“İnsana Yakışır İş” Kavramı Bağlamında Türkiye’de Ev Hizmetinde Çalışan Kadınlar

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 2, 145 - 175, 31.07.2014

Sinem Yıldırımalp , Emel İslamoğlu

Öz

1999 yılında ILO tarafından gündeme getirilen ve
ILO’nun temel hedefi haline gelen insana yakışır iş kavramı istihdam, sosyal
koruma, çalışma yaşamına ilişkin temel haklar ve sosyal diyalog olmak üzere
dört temel hedef üzerine kurulmuştur. Bugün tüm dünyada ve Türkiye’de insana
yakışır işler yaratmada önemli sorunlar yaşanmaktadır. Türkiye’de özellikle
kadınlar erkeklere göre insana yakışmayan işlerde daha çok istihdam
edilmektedirler. Türkiye’de kadınlar daha çok enformel sektörde, düşük
ücretlerle, güvencesiz bir şekilde ve kötü koşullarda çalışmaktadır. Ayrıca ülkemizde
kadınların daha çok eğitim, bakım, temizlik işlerinin yer aldığı hizmetler
sektöründe çalıştığı görülmektedir. Son yıllarda Türkiye’de ev hizmetinde
çalışma da yaygın bir istihdam alanı haline gelmektedir. Ancak Türkiye’de ev
hizmetinde çalışanların, güvencesizlik, düşük gelir, örgütlenememe ve çalışma
süreleri vb. birçok sorunları bulunmaktadır. Bu çalışma ile Türkiye’de ev
hizmetinde çalışan kadınlar için insana yakışır iş açığının ulaştığı boyutlar
incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sonunda, Türkiye’de insana yakışır iş
açığının en belirgin ve derin olarak ev hizmetinde çalışan kadınlarda görüldüğü
ve bu yüzden de ILO’nun ev işçileri için insana yakışır iş sözleşmesinin acil
olarak imzalanması ve uygulanması gerekliliği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İnsana yakışır iş, ev hizmeti, ev hizmetinde çalışan kadınlar, Türkiye

Kaynakça

• Adam, George (2006), “Controversy Over Effectiveness of New Household Service Cheque”, http://www.eiro.eurofound.ie/2006/02/feature/at0602202f.html 02.05.2008.
• Anker, Richard, Igor Chernyshev, Philippe Egger, Farhad Mehran and Joseph Ritter (2002), “Measuring Decent Work With Statistical Indicators”, Working Paper No.2, Policy Integration Department, Statistical Development and Analysis Group, ILO, Geneva.
• Akyiğit, E. (2005), İş Hukuku, (Seçkin Yayıncılık), 4. Basım, Ankara.
• Çetinkaya, E. ve S. Yıldırımalp (2012), “İnsana Yakışır İş Bağlamında Türkiye İşgücü Piyasasında Kadınların Durumu”, Bilgi Dergisi, S:24, 2012 Yaz, ss: 153-172.
• Çetinkaya, E. ve S. Yıldırımalp (2010), “Türkiye’de Kadınların Kayıt Dışı İstihdamdaki Durumu”, TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, Cilt: 22, Sayı: 4-5, Kasım 2009-Şubat 2010, ss. 75-86.
• Erdut, Zeki (2003), Küreselleşme Bağlamında Uluslararası Sosyal Politika ve Türkiye, (Dokuz Eylül Yayınları), 2. Basım, Kasım, İzmir.
• Erdem, Z., L. Şahin, (2008), “Ev Hizmetlerinde Yabancı İşgücü İstihdamı”, Kamu-İş, C:10, Sayı 2 ss.43-78.
• Erdoğdu, S., G. Toksöz (2012), Türkiye’de Ev İşçileri Taslak Raporu, Aralık, Ankara.
• Eurofund (2005), European Foundation for The Improvement of Living and Working Conditions, Employment in Household Services, http://www.eurofound.europa.eu/pubdocs/2001/02/en/1/ef0102en.pdf.
• Evid-Sen (2012), ILO İnsana Yakışır İş Konferansı Bilgi Notu, Aralık, Ankara.
• Ghai, Dharam (2003), “Decent Work: Concept and Indicatiors”, International Labour Review, Vol. 142, No. 2, ss. 113-145.
• Gül, Songül Sallan (2005), “Türkiye’de Yoksulluğun Kadınsılaşması”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 38, Sayı 1, Mart ss. 25-43.
• Güzel, Ali ve Ali Rıza Okur (2004), Sosyal Güvenlik Hukuku, Yenilenmiş 10. Bası, (Beta Yayınları), Ekim, İstanbul.
• ILO (1999), “Report of the Director-General: Decent Work”, 87th Session, Geneva, June 1999.
• ILO (2001), “Report of Director-General: Reducing The Decent Work Deficit-A Global Challenge”, 89th Session, Geneva, June 2001.
• ILO (2008), “Global Employment Trends The Challenge Of A Job Recovery”, Geneva http://www.ilo.org/public/english/employment/strat/download/get08.pdf.
• ILO (2009), “Global Employment Trends for Women Report” (GET), Mart, Geneva.
• ILO (2011), “189 Sayılı Ev İşçileri İnsana Yakışır İş Sözleşmesi" Erişim: http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_protect/---protrav/--- travail/documents/publication/wcms_209877.pdf.
• ILO (2013), “Domestic Workers Across The World: Global and Regional Statistics and The Extent of Legal Protection”, ILO, Geneva.
• Işığıçok, Özlem (2005), “XXI. Yüzyılda İstihdam ve İnsana Yakışır İş”, (Ezgi Kitabevi), Bursa.
• Işığıçok, Özlem (2009), “Küreselleşme Sürecinde İnsana Yakışır İş”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, Sayı: 56 (2009), ss. 307-331.
• Kalaycıoğlu, S. ve Helga Rıttersberger-Tılıç (1998), “İş İlişkilerine Kadınca Bir Bakış: Ev Hizmetinde Çalışan Kadınlar”, (Edt. Ayşe Berktay), 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, İstanbul, Türkiye İş Bankası, 18.
• Karaca, Nuray Gökçek ve F. Kocabaş (2009), “Ev Hizmetlerinde Çalışanların Karşılaştıkları Sorunların Türkiye Açısından Değerlendirilmesi”, Kamu-İş, C.10 S:4 ss. 161-176.
• Karadeniz, O. (2012), “Dünya’da ve Türkiye’de İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları ve Sosyal Koruma Yetersizliği”, Çalışma ve Toplum, Sayı 34, ss.15-72.
• Karadeniz, O. (2011), “Türkiye’de Atipik Çalışan Kadınlar ve Yaygın Sosyal Güvencesizlik”, Çalışma ve Toplum, 2001/2, ss.83-127.
• Karadeniz, O. (2008), “Ev Hizmetlerinde Çalışanlar ve Sosyal Koruma Sorunu”, II.Çalışma Yaşamı Kongresi, İş Müfettişleri Derneği, A.Ü. Siyasal Bilgiler Fak., Sosyal Politika Araştırma Merkezi, 26-27 Nisan. ss.176-204.
• Kapar, Recep (2004), “Uygun İş Bağlamında Çalışan Yoksullar”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, Sayı: 48, (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları), ss. 185-204.
• Kapar, Recep (2007), “Uygun İş Açığı: İnsana Yaraşmayan İşler”, Türk Tabirleri Birliği, Mesleki ve Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Ocak-Şubat-Mart-2007, ss.2-10.
• KEİG (2009), “Türkiye’de Kadın Emeği ve İstihdamı-Sorun Alanları ve Politika Önerileri”, KEİG Yayınları Dizisi: Rapor, Nisan 2009, http://www.keig.org/yayinlar.aspx (Erişim Tarihi: 02.07.2013).
• Mateman S., Renooy, P. H. (2001), Undeclared Labour In Europe Towards An Integrated Approach of Combatting Undeclared Labour Final Report, http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_dialogue/---lab_admin/documents/genericdocument/wcms_116069.pdf.
• Okur, Ali Rıza (2004), “Ev Hizmetlerinde (İşlerinde) Çalışanların Sigortalılığı”, Kamu İş, İş Hukuku ve İktisat Dergisi, Cilt:7 Sayı:3, ss.347-368.
• Özkaplan, Nurcan (2009), “Duygusal Emek ve Kadın İşi/Erkek İşi, Çalışma ve Toplum”, 2009/2, ss.15-24.
• Özyeğin, G. (2005), “Başkalarının Kiri, Kapıcılar, Gündelikçiler ve Kadınlık Halleri”, (İletişim Yayınları).
• Palaz, Serap (2005), “Düzgün İş (Decent Work) Kavramı ve Ölçümü: Türkiye ve OECD Ülkelerinin Bir Karşılaştırması”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, Sayı: 50 (2005), ss. 479-505.
• Ramırez-Machado, J. M. (2003), “Domestic Work, Conditions of Work and Employment: A Legal Perspective”, Conditions of Work and Employment Series No.7, ILO, Geneva http://www.ilo.int/wcmsp5/groups/public/---ed_protect/---protrav/---travail/documents/publication/wcms_travail_pub_7.pdf.
• Rıttersberger-Tılıç, Helga ve S. Kalaycıoğlu (2012), "Çocuk ve Yaşlı Bakıcıları: Enformel Sektördeki Kadınlar", içinde Türkiye'de Refah Devleti, Der: S. Dedeoğlu, A. Y. Elveren, (İletişim Yayınları), İstanbul.
• Sengenberger, Werner (2001), “Decent Work: The International Labour Organization Agenda”, Dialogue and Cooperation, 2/2001.
• SOSYAL-İŞ Sendikası (2010), “8 Mart’ın 100. Yıldönümünde Türkiye’de ve Dünyada Kadın Emeği ve İstihdamı Raporu” http://www.sendika.org/yazi.php?yazi_no=29650 (31.05.2013).
• Suğur, N., S. Suğur, T. Gönç Savran (2008), "Türkiye'de Orta Sınıfın Mazbut Hizmetkarları: Kapıcılar, Gündelikçiler ve Çocuk Bakıcıları", SBF Dergisi, 63/3, ss.161-183.
• Süzek, S. (2005), İş Hukuku, (Beta Yayıncılık), İstanbul.
• TİSK (2003), “Düzgün İş (Decent Work), Hakkındaki IOE Görüşü”, Şubat 2003, İşveren Dergisi Eki.
• Toksöz, G., Ş. T Özşuca, B. C. Ataman, İ. Savcı, G. Fişek, S. Erdoğdu, D. Kutlu, E. Hacısalihoğlu (2014), “Ev İşçilerinin Sigortalanmasına Dair Açıklama” http://spaum.politics.ankara.edu.tr/?p=672 (Erişim: 10.05.2014).
• Trebilcock, Anne (2005), “Decent Work and The Informal Economy”, UNU-WIDER Discussion Paper, No: 2005/04.
• Tunçomağ, K. ve T. Centel (2003), “İş Hukukunun Esasları”, (Beta Yayınları), İstanbul.
• Tunçomağ, K. (1990), “Sosyal Güvenlik Kavramı ve Sosyal Sigortalar Gözden Geçirilmiş ve Yenilenmiş”, (Beta Yayınları), 5. Basım, İstanbul.
• TÜİK (2014), “Hane Halkı İşgücü İstatistikleri”, Internet Veri Tabanı, www.tuik.gov.tr, (Erişim Tarihi: 18.04.2014).
• TÜRK-İŞ (2010), “Ev Hizmetlerinde Çalışanlar İçin İnsan Onuruna Yakışır İş”, Sayı: 389, Mayıs-Haziran, ss.90-92.
• Uçar, Ceren (2011), “Kadın Yoksulluğu ile Mücadelede Sosyal Politika Araçları ve Etkinlikleri”, Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Yıldırımalp, Sinem (2014), "Türkiye'de Ev Hizmetinde Çalışanların Sorunları", Karabük SBE Dergisi, Mart 2014, Cilt 4, Sayı 1, ss.45-59.
• Yıldırımalp, Sinem (2011), “Kadının Yoksullukla Mücadelede Belirlediği Bir Strateji Olarak Ev Hizmetinde Çalışma”, Basılmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi.