Büyük İslâm Tarihi, çev. Mehmet Keskin, XII, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1995 İbnü’l-Adîm, Bugyetü’t-taleb fî Tarihi Haleb çev. Ali Sevim, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1989. İbnü’l-Adîm, Zübdetü’l-Haleb min Târîhi Haleb’de Selçuklular (H. 447-521=1055-1227), seçme, tercüme ve değerlendirme: Ali Sevim, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014. İbnü’l-Esîr, el-Kâmil fi’t-Târîh, nşr. C. J. Tornberg 1864 – Beyrut 1979, IX. İbnü’l-Esîr, İslam Tarihi el-Kâmil fi’t Târîh Tercümesi, çev. Abdülkerim Özaydın, IX-XI, İstanbul: Bahar Yayınları, 1991. İbnü’l-Kalânisî, Tarihü Dımışk, nşr. Dârü Hassân, Dımaşk 1983. İbnü’l-Kalânisî, “İbnü’l-Kalânisî’nin Zeylü Tarih-i Dımaşk Adlı Eserinde Selçuklularla İlgili Bilgiler I. (436-500/1044/45-1106/07)”, çev. Ali Sevim, Belgeler, XXIX/33 (Ankara 2008), s. 1-42. Mîrhând, Ravzatu’s-Safâ fî Sîreti’l-Enbiyâ ve’l-Mülûk ve’l-Hulefâ (Tabaka-i Selçûkiyye), tercüme ve notlar: Erkan Göksu, Ankara 2015. Müneccimbaşı Ahmed b. Lutfullah, Câmiu’d-Düvel Selçuklular Tarihi I Horasan-Irak, Kirman ve Suriye Selçukluları, yay. Ali Öngül, İzmir: Kabalcı Yayınevi, 2000. Râvendî, Râhat-üs-Sudûr ve Âyet-üs-Südûr, çev. Ahmet Ateş, I-II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1999. Reşîdüddin Fazlullah, Cami’t-Tevarih Selçuklu Devleti, çev. Erkan Göksu, H. Hüseyin Güneş, İstanbul: Selenge Yayınları, 2011. Sıbt İbnü’l-Cevzî, “Sıbt İbnü’l-Cevzî’nin Mir’âtü’z-Zaman Fî Tarih’il-Âyan Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler I. Sultan Tuğrul Bey Dönemi ”, Belgeler, çev. Ali Sevim, XVIII / 22 (Ankara 1998), s. 1-90. Sıbt İbnü’l-Cevzî, “Sıbt İbnü’l-Cevzî’nin Mir’âtü’z-Zaman Fî Tarih’il-Âyan Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler II. Sultan Alparslan Dönemi”, Belgeler, çev. Ali Sevim, XIX / 23 (Ankara 1999), 1-51. Sıbt İbnü’l-Cevzî, “Sıbt İbnü’l-Cevzî’nin Mir’âtü’z-Zaman Fî Tarih’il-Âyan Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler I. Sultan Melikşah Dönemi”, Belgeler, çev. Ali Sevim, XX / 24 (Ankara 2000), 1-75. Urfalı Mateos, Urfalı Mateos Vekayinâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), çev. Hrant D. Andreasyan, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2000. Acar, H. İbrahim, “Nişân”, DİA, XXXIII, 152-154. Atar, Fahrettin, “Nikâh”, DİA, XXXIII, 112-117. Aydın, M. Âkif, İslâm-Osmanlı Aile Hukuku, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1985. Aydın, M. Âkif, “Mehir”, DİA, XXIIX, 389-391. Cin, Halil, İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları, 1988. Dîb, Abdülazîm, “Çeyiz”, DİA, VIII, 296-297. Emre, Mehmed, İslâmda Kadın ve Âile, İstanbul: Bedir Yayınevi, 1974. Ferruh, Ömer, İslâm Aile Hukuku, İstanbul: Sebil Yayınevi, 1994. Genç, Reşat, Kaşgarlı Mahmut’a Göre XI. Yüzyılda Türk Dünyası, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1997. Güner, Ahmet, “Ebû Kâlîcâr”, DİA, X, 171-172. Hunkan, Ömer Soner, Türk Hakanlığı (Karahanlılar) Kuruluş–Gelişme-Çöküş (766-1212), İstanbul; IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2011. Hunkan, Ömer Soner, “Türk Hakanlığı’nda (Karahanlılar) Kadın”, Ortaçağda Kadın, ed. Altan Çetin, Ankara: Lotus Yayınevi, 2011. s. 375-394. Hunkan, Ömer Soner, “Tamgaç Han”, DİA, XXXIX, 556-557. Kaçın, Bülent, Selçuklu Hatunları, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2017. Kafesoğlu, İbrahim, Sultan Melikşah Devrinde Büyük Selçuklu İmparatorluğu, İstanbul: Ötüken Neşriyet, 2014. Kitapçı, Zekeriya, Abbasi Hilâfetinde Selçuklu Hâtunları ve Türk Sultanları, Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları, 1994. Köymen, M. Altay, Tuğrul Bey ve Zamanı, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1976. Köymen, M. Altay, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi III: Alparslan ve Zamanı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2001. Köymen, M. Altay, “Devlet Kurtaran Örnek bir Türk Kadını”, Milli Kültür, I/1 (Ankara 1977), s. 44-45. Makdisi, George, “The Marriage of Tughril Beg”, International Journal of Middle East Studies, I (1970), s. 253-275. Merçil, Erdoğan, Gazneliler Devleti Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1989. Merçil, Erdoğan, Kirmân Selçukluları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1989. Merçil, Erdoğan, İslam’dan Sonra Türklerde Kadın”, Tercüman Gazetesi Kadın Ansiklopedisi, İstanbul 1984, 468-499. Mevdûdî, Selçuklular Tarihi, çev. Ali Genceli, I, Ankara: Hilal Yayınları, 1971. Ögel, Bahaeddin, Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, 2001. Özaydın, Abdülkerim, Sultan Muhammed Tapar Devri Türk Tarihi (498-511/1105-1118), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1990. Özaydın, Abdülkerim, Sultan Berkyaruk Devri Selçuklu Tarihi (485- 498/ 1092 - 1104), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 2001. Yaran, Rahmi, “Düğün”, DİA, X, 15-16. Yetkin, Şerare, “Büyük Selçuklu Sultanı Alparslan’a Hediye Edilen Gümüş Tepsi”, Sanat Tarihi Yıllığı, 4 (İstanbul 1971), s. 101-109.