Children in Conflict with the Law in the Criminal Justice System of the Turkish Republic of Northern Cyprus: Juvenile Delinquency, Institutions, Processes and Laws

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 130 - 159, 23.07.2024

Osman Kayabaşı

https://doi.org/10.56701/shd.1124171

Öz

The Convention on the Rights of the Child (Approval) Law, which was approved by the Assembly of the Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC) in 1996, made the Convention on the Rights of the Child part of TRNC domestic law. The Convention urges the establishment of a separate juvenile justice system from the adult system. The purpose of this research is to find a response to the question, "Has the TRNC established a separate juvenile justice system from the adult justice system or not?" Within this framework, the laws pertaining to children in conflict with the law, the organisations in charge of upholding the laws, and the procedures followed by these organisations are all examined. The study revealed that a separate juvenile justice system could not be developed in the TRNC because the juvenile justice system is reactive and punishment-oriented, and the values in the Convention on the Rights of the Child have not yet been internalised by the institutions in the system. Based on these findings, varieties of suggestions for establishing a separate juvenile justice system in the TRNC are presented at the end of the study, and the need for reform is emphasised.

Anahtar Kelimeler

Children in Conflict with the Law, Juvenile Justice System, Juvenile Delinquency, Convention on the Rights of the Child, TRNC

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Ceza Adalet Sisteminde Kanunla İhtilafa Düşen Çocuklar: Çocuk Suçluluğu, Kurumlar, Süreçler, Yasalar

Öz

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Meclisi tarafından 1996 yılında kabul edilen Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (Onay) Yasası’nın yürürlüğe girmesi ile Çocuk Haklarına Dair Sözleşme KKTC iç hukukunun bir parçası haline gelmiştir. Sözleşme, yetişkinlerden ayrı bir çocuk adalet sistemi oluşturulmasını öngörmektedir. Bu çalışma ile “KKTC’de yetişkinlerden ayrı bir çocuk adalet sistemi oluşturulmuş mudur?” sorusuna cevap aranmıştır. Bu çerçevede çalışmada, kanunla ihtilafa düşen çocuklara yönelik yasalar, yasaları uygulamakla görevli kurumlar ve söz konusu kurumlarda pratikte yaşanan süreçler incelenmiştir. Çalışma bulguları; KKTC’de yetişkinlerden ayrı bir çocuk adalet sistemi oluşturulamadığını, çocuklara yönelik adalet sisteminin doğasının reaktif ve ceza odaklı olduğunu, Çocuk Haklarına Dair Sözleşmedeki değerlerin sistemde yer alan kurumlar tarafından yeterince içselleştirilemediğini ortaya çıkarmıştır. Bu bulgulara dayanarak çalışmanın sonunda, KKTC’de çocuk adalet sisteminin oluşturulması için bir dizi çözüm önerisinde bulunulmuş ve bunun için reform yapılması gerekliliği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kanunla İhtilafa Düşen Çocuklar, Çocuk Adalet Sistemi, Çocuk Suçluluğu, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, KKTC

Kaynakça

• AKYÜZ Emine. Suça Sürüklenen ve Mağdur Çocuklar. Editörler: Süleyman Hançerli, Bilal Sevinç, Cüneyt Gürer ve Muzaffer Cihat Öner. Ankara: Sosyal Hizmetler Araştırma, Belgeleme, Eğitim Vakfı (SABEV) Yayınları No:35, Sosyal Çalışma Dizisi: 28, 2011.
• ALASYA Halil Fikret. Tarihte Kıbrıs. Lefkoşa: Kıbrıs Türk Kültür Derneği Genel Merkezi, 1988.
• AYDOĞDU, Ahmet. Kıbrıs Sorunu Çözüm Arayışları, Annan Planı ve Referandum Süreci, Ankara: BRC Basım ve Matbaacılık Ltd. Şti., 2005.
• BAYINDIR Nida, ÖZEL Ali ve KÖKSAL Emrah. "Çocuk Suçluluğu Demografisi: Kütahya Şehri Örneği." Polis Bilimleri Dergisi 9, 1-4 (2007): 95-108.
• Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesi’nin Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeye İlişkin Genel Yorumları 2001- 2006. ICC Çocuk Hakları Serisi 3. Ankara. 2006. https://www.esithaklar.org/wp-content/uploads/2021/02/Cocuk-Haklari-Komitesi-2001-2006.pdf
• CC, Criminal Code. In the Statute Laws of Cyprus, Revised Edition 1959 (1 April 1959), Prepared Under the Authority of the Cyprus Laws (Revised Edition) Law, 1959, by Crition George Tornaritis, Q.C. Attorney-General, Cyprus, Volume III (Chapters 125-175A), Chapter 154 (1 January 1929). Accessed 19 July 2022. https://www.mahkemeler.net/ifasil/Cap154.pdf
• CDY, Cezaevi Disiplin Yasası (Bölüm 286), Kıbrıs Yasaları (Revize Edilmiş ve Birleştirilmiş Şekliyle), Beşinci Cilt (Bölüm 247-306), Revize Edilmiş Yeni Baskı, KKTC Cumhuriyet Meclisi Yayını (2001). Erişim 19 Temmuz 2022. https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/elektroks.aspx
• CL, Children Law. In the Statute Laws of Cyprus, Revised Edition 1959 (1 April 1959), Prepared Under The Authority of The Cyprus Laws (Revised Edition) Law, 1959, by Crition George Tornaritis, Q.C. Attorney-General, Cyprus, Volume VI (Chapters 308-354), Chapter 352 (18 August 1956). Accessed 19 July 2022. https://www.mahkemeler.net/ifasil/Cap352.pdf
• CMUY, Ceza Muhakemeleri Usul Yasası (Bölüm 155). Kıbrıs Yasaları (Revize Edilmiş ve Birleştirilmiş Şekliyle), Üçüncü Cilt (Bölüm 125-175A), Revize Edilmiş Yeni Baskı, KKTC Cumhuriyet Meclisi Yayını (2001). Erişim 19 Temmuz 2022. https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/elektroks.aspx
• CRC, Convention on the Rights of the Child (General Assembly Resolution 44/25). United Nations (20 November 1989). Entry Into Force 2 September 1990. Accessed 19 July 2022. https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/convention-rights-child
• CY, Ceza Yasası (Bölüm 154). Kıbrıs Yasaları (Revize Edilmiş ve Birleştirilmiş Şekliyle), Üçüncü Cilt (Bölüm 125-175A), Revize Edilmiş Yeni Baskı, KKTC Cumhuriyet Meclisi Yayını (2001). Erişim 19 Temmuz 2022. https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/elektroks.aspx
• ÇAKICI Mehmet, PAŞA Emel and GÖRKEM Anıl. “The Prevalence and Risk Factors of Juvenile Delinquency in Turkish Republic of Northern Cyprus.” Eurasian Journal of Educational Research, 12, 49A (2012): 183-198.
• ÇHDS, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (Karar No. 94/6423). TC Resmî Gazete 22184 (27 Ocak 1995). Erişim 19 Temmuz 2022. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/22184.pdf
• ÇHDSOY, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (Onay) Yasası (KKTC Bakanlar Kurulunun 31 Mayıs 1995 tarihli ve A-695-95 sayılı Kararı).KKTC Resmî Gazete 4 (5 Ocak 1996). Erişim 19 Temmuz 2022. https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/elektroks.aspx
• ÇKK, Çocuk Koruma Kanunu (Kanun No. 5395). TC Resmî Gazete 25876 (15 Temmuz 2005). Erişim 19 Temmuz 2022. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/07/20050715-1.htm
• ÇSY, Çocuk Suçluları Yasası (Bölüm 157). Kıbrıs Yasaları (Revize Edilmiş ve Birleştirilmiş Şekliyle), Üçüncü Cilt (Bölüm 125-175A), Revize Edilmiş Yeni Baskı, KKTC Cumhuriyet Meclisi Yayını (2001). Erişim 19 Temmuz 2022. https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/elektroks.aspx
• ÇY, Çocuklar Yasası (Bölüm 352). Kıbrıs Yasaları (Revize Edilmiş ve Birleştirilmiş Şekliyle), Altıncı Cilt (Bölüm 307-354), Revize Edilmiş Yeni Baskı, KKTC Cumhuriyet Meclisi Yayını (2001). Erişim 19 Temmuz 2022. https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/elektroks.aspx
• Devlet Planlama Örgütü. Tablo 4. Yaş, Yaş Grubu, İlçe ve Cinsiyete göre sürekli ikamet eden nüfus, 2011, KKTC Nüfus sayımı Sonuçları. 2011. http://www.devplan.org/Frame-tr.html.
• Esendağlı, Hasan. “Cezaevi Gözlemleri”. Facebook. 30 Kasım 2022, 20:04. Erişim 6 Aralık 2022.https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=pfbid02po97bgPEbnQdQfRAMUkozH9k61ntBMygE9gRXCRCSVMrCnUjJVM2V85C1kBGgK6sl&id=1123777063
• Fasıl 2 AY, Avukatlar Yasası (Bölüm 2). Kıbrıs Yasaları (Revize Edilmiş ve Birleştirilmiş Şekliyle), Birinci Cilt (Bölüm 1-104), Revize Edilmiş Yeni Baskı, KKTC Cumhuriyet Meclisi Yayını (2001). https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/elektroks.aspx
• GÖRKEM, Anıl. “KKTC’de Çocuk Suçluluğunun Yaygınlığı, 2001-2005.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, YDÜ Eğitim Bilimleri Fakültesi, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Anabilim Dalı, 2008.
• GÖYNÜKLÜ, Ceren. Kuzey Kıbrıs’ta Çocuk Hakları. Kıbrıslı Türk İnsan Hakları Vakfı Yayınları No: 2. Lefkoşa: Mavi Basım, 2012.
• HDY, Hukuk Dairesi Yasası (Yasa No. 72/1991). KKTC Resmî Gazete 62 (22 Haziran 1991). Erişim 19 Temmuz 2022. https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/elektroks.aspx
• JOL, Juvenile Offenders Law. In the Statute Laws of Cyprus, Revised Edition 1959 (1 April 1959), Prepared Under the Authority of the Cyprus Laws (Revised Edition) Law, 1959, By Crition George Tornaritis, Q.C. Attorney-General, Cyprus, Volume III (Chapters 125-175A), Chapter 157 (20 December 1946). Accessed 19 July 2022. https://www.mahkemeler.net/ifasil/Cap157.pdf
• KKTC AYM, KKTC Anayasa Mahkemesi. K. 3/2006 (D 3/2006) (21 Haziran 2006). Erişim 24 Temmuz 2022. https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/yenikararsonuc.aspx?nerde=am&yile=2006
• KKTC AY, KKTC Anayasası (Kabul Tarihi: 5 Mayıs 1985). KKTC Resmî Gazete (7 Mayıs 1985). Erişim 24 Temmuz 2022. https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/anayasa.aspx
• KKTC İB, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı. “Merkezi Cezaevi”, Erişim 6 Aralık 2022. https://icisleri.gov.ct.tr/BAKANLIK/Merkezi-Cezaevi
• KP, Kıbrıs Postası. “Ziya Öztürkler: Söz Verdiğimiz Gibi Ekim Sonu İtibariyle Yeni Cezaevine Taşındık”, Erişim 6 Aralık 2022. https://www.kibrispostasi.com/c35-KIBRIS_HABERLERI/n445084-ziya-ozturkler-soz-verdigimiz-gibi-ekim-sonu-itibariyle-yeni-cezaevine-tasindik
• Y, Yenidüzen. “Yenidüzen Yeni Cezaevi’nin Son Halini Görüntüledi”, Erişim 6 Aralık 2022. https://www.yeniduzen.com/yeniduzen-yeni-cezaevinin-son-halini-goruntuledi-113954h.htm
• KKTC M, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Mahkemeler. 2022 Faaliyet Raporu. Lefkoşa: KKTC Yüksek Mahkeme Yayınları, 2023. Erişim 30 Haziran 2023. https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/dokuman/faaliyetraporu2022.pdf
• KKTC YC, KKTC Yargıtay Ceza. Birleştirilmiş Yargıtay/Ceza K.17/91 ve 12//92 (D 7/1992) (24 Haziran 1992). Erişim 24 Temmuz 2022. https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/yenikararsonuc.aspx?nerde=yc&yile=1992
• KOÇYILDIRIM Göktan.“Her Şey Çocuklar İçin!” Ya Adalet?, Türkiye Çocuk Adalet Sistemine Sivil Toplum Gözüyle Bakış Projesi Kitabı. Yayına Hazırlayanlar: Yaşar Çavdar, Bilal Kolbüken. Ankara: Cem Web Ofset., 2012.
• KTBB, Kıbrıs Türk Barolar Birliği. “Kıbrıs Türk Barolar Birliği Tarihçe”, Erişim 6 Aralık 2022. https://www.kibristurkbarolarbirligi.org/Kurumsal-Detay/kibris-turk-barolar-birligi-tarihce/6
• MCKGÇEY, Merkezi Cezaevi (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasası (Yasa No. 45/1988). KKTC Resmî Gazete 108 (18 Kasım 1988). Erişim 19 Temmuz 2022. https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/elektroks.aspx
• MCKGÇEDY, Merkezi Cezaevi Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları (Değişiklik) Yasası (Yasa No. 13/2022). KKTC Resmî Gazete 147 (6 Temmuz 2022). Erişim 6 Aralık 2022. https://basimevi.gov.ct.tr/Portals/6/2022/147.pdf?ver=2022-06-16-231436-4135
• MEGVSB (KKTC Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı). Kıbrıs Türk Tarihi, 10. Sınıf Ders Kitabı, Ankara: Korza Yayıncılık Basım Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti., 2010.
• MY, Mahkemeler Yasası (Yasa No. 9/1976). KTFD Resmî Gazete 25 (8 Nisan 1976). Erişim 19 Temmuz 2022. https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/elektroks.aspx
• NECATİGİL Zaim M. Kıbrıs Uyuşmazlığı ve AİHM Kıskacında Türkiye. Ankara: Turhan Kitabevi, 2006.
• ÖZADA NAZIM Ayşe ve KÖSEOĞLU Muallâ. “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Sosyal Hizmetlerin Yapısı ve İşleyişine Eleştirel Bir Bakış.” Toplum ve Sosyal Hizmet 30, 2 (2019): 665-689.
• POL, Probation of Offenders Law. In the Statute Laws of Cyprus, Revised Edition 1959 (1 April 1959), Prepared Under the Authority of the Cyprus Laws (Revised Edition) Law, 1959, by Crition George Tornaritis, Q.C. Attorney-General, Cyprus, Volume III (Chapters 125-175A), Chapter 162 (14 March 1952). Accessed 19 July 2022. https://www.mahkemeler.net/ifasil/Cap162.pdf
• Polis Meslek Dersleri. Polis Okulu Yayınları No: 61, KKTC: Polis Okulu Müdürlüğü, 6. Baskı, 2020.
• PÖKGYY, Polis Örgütü (Kuruluş, Görev ve Yetkileri) Yasası (Yasa No. 51/1984). KKTC Resmî Gazete 114 (20 Aralık 1984). Erişim 19 Temmuz 2022. https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/elektroks.aspx
• SİGABY, Suç İşleyenlerin Gözetim Altında Bulundurulması Yasası (Bölüm 162). Kıbrıs Yasaları (Revize Edilmiş ve Birleştirilmiş Şekliyle), Üçüncü Cilt (Bölüm 125-175A), Revize Edilmiş Yeni Baskı, KKTC Cumhuriyet Meclisi Yayını (2001). Erişim 19 Temmuz 2022. https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/elektroks.aspx
• SÖZMENER Hasan. Ceza Genel ve Ceza Usul Hukuku, Cilt 1. Ankara: Yetkin Basımevi, 2014.
• TCKVEİBO, Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma ve Ekonomik İş Birliği Ofisi. “Yeni Merkezi Cezaevine Taşınma Süreci Tamamlandı”, Erişim 6 Aralık 2022. https://kei.gov.tr/haberler/yeni-merkezi-cezaevine-tasinma-sureci-tamamlandi
• TURHAN Turgut. “Tarihsel Bakış Açısıyla Kıbrıs Türk Hukuk Sistemi. “Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 57, 2 (2008): 253-286.
• Türkiye’de Çocuklar için Adalet Projesi. Çocuk Adalet Sistemi Çalışanları Eğitim Programı, Hukukçular için Eğitim Kitabı, Ankara: BNB Ltd. Şti., 2013.
• UMBKHDSY, Uyuşturucu Madde Bağımlıları ve Kullanıcıları Hakkında Denetimli Serbestlik Yasası (Yasa No. 28/2016). KKTC Resmî Gazete 68 (27 Mayıs 2016). Erişim 30 Haziran 2023. https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/elektroks.aspx
• VEZİROĞLU Çetin ve GÜMÜŞ Aysun, KKTC Ceza Usul Hukuku, Lefkoşa, 2012, 187.
• YAKY, Yüksek Adliye Kurulu Yasası (Yasa No. 35/1985). KKTC Resmî Gazete 101 (22 Kasım 1985). Erişim 19 Temmuz 2022. https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/elektroks.aspx
• YAVUZER Haluk. Çocuk ve Suç. İstanbul: Remzi Kitabevi, 7. Baskı, 1994.
• YTBY, Yasaların Türkçeleştirilmesi ve Birleştirilmesi Yasası (Yasa No. 19/1977). KTFD Resmî Gazete 15 (18 Mart 1977). Erişim 19 Temmuz 2022. https://www.mahkemeler.net/cgi-bin/elektroks.aspx
• YÜCEL Didem, GÖNÜLTAŞ M Burak ve MAVİLİ AKTAŞ Aliye. Adli Sosyal Hizmet: Yaklaşım ve Müdahale. Ankara: Nobel Yayınevi, 2016.