ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMLERİ İLE AKADEMİK BAŞARILARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 57 - 78, 12.06.2023

Erkan Alsancak , Birsel Aybek

https://doi.org/10.31798/ses.1289101

Cited By: 2

Öz

Bu araştırma ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile akademik başarıları arasındaki ilişkileri belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma ilişkisel tarama modelinde bir çalışmadır. Araştırmanın çalışma grubunu 2022-2023 eğitim öğretim yılında Adana’nın Kozan ilçesinde, İsmet İnönü Ortaokulunda öğrenim gören 7.sınıf öğrencileri arasından seçkisiz yolla belirlenen 96 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan öğrencilerin eleştirel düşünme eğilimi ile ilgili veriler Ortaokul Öğrencileri İçin Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği ile toplanmıştır. Öğrencilerin akademik başarılarına ilişkin veriler ise 2021-2022 eğitim ve öğretim yılında öğrencilerin katılmış olduğu ortak yazılı sınav sonuçlarından elde ettiği notlardan oluşan yılsonu başarı puanlarından oluşmaktadır. Eleştirel düşünme eğilimlerinin akademik başarıyı yordama düzeyinin belirlenmesinde çoklu doğrusal regresyon analizlerinden enter yöntemi kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre: Eleştirel düşünmenin diyalektik düşünme, eğilim ve analiz alt boyutları ile öğrencilerin genel akademik başarı, sayısal başarı, sözel başarı ve yabancı dil başarıları yüksek düzeyde ve anlamlı bir ilişki içindedir. Eleştirel düşünmenin her üç boyutunun da genel akademik başarı üzerinde anlamlı bir yordayıcı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Eleştirel düşünmenin diyalektik düşünme ve eğilim alt boyutlarının sayısal, sözel ve yabancı dil başarısı üzerinde anlamlı bir yordayıcı olduğu, analiz alt boyutunun ise sayısal, sözel ve yabancı dil başarısı üzerinde anlamlı bir yordayıcı olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel Düşünme, Eleştirel Düşünme Eğilimi, Akademik Başarı, Ortaokul Öğrencileri

Kaynakça

• Akbıyık, C., & Seferoğlu, S. S. (2006). Eleştirel düşünme eğilimleri ve akademik başarı. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(32), 90-99.
• Aybek, B. (2007). Konu ve beceri temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimi ve düzeyine etkisi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 43-60.
• Basmaz, I., Kutlu, O. (2021). Eleştirel düşünme eğilimlerinin okuduğunu anlama, öğrenci, aile ve ev ortamı değişkenleri bağlamında incelenmesi . Dijital Ölçme ve Değerlendirme Araştırmaları Dergisi, 1(2), 100-118. doi: 10.29329/dmer.2021.409.2
• Batur, Z. ve Özcan, H. Z. (2020). Eleştirel düşünme üzerine yazılan lisansüstü tezlerinin bibliyometrik analizi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(2), 834-854.
• Beşoluk, Ş. ve Önder, İ. (2010). Öğretmen adaylarının öğrenme yaklaşımları, öğrenme stilleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 679-693.
• Branch, J. B. (2000). The relationship among critical thinking, clinical decision-making, and clinical practical A comparative study. (Yayımlanmamış Doktora tezi), Idaho: University of Idaho.
• Can, Ş. ve Kaymakçı, G. (2015). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. Education Sciences, 10(2), 66-83.
• Cüceloğlu, D. (1999). İyi düşün doğru karar ver. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Çalışkan, M. (2019). Eleştirel düşünmenin öğretimi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 9(1), 114-134.
• Çetinkaya, Z. (2011). Türkçe öğretmen adaylarının eleştirel düşünmeye ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 93-108.
• Dilekçi, A., Karatay, H. (2022). Türkçe dersi kitaplarindaki etkinliklerin eleştirel düşünme becerisine göre incelenmesi . Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi , (64) , 78-101 . DOI: 10.21764/maeuefd.1026402
• Elçi, A. C., Tuncel, F., Demirogları, B., Akman, P., Elçi, R. M. & Kutlu, M. O. (2020). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri. Turkish Studies - Education, 15(5), 3315-3326.
• Emir, S. (2012). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri. HAYEF Journal of Education, 9(1), 34-57.
• Facione, P., Giancarlo, C., Facione, N. and Gainen, J. (1995). The disposition toward critical thinking. Journal of General Education, 44(1), 1–25. DOI: 10.22329/il.v20i1.2254
• Field, A. (2013). Discovering statistics using IBM SPSS statistics. SAGE Publications Inc.
• Gibson, J.W. (2013). The relationship between critical thinking, parent education, family income, extracurricular activity and intrinsic motivation in public schools: a multiple regression analysis. [Unpublished Doctora Thesis]. Capella University Social Sciences Institute.
• Gök, B. ve Erdoğan, T. (2011). Sınıf öğretmeni adaylarının yaratıcı düşünme düzeyleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Journal of Faculty of Educational Sciences, 44(2), 29-51.
• Gündoğdu, H. (2009). Eleştirel düşünme ve eleştirel düşünme öğretimine dair bazı yanılgılar. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 57-74.
• Halpern, D. F. (1998). Teaching critical thinking for transfer across domains: disposition, skills, structure training, and metacognitive monitoring. American Psychologist, 53(4), 449–455. doi:10.1037/0003-066x.53.4.449
• Kanbay, Y., Işık, E. ve Aslan, O. (2011). Hemsirelik ogrencilerinin elestirel düşünme eğilimleri ile akademik başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi , 2 (3), 123+.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi (15. baskı). Ankara: Nobel.
• Kartal, T. (2012). İlköğretim fen bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13(2), 279-297.
• Kestel, M. (2022). Eleştirel düşünme becerisi: bir meta analiz çalışması. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Konya.
• Koo, Y. L., Wong, F. F., ve Kemboja, I. (2012). Students’ critical consciousness through critical literacy awareness. Journal of Language Studies, 12(2). 727-743.
• Köksal, N. ve Çöğmen, S. (2018). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme ve iletişim becerileri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 278-296.
• Mete, G. (2021). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(2), 492-509.
• Narin, N. ve Aybek, D. (2010). İlköğretim ikinci kademe sosyal bilgiler öğretmenlerinin eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 336-350.
• Özcan, Z. Ç. (2017). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin matematik başarısı, yaş ve sınıf seviyesi açısından incelenmesi. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, 2017, s.43-52
• Özdemir, S. (2005). Üniversite öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin çeşitli değişken açısından değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3), 297-316.
• Öztürk N, Ulusoy H. (2008). Lisans ve yüksek lisans hemşirelik öğrencilerinin eleştirel düşünme düzeyleri ve eleştirel düşünmeyi etkileyen faktörler. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 2008;1:15-25.
• Paul, R. W. (1984). Critical thinking fundamental to education for a free society. Educational Leadership, 1, 5-14.
• Perkins, D., Jay, E. and Tishman, S. (1993). Beyond abilities: a dispositional theory of thinking. The Merrill-Palmer Quarterly, 39(1), 1-21.
• Ruppel, R. (2005). The Intellectual Foundations of Critical Thinking. Critical Thinking at Viterbo Retrieved March 7, 2005 from the World Wide Web: http://www.viterbo.edu/personalpages/faculty/RRuppel/CritThink.html
• Seferoğlu, SS. Ve Akbıyık, C. (2006). Eleştirel düşünme öğretimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Dergisi, 30, 193-200.
• Schafersman, S. D. (1991). An Introduction To Critical Thinking. Retrieved 03 January 2018 from http://facultycenter.ischool.syr.edu/wpcontent/ uploads/2012/02/ Critical Thinking.pdf.
• Schmidt, S., & Bednarz, N. (1997). Raisonnements arithmétiques et algébriques dans un contexte de résolution de problèmes: Difficultés rencontrées par les futurs enseignants. Educational studies in Mathematics, 32(2), 127-155.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics (4th edition). Boston: A Pearson Education Company.
• Tümkaya, S. (2011). Fen bilimleri öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ve öğrenme stillerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 215-234.
• Türk Dil Kurumu (TDK) (2022). https://sozluk.gov.tr/ adresinden 15/11/2022 tarihinde alınmıştır.
• Walker, S. E. (2003). Active learning strategies to promote critical thinking. Journal Of Athletic Training, 38(3), 263. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ pmc/articles/ PMC233182/
• Yıldırım Döner, S. ve Demir, S. (2021). Ortaokul öğrencileri için eleştirel düşünme eğilimi ölçeği’nin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, doi:10.9779.pauefd.823427
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Zhang, L. F. (2003). Contributions of thinking styles to critical thinking dispositions. The Journal of Psychology, 137(6), 517-544. DOI: 10.1080/00223980309600633