Kamu Hastanelerinde Performansa Dayalı Ücret Sistemi Uygulamasının Hekimler Arasındaki Sosyal, Maddi Ve Mesleki İlişkilere Etkisi

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 109 - 136, 31.12.2022

İdris Sarısoy , D. Büşra Erdoğan

https://doi.org/10.54429/seyad.1163971

Öz

Emek verimliliği ile toplam çıktı miktarı artırmayı amaçlayan Performansa Dayalı Ücret Sistemi (PDÜS), yaygın olarak parça-çıktı başı ücret, kârdan pay ve satış hasılatından komisyon şeklinde uygulanmaktadır. Önceleri sadece özel sektörde uygulanırken, zamanla kamu da yaygınlaşmıştır. İki kesimde sunulan hizmetlerin farklı olması, performans kriterleri ve ölçümlerinde farklılaşmaya neden olmuştur.
Literatürde çoğunlukla özel sektördeki uygulamalar analiz konusu yapılmış, çalışmaların neredeyse tamamında PDÜS’nin emek ve işletme verimliliğini olumlu etkilediği görülmüştür. PDÜS Türkiye’de sağlık sektöründe yaygın olarak uygulandığından çalışmaların neredeyse tamamı bu konudadır. Yapılan çalışmaların ortak sonucu, PDÜS’nin nitelikten çok niceliğe odaklandığı, hekimler arasında ücret dengesizliği ve huzursuzluğu neden olduğu, sağlık harcamalarını artırdığı ortaya çıkmıştır.
Çalışmanın amacı, kamu sağlık sektöründeki PDÜS’nin uzman hekimler arasındaki sosyal, maddi ve mesleki ilişkileri nasıl etkilediğini ortaya koymaktır. İstanbul’daki devlet hastanelerinde çalışan 251 uzman hekimden, 7’li likert ölçeğe göre oluşturulan yüz yüze anket yöntemiyle toplanan veriler analiz edilmiştir. Sonuçlarına göre PDÜS’nin hekimler arasındaki sosyal, maddi ve mesleki ilişkileri genel olarak olumsuz etkilediği; bu sonuçların büyük ölçüde hekimlerin cinsiyet, mesleki tecrübe ve branşlarına göre de aynı şekilde gerçekleştiği görülmektedir. Ancak PDÜS’nin bu üç konudaki etkisi hekimlerin kurum içinde veya dışında (boş zamanı birlikte geçirme) meslektaşları arasındaki ilişkileri üzerinde olumsuz bir sonucu olmadığı ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Ekonomisi, Performansa Dayalı Ücret, Hekim Ücretleri

Destekleyen Kurum

yoktur.

Proje Numarası

Yoktur.

The Effect of Performance-Based Wage System Application in Public Hospitals on Social, Financial and Professional Relationships Between Physicians

Öz

The performance-based wage system (PBWS) aims to increase the total amount of output by increasing labor productivity and applied in the form of piece-per-output wage, share of profit and commission. While it was used only in the private sector, it has become widespread in the public sector. The difference in the services offered in the two segments has led to differences in performance criteria and measurements.
The literature mostly analyzed applications of the private sector, and found PBWS has a positive effect on labor and business productivity. The common result of the studies has been revealed that PBWS focuses on quantity rather than quality, causes wage imbalance and unrest among physicians, and increases health expenditures.
The aim of the study is to reveal how PBWS in the public health sector affects social, material and professional relations between specialist physicians. The data has collected from 251 specialist in Istanbul public hospitals, using the face-to-face survey. It was found that PBWS affects the social, financial and professional relations between physicians negatively; same effect found on the gender, professional experience and branches of the physicians. However, the effect of PBWS is not negative on the relationships of physicians with their colleagues.

Anahtar Kelimeler

Health Economics, Performance-Based Wage, Physician Wages

Proje Numarası

Yoktur.

Kaynakça

• Akçakanat, Tahsin ve Çarıkçı, İlker H. "Sağlık Kurumlarında Performansa Dayalı Ödeme Sistemi: Üniversite Hastanelerinde Çalışan Öğretim Üyeleri Üzerine Bir Araştırma." Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 21/3 (2016), 865-892.
• Akpınar, Ali Talip ve Taş, Yunus. "Perforansa Dayalı Ek Ödeme Sistmine İlişkin Hekimlerin Tutumları Üzerine Kocaeli Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi'nde Bir Araştırma." Çalışma ve Toplum 37/2 (2013), 167-181.
• Amuedo‐Dorantes, Catalina ve Mach, Traci. "Performance Pay and Fringe Benefits: Work Incentives or Compensating Wage Differentials?" International Journal of Manpower 24/6 (2003), 672–698.
• Atkinson, Adele ve Diğerleri. "Evaluating the Impact of Performance-Related Pay for Teachers in England." Labour Economics 16/3 (2009), 251-261, DOI:10.1016/j.labeco.2008.10.003.
• Aydın, Sabahattin ve Demir, Mehmet. Sağlıkta Performans Yönetimi - Performansa Dayalı Ek Ödeme Sistemi, Ankara : Sağlıkta Dönüşüm Serisi-2 Sağlık Bakanlığı Yayını, 2006.
• Başar, Ertuğrul. Sağlık Bakanlığı Kamu Hastanelerinde Performansa Dayalı Ek Ödeme Sisteminin Sağlık Personelinin Motivasyon ve Hizmet Kalitesine Olan Etkisinin Bursa Örneğinde İncelenmesi” Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Beykent Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
• Biasi, Barbara. "The Labor Market for Teachers Under Different Pay Schemes." American Economic Journal: Economic Policy 13/3 (2021), 63-102, https://doi.org/10.1257/pol.20200295.
• Booth, Alison L. ve Frank, Jeff. "Earnings, Productivity, and Performance-Related Pay." Journal of Labor Economics 17/3 (1999), 447-463.
• Brown, Charles. "Firms' Choice of Method of Pay." ILR Review, 43/1-3 (1990), 165-182.
• Burgess, Simon ve Ratto Marisa "The Role of Incentives in the Public Sector: Issues and Evidence." Oxford Review of Economic Policy 19/2 (2003), 285–300, https://doi.org/10.1093/oxrep/19.2.285.
• Cable, John ve Wilson, Nicholas. "Profit-Sharing and Productivity: An Analysis of UK Engineering Firms." The Economic Journal 99/396 (1989), 366-375.
• Cahuc, Pierre ve Dormont, Brigitte. "Profit-Sharing: Does it Increase Productivity and Employment? A Theoretical Model and Empirical Evidence on French Micro Data." Labour Economics 4/3 (1997), 293-319.
• Caldwell, Chip. Sağlık Kuruluşlarında Stratejik Yönetim (Çev. Akınbay Osman) İstanbul : Sistem Yayıncılık, 1998.
• Coşkun, Selim, Dulkadiroğlu; Hakan ve Kunduracı, Nevzat Fırat. "Kamu Sektöründe Bireysel Performansa Göre Ücret Uygulamaları: Başarısızlığın Yaygınlaşması." Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 71/2 (2016), 627-651.
• Conyona, Martin; Peckb, Simon ve Readc, Laura. "Performance Pay and Corporate Structure in UK Firms." European Management Journal 19/1 (2001), 73–82.
• Çakır, Özlem ve Sakaoğlu, Hakan. "Sağlık Çalışanlarının Performansa Dayalı Ek Ödeme Sisteminde Ücret Adaleti Algısı: Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Örneği." Çalışma İlişkileri Dergisi 5/1(2014), 1-21.
• Çankaya, Muhammet. "Hastane Çalışanlarının Performansa Dayalı Ek Ödeme Sistemine İlişkin Görüşleri Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi'nde Bir Araştırma." Sağlık Akademisyenleri Dergisi 4/4 (2017), 272-282.
• Çelik, Tarık Ziyad. "Performansa Dayalı Ek Ödeme Sistemi ve Dicle Üniversitesi Hastanesi’nde Bir Uygulama." Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Çoban, Niyazi Okan, Pişkin, Metin ve Ersoy Kart, Müge. "Performansa Dayalı Ödeme Sisteminden Duyulan Memnuniyet Ölçeği (PEDÖS) Geliştirme Çalışması." SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi 11/1 (2021), 195-214, DOI: 10.32331/sgd.952577.
• Çoban, Suzan ve Serçe, Hakan. "Performansa Dayalı Ek Ödeme Sisteminin Memnuniyete Etkisi: Nevşehir Devlet Hastanesi Örneği." Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 4/2 (2015), 1-16.
• Ekingen, Erhan ve Diğerleri "Hastanelerde Uygulanan Performansa Dayalı Ek Ödeme Sisteminin Çalışanların Motivasyonu ve Performansına Etkisi Üzerine Bir Araştırma." Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 7/12 (2017), 71-83.
• Elbek, Osman "Performans' ve Hekimlik." Toplum ve Hekim 25/6 (2010), 432-447.
• Erşahan, Burcu; Bakan, İsmail ve Eyitmiş, Ahmet Melih. "Performansa Göre Ücretlendirme’nin Doktorlar Tarafından Algılanan Negatif Yönleri." Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 25 (2011), 101-119.
• Erbaş, Hayriye ve Platin, Nurgün. Hekimlerin Değerlendirmesi ile Performansa Dayalı Ödeme Türk Tabipleri Birliği Yayınları, https://www.ttb.org.tr/kutuphane/performansadayaliodeme.pdf. - Ankara : [yazarı bilinmiyor], 2009. - 978-605-5867-18-8, Erişim: 17.09.2021.
• Ewing, Bradley T. "Wages and Performance-Based Pay: Evidence from the NLSY." Economics Letters 51 (1996), 241-246.
• Fernie, Sue ve Metcalf, David. "It’s not What You Pay it’s the Way that You Pay it and That’s What Gets Results: Jockeys’ Pay and Performance." Labour 13/2 (1999), 385–411. https://doi. org/10.1111/1467-9914.00100.
• Fettah, Kıymet ve Şahin, Bayram. "Birinci Basamak Sağlık Kuruluşlarında Çalışan Personelin Performansa Dayalı Döner Sermaye Ek Ödeme Uygulamasına İlişkin Değerlendirmeleri." Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 12/2 (2010), 177-201.
• Fitzroy, Felix R. ve Kraft, Kornelius. "Cooperation, Productivity, and Profit Sharing." The Quarterly Journal of Economics 102/1 (1987), 23-35.
• Franceschelli, Ignacio; Galiani, Sebastian ve Gulmez, Eduardo. "Performance Pay and Productivity of Low- and High-Ability Workers." Labour Economics 17 (2010), 317–322, Doi:10.1016/j.labeco.2009.04.006.
• Gaynor, Martin; Rebitzer, James B. ve Taylor, Lowell J. "Incentives in HMOs" 2001. - 11 (2021), https://www.nber.org/system/files/working_papers/w8522/w8522.pdf, Erişim: 05.11.2021.
• Gazi, Ali ve Diğerleri. "Sağlık Bakanlığı'na Bağlı Hastanelerde Performansa Dayalı Ek Ödeme Sisteminin Personel Tarafından Değerlendirilmesi: Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi Örneği" Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi 46/538 (2009), 53-72.
• Gielen, Anne C.; Kerkhofs, Marcel J.M. ve van Ours, Jan C. "How Performance Related Pay Affects Productivity and Employment." Journal of Population Economics 23/1 (2010), 291-301.
• Hagiwara, Motohiro. "Estimating the Optimal Intra-Company Wage Gaps for Improving Productivity-Evidence from Japanese Listed Company." Lecture Notes in Management Science 9 (2017), 8-25.
• Hamilton, Barton H., Nickerson, Jack A. ve Owan, Hideo. "Team Incentives and Worker Heterogeneity: An Empirical Analysis of the Impact of Teams on Productivity and Participation." Journal of political Economy 111/3 (2003), 465-497.
• Küçük, Ahmet ve Diğerleri. "Performansa Göre Ek Ücret Ödenmesinin Anestezi Uygulamalarına Etkileri." Turkish Journal of Anaesthesiology and Reanimation 40/5 (2012) 262-268, DOI: 10.5152/TJAR.2012.002.
• Kablay, Sebiha. "Performansa Dayalı Döner Sermaye Primi Uygulaması ve Sağlık Çalışanlarına Etkisi." ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources 16/4 (2014), 82-110.
• Kahn, Charles M.; Silva, Emilson C.D. ve Ziliak, James P. "Performance‐Based Wages in Tax Collection: The Brazilian Tax Collection Reform and its Effects." The Economic Journal 111/468 (2001), 188-205, https://doi.org/10.1111/1468-0297.00594.
• Kakan, Gamze. "Kamu Yönetiminde Performans Değerlendirmesi ve Sağlık Sektöründe Performansa Dayalı Ücretlendirme Sistemi. "Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (2010).
• Kart, Elife. "Sağlıkta Dönüşüm Sürecinde Performansa Dayalı Ücretlendirenin Hekimler Üzerindeki Etkileri." Çalışma ve Toplum (2013), 103-139.
• Kessler, Ian ve Purcell, John. "Performance Related Pay: Objectives and Application." Human Resource Management Journal 2/3 (1992), 16-33, https://doi.org/10.1111/j.1748-8583.1992.tb00258.x.
• Kizek, Özlem; Türkkan, Alpaslan ve Pala, Kayıhan. "Performansa Dayalı Ek Ödeme Sisteminin Bursa İlinde Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerine Etkisi." TAF Preventive Medicine Bulletin (2010), 613-622.
• Kolaylı, Gürkan ve Lorcu, Fatma. "Performansa Dayalı Ek Ücret Sisteminin İkinci Basamak Sağlık Kurumlarında Çalışan Hekimlerin Motivaston Algılarına Etkisi." Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi 3/3 (2017), 340-353.
• Korku, Cahit ve Kaya, Sıdıka. "Performansa Dayalı Ek Ödeme Sisteminin Hastane Hizmet Kalitesine Etkisi: Hastane Yöneticileri ve Sağlık Personelinin Değerlendirmeleri." Verimlilik Dergisi 3 (2019), 83-113.
• Kruse, Douglas L. "Profit Sharing and Productivity: Microeconomic Evidence from the United States." The Economic Journal 102/410 (1992), 24-36.
• Lavy, Victor. "Evaluating the Effect of Teachers’ Group Performance Incentives on Pupil Achievement." Journal of political Economy 110/6 (2002), 1286-1317.
• Lazear, Edward P. "Performance Pay and Productivity." American Economic Review 90/5 (2000), 1346-1361. Lazear, Edward P. "Salaries and Piece Rates." Journal of Business 59/3 (1986), 405-431.
• Marsden, David ve French, Stephen. What a Performance: Performance Related pay in the Public Services. London, Centre for Economic Performance, London School of Economics and Political Science, (1998), http://eprints.lse.ac.uk/4421/1/what_a_performance.pdf, Erişim: 13.10.2021.
• Moran, Burcu. "Sağlık Sistemi İçinde 'Performans Sistemi." Düşünce Dünyasında Türkiz Siyaset ve Kültür Dergisi 24 (2013), 17-28.
• OECD. Performance-Related Pay Policies For Government Employees. Paris : OECD Publishing (2005).
• Oettinger, Gerald S. "Do Piece Rates Influence Effort Choices? Evidence from Stadium Vendors." Economics Letters 73/1 (2001), 17–123. https://doi.org/10.1016/S0165-1765(01)00472-4.
• Ohtake, Fumio. Performance-based Wage System and Motivation to Work. (2005), https://www.researchgate.net/profile/Fumio-Ohtake/publication/253196389_Performance-based_Wage_System_and_Motivation_to_Work/links/0deec53b6b1438283e000000/Performance-based-Wage-System-and-Motivation-to-Work.pdf, Erişim:04.11.2021.
• Öztunç, İhsan ve Cural, Mehmet. "Performansa Dayalı Ek Ödeme Sisteminin Kamu Sağlık Hizmetleri Memnuniyeti Üzerine Etkileri." Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi - Özel Sayısı 13/13 (2017), 880-891.
• Öztunç, İhsan ve Cural, Mehmet. Performansa Bağlı Ödeme Sisteminin Kamu Sağlık Hizmetlerine Etkisi, Editör: Şahin Karabulut, Ekonomi ve Finans Alanındaki Uygulamaların Ampirik Sonuçları, Ekin Basım Yayın Dağıtım, (2022), Bursa.
• Özveri Onur ve Diğerleri. "Sağlıkta Performans Sisteminin Hekimler Tarafından Değerlendirilmesi." Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi 10/2 (2018), 18-29.
• Paarsch, Harry J. ve Shearer, Bruce. "Piece Rates, Fixed Wages, and Incentive Effects: Statistical Evidence from Payroll Pecords." International Economic Review 41/1 (2000), 59-92.
• Peker, Dursun. “Performansa Dayalı Ek Ödeme Yapılmasının Çalışan Motivasyonu Üzerindeki Etkileri”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beyketn Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (2013).
• Sülkü, Seher Nur. "Performansa Dayalı Ek Ödeme Sisteminin Kamu Hastanelerinin Verimliliği Üzerine Etkileri." Maliye Dergisi 160 (2011), 242-268.
• Sayan, İpek Özkal ve Şahan, Yusuf. "Sağlık Bakanlığı'nda Performans Değerlendirme ve Ek Ödeme Sistemi." Memleket Siyaset Yönetim Dergisi 6/16 (2011), 33-70.
• Seiler, Eric. "Piece Rate Vs. Time Rate: The Effect of Incentives on Earnings." The Review of Economics and Statistics 66/3 (1984), 363-376.
• Shearer, Bruce. "Piece Rates, Fixed Wages and Incentives: Evidence from a Field Experiment." The Review of Economic Studies 71/2 (2004), 513–534, https://doi.org/10.1111/0034-6527.00294.
• Shibata, Hiromichi. "The Transformation of the Wage and Performance Appraisal System in a Japanese Firm." International Journal of Human Resource Management 11/2 (2000), 294-313, DOI: 10.1080/095851900339882.
• TÜİK. Sağlık İstatistikleri. 18 Kasım 2021. - https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Saglik-ve-Sosyal-Koruma-101.
• Unger, Oliver; Szczesny, Andrea ve Holderried, Martin. "Does Performance Pay Increase Productivity? Evidence from a Medical Typing Unit." Management Accounting Research 47 (2020), https://doi.org/10.1016/j.mar.2019.100649.
• Wadhwani, Sushil ve Wall, Martin. "The Effects of Profit-Sharing on Employment, Wages, Stock Returns and Productivity: Evidence from UK Micro-Data." The Economic Journal 100/399 (1990), 1-17.
• Yazıcıoğlu, Yahşi ve Erdoğan, Samiye. SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Detay Yayıncılık, (2014).
• Yiğit, Vahit. "Performansa Dayalı Ek Ödeme Sisteminde Hekimlerin Teknik Verimliliği: Bir Üniversite Hastanesinde Uygulama." Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 16/62 (2017), 854-866.
• Yüzden, Ganime Esra ve Yıldırım, Julide. "A Qualitative Evaluation of the Performance-based Supplementary Payment System in Turkey: Physicians’ Perspectives." Journal of Health Management 16/2 (2014), 259–270, DOI: 10.1177/0972063414526114.
• Zaim, Halil. "Performansa Dayalı Ücret Uygulamasının Doktor Memnuniyeti Üzerindeki Etkileri." Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi 53 (2007), 359-374.