Cengiz Han Oğlu Toluy II: Askeri Yaşamı

Yıl 2020, Sayı: 5, 77 - 96, 25.12.2020

Burak Çelik

https://doi.org/10.47702/sematr.2020.5

Öz

Toluy, Cengiz Hanlığı’nın politik yaşamı içinde doğrudan bulunmasa bile imparatorluğun arka plandaki en etkili kişisidir. Daha çok askeri alanda faaliyet göstermesi, kısa yaşamı ve ekseriyetle siyaset alanında öne çıkmış meşhur şahısları anlatmaya ağırlık veren Orta Çağ tarihçilerinin tutumları nedeniyle, yerli ve yabancı modern araştırmacıların dikkatini en az çeken Moğol asilzadesidir. Hakkındaki ilk kayıtlara Moğollar’ın Gizli Tarihi adlı eserde 1203 yılı olayları sırasında rastladığımız Toluy’un XIII. yüzyılın başlarında katıldığı Kin Seferi, onun görev aldığı ilk harekâttır. Burada göstermiş olduğu yararlılıklar nedeniyle Cengiz Han’dan büyük taltifler gören Toluy’un, o dönem Otçigin sıfatı taşıması nedeniyle Cengiz Han’ın birinci yardımcısı olduğu, savaşlarda Moğol Ordusunun başkomutanı görevi ile babasının savaş planlarına dahi etki ettiği zannedilmektedir. Bu nedenle Moğolların devrin süper gücü olmalarında önemli faktörlerden biri olan askerlik kurumu içinde derin etkiler bıraktığı anlaşılmaktadır. Üç çalışmadan oluşacak makale dizisinin ikinci bölümü olan bu çalışmada Toluy’un yalnızca askeri faaliyetlerine değinilmiş, Cengiz ve Ögedey Hanlar zamanında katıldığı seferler kronolojik olarak verilerek anlatılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Askeri hayat, Moğol Hanlığı, Toluy, Kin Seferi, Büyük Batı Seferi

Genghis Khan's Son Tolui II: His Military Life

Öz

Tolui is the most influential person in the background of the Empire, even if he is not directly involved in the political life of the Khanate of Genghis. He is the Mongol nobleman who has attracted the least attention of the local and foreign modern researchers because of his activities in the military area, his short life and the Middle Ages historians who gave more importance to explaining the famous people that came to prominence in the field of politics. We come across with the first records about Tolui in the Secret History of the Mongols during the 1203 events. Qin Campaign is the first mission he participated in at the turn of XIII. century. Tolui who saw great graditude from Genghis Khan because of the usefullness that he has shown in Qin Campaign and it is thought that he was the first deputy of Genghis Khan due to the fact that he was the commander-in-chief of the Mongol army during the wars and even influenced his father’s war plans. Therefore, it is thought that the Mongols left deep influences within the military service institution which was one of the important factors in their becoming superpower of the period. In this study, which is the second part of a series of articles consisting of three studies, only the military activities of Tolui are mentioned and the campaigns he participated in during the time of Genghis and Ögedei are tried to be described in chronological order.

Anahtar Kelimeler

Military life, Mongol Khanete, Tolui, Qin Campaign, Great West Campaign

Kaynakça

• Abû’l-Farac, Gregory. Abu’l Farac Tarihi C. II. çev. Ö. Rıza Doğrul. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2. Basım, 1987.
• Aka, İsmail. “Mirza Şahruh Zamanında Timurlularda İmar Faaliyetleri”. Belleten 48. (Ocak-Nisan 1984), 285-297.
• Aka, İsmail. “Şâhruh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38/295. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Atwood, Christopher P. Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire. New York: Fact On File Inc., 1. Basım, 2004.
• Aydınlı, Osman. “Semerkant”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36/484-486. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Aykut, A. Said. “İbn Battûta”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 19/361-368. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Bayraktar, Mehmet Faruk. “Zernûcî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/294-295. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Bozkurt, Nebi. “İpek Yolu”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/369-373. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Britannica, Encyclopedia Britannica. “Hindu Kush”. (Erişim Tarihi: 02.05.2020). http://www.iranicaonline.org/articles/hindu-kush
• Buell, Paul D. Historical Dictionary of the Mongol World Empire. Maryland and Oxford: The Scarecrow Press, 1. Basım, 2003.
• Cahun, Leon. Asya Tarihine Giriş, Kökenlerden 1405’e Türkler ve Moğollar. çev. S. İnan Kaya. İstanbul: Seç Yayın Dağıtım, 1. Basım, 2006.
• Cüveynî, Alaaddin Ata Melik. Tarih-i Cihan Güşa. çev. Mürsel Öztürk, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1. Basım, 2013.
• D’ohhson, A. Konstantin. Moğol Tarihi, Denizler İmparatoru Cengiz. çev. Bahadır Apaydın. İstanbul: Nesnel Yayınları, 1. Basım, 2008.
• Dardess, John W., “From Mongol Empire to Yüan Dynasty: Changing Forms of Imperial Rule in Mongolia and Central Asia”, The History of Mongolia Volume I The Pre- Chinggisid Era Chinggis Khan and the Mongol Empire, ed. David Sneath & Christopher Kaplonski. 358-389. Folkestone (UK): Global Oriental, 1. Basım, 2010.
• Deniz, Bekir. İpek Yolu Üzerinde Bulunan Eski Türk Şehirleri, İpek Yolunda Türk Kültür Mirası, haz. Fahri Atasoy. 381-425. Ankara: Türk Yurdu Yayınları, 1. Basım, 2014.
• Gürbüz, Meryem. “Tekiş, Aleaddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/364-365. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Hudud/Minorsky. “The Regions of the World” A Persian Geography 372 A.H.– 982 A.D. trans. V. Minorsky. Cambridge (England): Cambridge University Press, 1. Basım, 1982.