Türkiye’de Enflasyonun Makroekonomik Belirleyicileri: Toda-Yamamoto Nedensellik Analizi

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 1, 43 - 58, 01.01.2019

Ersin Yenisu

Öz

Enflasyon makro iktisadi politika araçları içerisinde en önde gelenlerdendir. İktisat teorisinde ve literatüründe enflasyon konusu daima önemli bir yere sahip olmuştur. Bununla birlikte enflasyonun sadece iktisadi değişkenler üzerinde değil sosyoekonomik değişkenler üzerinde etkili olduğu unutulmamalıdır. Bu çalışmanın amacı Türkiye örneğinde enflasyonu belirleyen makro iktisadi değişkenleri tespit etmektir. Bunun için çalışmada literatür incelemesiyle enflasyonu etkileyen temel değişkenler belirlenmiştir. Araştırma sonucunda para arzı, bütçe açığı, döviz kuru, faiz, dış borçlar, petrol fiyatları ve banka kredilerinin enflasyonu en fazla etkileyen değişkenler olduğu saptanmıştır. Söz konusu değişkenlerin 2010M1-2017M12 dönemi aylık verileri Toda-Yamamoto 1995 yöntemiyle analiz edilmiştir. Kısa dönemli analizin sonuçlarına göre Türkiye’de para arzı ve petrol fiyatları enflasyonun nedenidir. Özellikle para arzı değişkeni enflasyon üzerinde güçlü bir etkiye sahiptir. Diğer değişkenlerse enflasyonun nedeni değildir. Bu çalışmada yapılan literatür incelemesi ve analizlere göre poltika yapıcılar temel ilkeler üzerine kurulu ve duruma, döneme ya da ülkeye özel dengeli ve uyumlu iktisadi kararlar almalıdırlar.

Anahtar Kelimeler

Enflasyonun Belirleyicileri, Türkiye, Toda-Yamamoto Nedensellik Analizi

Macroeconomic Determinants of Inflation in Turkey: Toda-Yamamoto Causality Analysis

Öz

Inflation is one of the most important macroeconomic policy tools. Inflation has always been an important issue in economic theory and literature. Nevertheless, it should not be forgotten that inflation affects socioeconomic variables, not just economic variables. The aim of this study is to determine macro-economic variables that effect inflation in Turkey. For this, the main variables affecting inflation have been determined through literature review in the study. As a result of research, money supply, budget deficit, exchange rate, interest rate, foreign debts, oil prices and bank loans have been found to be variables that affect inflation most. Monthly data for the period 2010M1- 2017M12 were analyzed by Toda-Yamaoto 1995 . According to the analysis of the results of short-term money supply and oil prices cause inflation in Turkey. Especially money supply has a strong influence on the inflation. Other variables are not the cause of inflation. According to the literature review and analysis carried out in this study, policy makers are based on the basic principles and should take balanced and coherent economic decisions specific to the situation, the period or the country.

Anahtar Kelimeler

Determinants of Inflation, Turkey, Toda-Yamamoto Causality Analysis

Kaynakça

• Abdioğlu, Zehra ve Harun Terzi (2009), “Enflasyon ve Bütçe Açıkları İlişkisi: Tanzi ve Patinkin Etkisi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 2, s. 195-211.
• Ağayev, Seymur (2012), “Geçiş Ekonomilerinde Enflasyon Oranı Belirleyicileri; Panel Veri Analizi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 1, s. 59-72.
• Ahmed, F., A. Hussein ve İ. Lal (2013), “Determinant of Inflation in Pakistan: An Econometrics Analysis, Using Johansen Co Integration Approach”, European Journal of Business and Management, Volume: 5, No: 30, s. 115-123.
• Akan, Yusuf ve Osman Cenk Kanca (2015), “ Türkiye’de Dış Borçlanma ve Enflasyon İlişkisi: VAR Yaklaşımı (1980-2013)”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 33, Sayı: 3, s. 1-22.
• Aksoy, Mine ve Nuraydın Topçu (2013), “Altın ile Hisse Senedi ve Enflasyon Arasındaki İlişki”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 27, Sayı: 1, s. 59-78.
• Aktan, Çoşkun Can (2004), Yeni İktisat Okulları, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Ali, T. M., M. T. Mahmood ve T. Bashir (2015), “Impact of Interest Rate, Inflation and Money Supply on Exchange Rate Volatility in Pakistan”, World Applied Sciences Journal, Volume: 33, No:4, p. 620-630.
• Altıntaş, Halil, Hakan Çetintaş ve Sami Taban (2008), “Türkiye’de Bütçe Açığı, Parasal Büyüme Ve Enflasyon Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi: 1992–2006”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 2, s. 185-208.
• Andoni, M. ve M. Osmani (2017), “Assessment of Relationship Between Inflation, Growth and Fiscal Deficit in Albania-An Econometric Approach”, European Scientific Journal, Volume: 13, No.13, p. 137-152.
• Arif, K. M. ve M. M. Ali (2012), “Determinants of Inflation in Bangladesh: An Empirical Investigation”, Journal of Economics and Sustainable Development, Volume: 3, No: 12, p. 9-18.
• Arslan, İbrahim ve Sevda Yapraklı (2008), “Banka Kredileri ve Enflasyon Arasındaki İlişki: Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir Analiz (1983-2007)” Ekonometri ve İstatistik, Sayı:7, s. 88-103.
• Awe, A. A. ve O. S. Shina (2012), “The Nexus between Budget Deficit and Inflation in the Nigerian Economy (1980 – 2009)”, Research Journal of Finance and Accounting, Volume: 3, No: 10, p. 78-93.
• Ayvaz Güven, Emine Türkan ve Doğan Uysal (2013), “Türkiye’de Döviz Kurlarındaki Değişme İle Enflasyon Arasındaki İlişki (1983-2012)”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi”, Cilt: 5, Sayı: 9, s. 141-156.
• Barışık, Salih ve Ferdi Kesikoğlu (2015), “Türkiye'de Bütçe Açıklarının Temel Makroekonomik Değişkenler Üzerine Etkisi [1981-2003 Var, Etki-Tepki Analizi Varyans Ayrıştırması]”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 61, Sayı: 4, p. 59-82.
• Bawa, S., I. S. Abdullahi ve A. Ibrahim (2016), “Analysis of Inflation Dynamics in Nigeria (1981 – 2015)”, CBN Journal of Applied Statistics, Volume: 7 No: 1(b), p. 255-275.
• Bello, M. Z. ve M. A. Saulawa (2013), “Reationship between Inflation, Money Supply, Interest Rate and Income Growth (Rgdp) in Nigeria 1980-2010. an Empirical” Journal of Economics and Sustainable Development, Volume: 4, No: 8, p. 7-13.
• Berke, Burcu (2009), “Avrupa Parasal Birliğinde Kamu Borç Stoku ve Enflasyon İlişkisi: Panel Veri Analizi” İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi”, Sayı: 9, s. 30- 55.
• Catao, L. A. V. ve M. E. Terrones (2005), “Fiscal deficits and inflation”,Journal of Monetary Economics, Issue: 52, p. 529–554.
• Chaudhry, İ. Ş. vd. (2015), “Monetary Polıcy And Its Inflatıonary Pressure In Pakıstan”, Pakistan Economic and Social Review, Volume: 53, No. 2, p. 251-268.
• Chaudry, I. S. vd. (2011), “Foreign Exchange Reserves and Inflation in Pakistan: Evidence from ARDL Modelling Approach”, International Journal of Economics and Finance, Volume: 3, No: 1, p. 69-76.
• Demir, Murat ve Ersan Sever (2008), “ Kamu İç Borçlanmasının Büyüme, Faiz ve Enflasyon Oranı Üzerindeki Etkileri”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 25, s. 170-196.
• Dickey, D. A., W. A. Fuller (1979), “Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root”, Journal of the American Statistical Association, Volume: 74, No: 366, p. 427-431.
• Doğan, Buhari, Ömer Eroğlu ve Osman Değer (2016), “Enflasyon ve Faiz Oranı Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, http://dx.doi.org/10.18074/cnuiibf.258, s. 1-21.
• Doğru, Bülent (2014) “Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Bütçe Açığı ve Enflasyon Arasında Nedensellik İlişkisi Var mıdır? 1978-2002 Dönemi Türkiye Örneği”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 9, Sayı:1, s. 113- 129.
• Doğru, Bülent ve Suat Hayri Şentürk (2013), “Latin Amerika Ülkelerinde Bütçe Açığı ve Enflasyon Arasındaki Eş Bütünleşme İlişkisinin Analizi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 41, s. 89-109.
• Ellahi, N. (2017), “The Determinants of Inflation in Pakistan: An Econometric Analysis”, The Romanian Economic Journal, Volume: 20, No: 64, p. 2-12.
• Erkam, Serkan ve Murat Çetinkaya (2014), “Budget Deficits and Inflation: Evidence from Turkey”, The Macrotheme Review, Volume: 3, No:8, p. 12-22.
• Ezeabasılı, V. N., J. N. Mojekwu ve W. E. Herbert (2012), “An Empirical Analysis of Fiscal Deficits and Inflation in Nigeria” International Business and Management, Volume:4, No: 1, p. 105-120.
• Ghali, K. H. (1999), “Wage Growth and the Inflation Process: A Multivariate Cointegration Analysis”, Journal of Money, Credit and Banking, Volume: 31, No. 3, p. 417-431.
• Göçmen, Tuncer (2016), “Causal Relationship Between Money and Inflation during a High Inflation Period: The Case of Turkey”, Journal of International Business and Economics, Volume: 4, No. 2, p. 1-11.
• Gül, Ekrem ve Aykut Ekinci (2006), “Türkiye’de Enflasyon ve Döviz Kuru Arasındaki Nedensellik İlişkisi: 1984 – 2003”, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:1, s. 91-106.
• Güneş, Şehabettin (2013), “Türkiye’de Kur Rejimi Uygulaması ve Enflasyon İlişkisi Üzerine Bir Analiz”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 2, s. 65-77.
• Heidari, H. ve P. J. Salmasi (2010), “Re-investigation of the Long Run Relationship Between Money Growth and Inflation in Iran: An Application of Bounds Test Approach to Cointegration”, International Conference on Business and Economics Research, Volume: 1, p. 192-195.
• Hondroyiannis, G. ve E. Papapetrou (1996), “Are Budget Deficits Inflationary? A Cointegration Approach”, Applied Economics Letters, Volume: 4, No: 8, p. 493-496.
• Işık, Nihat, Mustafa Acar ve Bayram Işık (2004), “Enflasyon ve Döviz Kuru İlişkisi: Bir Eşbütünleşme Analizi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 2, s. 325-340.
• Joshi, A. R ve D. Acharya (2010), “Inflation and Trade Openness: Empirical Investigation for India”, ICFAI Journal of Monetary Economics, Volume: 1, No: 2, p. 113–127.
• Kamacı, Ahmet (2016), “Dış Borçların Ekonomik Büyüme ve Enflasyon Üzerine Etkileri: Panel Eşbütünleşme ve Panel Nedensellik Analizi” International Journal of Cultural and Social Studies, Volume: 2, Special Issue: 1, p. 165-175.
• Karahan, Özcan ve Yunus Emre Gürbüz (2017), “Türkiye’de Bireysel Banka Kredileri ve Enflasyon İlişkisi”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICMEB17 Özel Sayısı, s. 410 -416.
• Kargı, Bilal (2014), “The Effects Of Oıl Prıces on Inflatıon and Growth: Tıme Serıes Analysıs in Turkısh Economy For 1988:01-2013:04 Perıod”, Int. J. Eco. Res., Volume: 5, Issue: 2, p. 29-36.
• Kemal, M. A. (2006) “Is Inflation in Pakistan a Monetary Phenomenon?” The Pakistan Development Review, Volume: 45, No: 2, p. 213-220.
• Kesbiç, C. Yenal, Ercan Baldemir ve Esat Bakımlı (2004), “Bütçe Açıkları ile Parasal Büyüme ve Enflasyon Arasındaki İlişki: Türkiye İçin Bir Model Denemesi”, Yönetim ve Ekonomi, Cilt: 11, Sayı: 2, s. 27-39.
• Khumalo, J. (2013), “Budget Deficit-Inflation Nexus in South Africa: VAR Analysis”, Mediterranean Journal of Social Sciences, Volume: 4, No: 13, p. 415-424.
• Kıvılcım, Metin (1998), “The Relationship Between Inflation and the Budget Deficit in Turkey”, Journal of Business & Economic Statistics, Volume: 14, No: 4, p. 412-422.
• Kibritçioğlu, A., L. Rittenberg ve F. Selçuk (2002), “Inflation and Disinflation in Turkey”, Aldershot, UK&Burlington, Ashgato, p. 43-76.
• Korkmaz, Özge (2017), “Enflasyon Oranını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 32, Sayı: 2, s. 109-142
• Lim, Y. C. ve S. K. Sek (2015), “An Examination on the Determinants of Inflation”, Journal of Economics, Business and Management, Volume: 3, No: 7, p. 678-682.
• Mackinnon, J. G. (1996), Numerical Distribution Functions for Unit Root and Cointegration, Journal of Applied Econometrics, Volume: 11, p. 601-618.
• Mughal, K. Ve M. A. Khan (2011), “Fiscal deficit and its impact on inflation, Causality and Co- integration: The Experience of Pakistan (1960-2010)”, Far East Journal of Psychology and Business, Volume: 5, No: 3, p.51-62.
• Nair, S. N. (2014), “Infation Dynamics in India: An Analysis” Munich Personal RePEc Archive, Paper No: 57110, p. 1-17.
• Niyimbanira, F. (2013), “An Investigation of the Relationship between Oil Prices and Inflation in South Africa”, Mediterranean Journal of Social Sciences, Volume: 4, No: 6, p. 105-111.
• Oktar, Suat ve Levent Dalyancı (2011), “Türkiye Ekonomisinde Para Politikası ve Enflasyon Arasındaki İlişkinin Analizi”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 31, Sayı: 2, s. 1-20.
• Oktayer, Asuman (2010), “Türkiye’de Bütçe Açığı, Para Arzı ve Enflasyon İlişkisi”, Maliye Dergisi, Sayı: 158, s. 431-447.
• Olapido, S. O. ve T. O. Akinbobola (2011) “Budget Deficit and Inflation in Nigeria: A Causal Relationship”, Journal of Emerging Trends in Economics and Management Sciences, Volume: 2, No: 1, p. 1-8.
• Öksüzler, Oktay ve Evren İpek (2011), “Dünya Petrol Fiyatlarındaki Değişimin Büyüme ve Enflasyon Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 14, s. 15-33.
• Özçiçek, Ömer (2007), “Türkiye'de Ekonomik Krizler ve Döviz Kuru Enflasyon İlişkisi”, Gazi Üniversitesi iktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 9 Sayı: 1, s. 71 – 80.
• Özmen, Mehmet ve F. İdil Koçak (2012), “Enflasyon, Bütçe Açığı Ve Para Arzı İlişkisinin ARDL Yaklaşımı İle Tahmini: Türkiye Örneği” Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 1, s. 1-19.
• Pahlavani, M. ve M. Rahimi (2009), “Sources of Inflatıon in Iran: An Applıcatıon Of The ARDL Approach”, International Journal of Applied Econometrics and Quantitative Studies, Volume: 6, Issue: 1, p. 61-76.
• Rangasamy, L. (2017), “ The Impact of Petrol Price Movements on South African Inflation”, Journal of Energy in Southern Africa, Vol: 28, No: 1, p. 120-132.
• Sek, S. K. ve X. Q. Teo ve Y. N. Wong (2015), “A Comparative Study on the Effects of Oil Price Changes on Inflation”, Procedia Economics and Finance, No: 26, p. 630-636.
• Selim, Sibel ve Emine Türkan Ayvaz Güven (2014), “Türkiye’de Enflasyon, Döviz Kuru ve İşsizlik Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 10 ,Sayı: 1, s. 127-145.
• Serfraz, A ve M. Anwar (2009), “Fiscal Imbalances and Inflation: A Case Study of Pakistan”, Pakistan Journal of Social Sciences, Volume: 29, No: 1, p. 39-50.
• Sever, Erşan ve Zekeriya Mızrak (2007), “Döviz Kuru, Enflasyon Ve Faiz Oranı Arasındaki İlişkiler: Türkiye Uygulaması”, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı: 13, s. 264-283.
• Şahinoğlu, Tuba vd. (2010), “Türkiye’de Enflasyonun Oluşumı: ARDL Yaklaşımı”, Sosyoekonomi, Sayı: 1, s. 27-46.
• Taban, Sami ve Mehmet Şengür (2016), “Türkiye’de Enflasyonun Kaynağının Belirlenmesine Yönelik Ekonometrik Bir Analiz”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 47, s. 47-64.
• Toda, H. Y. ve T. Yamamoto (1995), “Statistical Inference in Vector Autoregressions with Possibly Integrated Processes”, Journal of Econometrics, 66, p. 225-250.
• Turgut, Meryem, İsmail Ağırbaş ve Ece Uğurluoğlu Aldoğan (2017), “Relatıonshıp Between Health Expendıture And Inflatıon In Turkey”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 50, s. 289- 299.
• Ulusoy, Ahmet ve Y. Küçükkale (1996) “Türkiye’de Dış Borçların İktisadi Büyüme ve Enflasyon Üzerine Etkisi”, Ekonomik Yaklaşım, Cilt: 7, Sayı: 21, s. 13-25.
• Ülke, Volkan ve Uğur Ergün (2011), “Econometric Analysis of Import and Inflation Relationship in Turkey Between 1995 and 2010”, Journal of Economic and Social Studies, Volume: 1, No: 2, p. 69-86.
• Yien, L. C., H. Abdullah ve M. Azam (2017), “Granger Causality Analysis between Inflation, Debt and Exchange Rate: Evidence from Malaysia”, International Journal of Academic Research in Accounting, Finance and Management Sciences, Volume: 7, No: 1, p. 189-196.
• Yücememiş, Başak, Ufuk Alkan ve Canan Dağıdır (2015), “Yeni Bir Para Politikası Aracı Olarak Faiz Koridoru: Türkiye’de Para Politikası Kurulu Faiz Kararlarının Enflasyon Üzerindeki Etkisi”, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 13, s. 449-478.
• Yüksel, Serhat ve Mustafa Özsarı (2016), “ Türkiye’deki Bireysel Krediler ile Enflasyon ve Cari İşlemler Açığı Arasındaki Nedensellik İlişkisinin İncelenmesi”, EconWorld, London/UK, s. 1-13.