Sosyal Medya Kullanıcılarının Kliktivizm Davranışlarının Analizi: BAİBÜ Öğrencileri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 4, 159 - 173, 24.07.2024

Doğukan Beykoz

Öz

İletişim teknolojilerinin hızla gelişmesi ve yaygınlaşması bireylerin günlük yaşam pratiklerinde de birtakım dönüşümleri beraberinde getirmektedir. Söz konusu dönüşümlerden öne çıkanı ise kuşkusuz sosyal medya kullanımının giderek artmasıdır. Çok sesliliğin ve görece fikir paylaşım hürriyetinin yaşandığı dijital ortam, aktivist hareketlerin dönüşüme girmesine olanak sağlamaktadır. Geleneksel aktivizmin dijitalleşmeye paralel yaşadığı dönüşüm Aktivizm 2.0 olarak ifade edilen dijital aktivizmi ortaya çıkarmıştır. Günümüzde sosyal medya kullanıcıları tarafından sıklıkla tercih edilen dijital aktivizm giderek çeşitlenmiştir ve farklı türleri ve eylemsel çeşitliliğiyle ilgi çekici hale gelerek, çalışmalara konu olmuştur. Dolayısıyla dijital ortam kullanıcıların davranış analizlerinin gerçekleştirilmesi, irdelenmesi ise önem arz etmektedir. Gerçekleştirilen çalışmanın amacı, sosyal medya kullanıcılarının bir dijital aktivizm türü olan kliktivizm davranışlarının analizini yapabilmek ve elde edilen veriler doğrultusunda değerlendirmeler gerçekleştirebilmektir. Çalışmada bir nitel veri toplama türü olan yarı yapılandırılmış mülakat tekniği tercih edilmiştir. Böylelikle sosyal medya kullanıcıların kliktivizm davranışlarının detaylı ve derinlemesine analizini gerçekleştirmek hedeflenmektedir. Araştırmanın evrenini sosyal medya kullanıcıları oluştururken, örneklem olarak ise Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi (BAİBÜ) lisansüstü öğrencileri seçilmiştir. 10 lisansüstü öğrencisi ile 9 Mart – 20 Mart tarihleri arasında yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. “Sosyal medya kullanıcılarının kliktivizm davranışlarındaki temel motivasyon nedir?” araştırma sorusundan hareket edilen çalışmada, katılımcıların dijital aktivist eylemi gerçekleştirmelerindeki motivasyonun sorunun çözümüne katkıda bulunmak olduğu saptanmıştır. Sosyal medya kullanımının giderek yaygınlaşması ve artmasıyla beraber dijital aktivist eylemlerin çeşitleneceği, değişimlere uğrayacağı öngörüsüyle gerçekleştirilen çalışmanın söz konusu alanda yapılacak yeni çalışmalara ışık tutacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

dijital aktivizm, kliktivizm, slaktivizm, aktivizm türleri

Kaynakça

• Aktan, E.; Çakmak, V. (2020). “Üniversite Öğrencilerinin Bakış Açısıyla Yaşanabilir Bir Kent Olarak Aksaray: Sorunlar ve Çözüm Önerileri”. Simetrik İletişim Araştırmaları Dergisi, 201.
• Baran, A., G. (2020). Dijital Aktivizm ve Gençlik. A. Baran, O. Hazer, & Ö. Serhat içinde, Gençlik ve Dijital Çağ (s. 42). Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Çoban, S.; İnceoğlu, Y. (2015). İnternet ve Sokak. İstanbul: Ayrıntı.
• Demirkıran, P. (2013). Hacktivizm. A. R. Keleş, & Y. Sal içinde, Hack Kültürü ve Hacktivizm (s. 28). İstanbul: Alternatif Bilişim.
• Gürel, E.; Nazlı, A. (2019). "Dijital Aktivizm: Change.org Kampanyaları Üzerine Bir Analiz". Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 187-206.
• Karagöz, K. (2013). "Yeni Medya Çağında Dönüşen Toplumsal Hareketler ve Dijital Aktivizm Hareketleri". Communication and Diplomacy.
• Önder, H. B. (2016). "Dijital Kültür ve Dijital Aktivizm Karşısında Stratejik Halkla İlişkilerin Değişen Durumu". Orta Karadeniz İletişim Çalışmaları Dergisi, 31.
• Tuna, C.; Türkölmez, O. (2023). "Yeni Toplumsal Hareketler ve Dijital Aktivizm". Kamu Yönetimi ve Politikalar Dergisi, 222.
• Turhan, D. G. (2017). "Dijital Aktivizm". Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29.
• Ürkmez, D. (2020). "Dijital Aktivizm Olarak Sosyal Medyada Boykot Çağrıları: Watsons Krizi Örneği". İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 114.
• Tutar, H.;Erdem, A. T. (2020). Örnekleriyle Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve SPSS Uygulamaları. Ankara: Seçkin.
• Yegen, C. (2014). "Bir Dijital Aktivizm Biçimi Olarak Slaktivizm: Change.org Örneği". Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 765.
• Yılmaz, B.; Dündar, G.; Oskay, T. (2015). "Dijital Ortamda Aktivizm: Online İmza Kampanyalarına Katılım Davranışlarının İncelenmesi (Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma)". International E-Journal.
• Yiğit, İ.; Karayılan, G. (2023). "Planlanmış Davranış Teorisinin Slaktivizme Etkisi: Twitter Kullanıcıları Üzerine Bir Araştırma". Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 301.