Türkiye’de Ev Eksenli Çalışan Kadınların Hukuki Durumları

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 2, 157 - 180, 20.12.2017

Seda Topgül , Fatih Akpınar

Öz

Ev eksenli çalışma, aile içi çalışma şeklinde özellikle
kadın çalışanlar arasında oldukça yaygın bir istihdam
şeklidir. Ancak belirtilen çalışma şeklinde ev eksenli
çalışanların bağımsız mı çalıştığı yoksa bir işveren için
mi bağımlı çalıştıkları önem taşımaktadır. Belirtilen
çalışma şekillerinde ev eksenli çalışan kadınların
hukuki durumlarının ne olduğunun ortaya konulması
amaçlanmaktadır. Çalışmamızda, ev eksenli çalışan
kadınların mevzuatlar dahilindeki hukuki hakları
değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme İş Kanunu,
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu,
Türk Borçlar Kanunu ve İş Sağlığı ve Güvenliği
Kanunu kapsamındaki değerlendirmelerden
oluşmaktadır. Bir işveren hesabına ev eksenli çalışan
kadın işçilerin İş Kanunu, Türk Borçlar Kanunu,
Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
kapsamında oldukları, bu çerçevede Kanunlardan
yararlanma haklarının bulunduğu açıktır. Ancak,
özellikle işyerinin ev olması ve aldıkları işleri aracılar
vasıtasıyla almalarından dolayı çalışmaları kayıt dışı
olmaktadır. İşverenlerin evlere verdikleri işlerde
çalışanları Kuruma bildirmemeleri iş ilişkisini
görünmez kılmaktadır. Diğer yandan bağımsız olarak
ev eksenli çalışan kadınlar için hiçbir Kanun ve sosyal
korumadan yararlanmak söz konusu değildir.
Ülkemizde yaygın bir şekilde yapılan ev eksenli
çalışmalarda, çalışanların korunması için ayrı ve özel
düzenlemeler yapılması gerektiği açıktır. Ev eksenli
çalışmadaki temel sorun, kayıt dışılık olarak ifade
edilebilir. Görünmez olan çalışmaların
görünürlüklerinin sağlanması gerekmekte ve sosyal
devletin bir gereği olarak, sosyal korumanın ev eksenli
çalışanları kapsaması gerekmektedir  

Anahtar Kelimeler

Kadın, ev eksenli, İş Kanunu, sosyal güvenlik, Borçlar Kanunu

Kaynakça

• Akyiğit, Ercan (2014), İş Hukuku, (Ankara: Seçkin Yayıncılık).
• Aktay, A. Nizamettin; Arıcı Kadir ve E. Tuncay Senyen Savaş (2013), İş Hukuku, (Ankara: Gazi Kitabevi).
• Alp, Elif ve Özge Alev Sönmez (2011), “ILO: Uluslararası Çalışma Örgütünün 177 Sayılı Evde Çalışma Sözleşmesi”, TÜHİS İş Hukuku ve İktisat Dergisi, 23, 5-6, 16- 27.
• Alp, Elif (2012), Türk İş Hukukunda Evde Çalışma, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Baloğlu, Cem (2014), "İşverenlerin İş Kazalarından Doğan Hukuki Sorumluluğu", Kamu-İş Dergisi, 13, 3, 107-123.
• Bulut, Mehmet (2011), Hizmet Sözleşmesiyle Çalışanlar ve İşverenler İçin Hizmet Tespit Davaları, (Ankara: Bilge Yayınevi).
• Centel, Tankut (1994), “Türkiye’de Yeni İstihdam Türleri ile İş İlişkilerinin Esnekleştirilmesi”, Çalışma Hayatında Esneklik. İzmir: Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfınca Düzenlenen Çeşme Seminer Yayını.
• Centel, Tankut (2011), “Türk Borçlar Kanunu’nda Hizmet Sözleşmelerinin Tanımı ve Kurulması”, TİSK Akademi, 6, 12, 6-24.
• Civan, E. Orhan (2010), “İş Hukuku’nda Uzaktan Çalışma (Evde Çalışma/Tele Çalışma)”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 26, 525-573.
• Coşkun, Gülsüm; Kösem, Güncay, Senem Özdemir ve Dilek Hattatoğlu (2008), Ev Eksenli Çalışmada İş Sağlığı ve Güvenliği, 5. Uluslararası İş Sağlığı ve Güvenliği Bölgesel Konferansı, 1-3 Kasım 2008, İstanbul.Sosyal Güvenlik Dergisi • Journal of Social Security • 2017/2 178
• Çarhoğlu, Emine (2011), Bir Esnek Çalışma Biçimi Olarak Evde Çalışma ve Evde Çalışan İşçilerin Korunması Sorunu, (Ankara: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı).
• Çelik, Adnan (2008), “Ev Eksenli Çalışan Kadınlar ve Kulp Örneği”, [http://www.bianet.org/bianet/siyaset/1041 47-ev-eksenli-calisan-kadinlar-ve-kulpornegi], (20.11.2016).
• Çelik, Nuri (2008), İş Hukuku Dersleri, (İstanbul: Beta Yayınları).
• Çelik, Nuri; Caniklioğlu, Nurşen ve Talat Canbolat (2014), İş Hukuku Dersleri, (İstanbul: Beta Yayınları).
• Çolak, Mahmut ve Ercüment Öztürk (2006), Hizmet Tespit Yöntemleri ve Çözüm Yolları, (Ankara: Yaklaşım Yayıncılık).
• Demircioğlu, A. Murat ve Tankut Centel (2010), İş Hukuk, (İstanbul: Beta Yayınları).
• Engin, E. Murat (2000), “Türk İş Hukukunda Evde Çalışma”, Kamu-İş Dergisi, 5, 3, 269-287.
• Erdut, Tijen (2005), “İşgücü Piyasasında Enformelleşme ve Kadın İşgücü”, Çalışma ve Toplum, 3, 6, 11-49.
• Eyrenci, Öner ve Kadriye Bakırcı (2000), Dünya'da ve Türkiye'de Evde Çalışma ve Eve İş Verme, İstanbul: İstanbul Ticaret Odası, (İstanbul Ticaret Odası Yayın No: 2000-32).
• Güven, Ercan ve Ufuk Aydın (2007), Bireysel İş Hukuku, (Eskişehir: Nisan Kitabevi).
• Güzel, Ali; Okur, A. Rıza ve Nurşen Caniklioğlu (2016), Sosyal Güvenlik Hukuku, 16. Baskı, (İstanbul: Beta Basım).
• Kandemir, Murat (2014), “Evde Çalışma ve 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun Evde Hizmet Sözleşmesi'ne İlişkin Hükümleri”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, LXXII, 2, 143-166.
• Karadeniz, Oğuz (2012), “Dünya'da ve Türkiye'de İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları ve Sosyal Koruma Yetersizliği”, Çalışma ve Toplum, 3, 34, 15-75.
• Karadeniz, Oğuz (2004), “Türkiye’de Evde Çalışanların Sosyal Güvenliği”, Sosyal Güvenlik Dünyası, 5, 23, 25-42.
• Karadeniz, Oğuz (2011), “Türkiye'de Atipik Çalışan Kadınlar ve Yaygın Sosyal Güvencesizlik”, Çalışma ve Toplum, 2, 29, 83-127.
• Karakışlak, Sahra (2012), “Yeni Borçlar Kanunu Kapsamında Evde Çalışma”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi, 89-90, Ocak-Şubat 2012.
• Keskin, Doğan (2012), “Bağımlı Ev Eksenli Çalışanların Hukuki Konumu”, Türk Tabipleri Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 16, 16-25.
• Kılıçoğlu, Mustafa ve Kemal Şenocak (2013), İş Kanunu Şerhi, Güncellenmiş ve Genişletilmiş 3.Baskı, (İstanbul: Legal Yayınları).
• Metin, Şahin (2011), Kayıt Dışı İstihdam ve Esnek Üretim Sürecinde Kadın Emeğinin Durumu: Türkiye'de Ev Eksenli Çalışma Uzmanlık Tezi. (Ankara: T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü).
• Mollamahmutoğlu, Hamdi; Astarlı, Muhittin ve Ulaş Baysal (2014), İş Hukuku, (Ankara: Turhan Kitabevi).
• Narmanlıoğlu, Ünal (2014), İş Hukuku Ferdi İş İlişkileri, I. Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş 5.Baskı, (İstanbul: Beta Yayınları).
• Okur, A. Rıza (2004), “Ev Hizmetlerinde (İşlerinde) Çalışanların Sigortalılığı”, Kamu-İş Dergisi, 7, 3, 1-22.
• Özdemir, Burhan (1997), “Ev Çalışması”, Kamu-İş Dergisi, 4, 2, 127-150.Türkiye’de Ev Eksenli Çalışan Kadınların Huku