Sectarian Influence in Narrations of Irhâsât And Tabshira: The Example of Bihâr al-Anwar

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 211 - 226, 31.12.2021

Muharrem Samet Bilgin

https://doi.org/10.48203/siader.1034195

Öz

The human factor has an important place in the formation of sects, which are the interpretation of religion. Likewise, sects have strong and direct effects on people's understanding, interpretation and living of religion. One of the areas where we can clearly see this mutual interaction is the texts belonging to the sects. When these texts, most of which are based on narrative culture, are examined, it is seen that they reflect the mentality of the sects. One of such texts and one of the works that brings together thousands of narrations belonging to the Imamiyya Shia is Bihar al-Anwar. In this voluminous study, which he compiled with the aim of collecting all the narrations belonging to the sect, Allama Majlisi, one of the important names of the Imamiyya Shia, touched upon almost every subject of Islamic sciences. Issues related to Prophet Muhammad's life and prophecy are among these. Two of the proofs used to prove the prophethood of Muhammad are irhâsât and tabshira. The narrations of Irhasat correspond to the marvels of the Prophet before he became a prophet, and the narrations of enlightenment correspond to the good news of him. In other words, these narrations describe what happened in the time before the preaching of Islam. Like other sects, Imamiyya emerged long after the death of Prophet Muhammad. Despite this, there are traces of sect in these narrations. In this article, we will try to examine the sectarian influence in the irhâsât and tabshira narrations in Bihâr al-Anwâr. We will try to show this through the characteristics of the sect.

Anahtar Kelimeler

History of Islam, Imamiyya Shia, irhasat, Tabshira, Allama Majlisi, Bihar al Anwar

İrhâsât ve Tebşîrât Rivayetlerindeki Mezhebî Etki: Bihâru’l-Envâr Örneği

Öz

Dinin yorum biçimi olan mezheplerin oluşumunda insan faktörü önemli bir yer tutmaktadır. Aynı şekilde insanların dini anlama, yorumlama ve yaşamalarında mezheplerin güçlü ve doğrudan etkileri vardır. Bu karşılıklı etkileşimi açık bir şekilde görebileceğimiz alanların başında mezheplere ait metinler gelmektedir. Pek çoğu rivayet kültürüne dayanan bu metinler incelendiğinde mezheplerin düşünce yapısını yansıttıkları görülmektedir. Böyle metinlerden biri olan ve İmâmiyye Şiası’na ait binlerce rivayeti bir araya getiren eserlerden biri de Bihâru’l-Envâr’dır. İmâmiyye Şiası’nın önemli isimlerinden Allâme Meclisî, mezhebe ait bütün rivayetleri toplama gayesiyle telif ettiği bu hacimli çalışmada İslamî ilimlere ait hemen hemen her konuya değinmiştir. Hz. Muhammed’in hayatı ve nübüvveti ile ilgili meseleler de bunlar arasındadır. Hz. Muhammed’in peygamberliğini ispat için kullanılan delillerden ikisi de irhâsât ve tebşîrâttır. İrhâsât rivayetleri, Hz. Peygamber’in peygamber olmadan önceki dönemindeki harikuladeliklere, tebşîrât rivayetleri ise onun müjdelenmesine tekabül etmektedir. Yani bu rivayetler, İslam dininin tebliğ edilmesinden önceki zamanda olanları anlatmaktadır. İmâmiyye de diğer mezhepler gibi Hz. Muhammed’in ölümünden çok sonra ortaya çıkmıştır. Buna rağmen bu rivayetlerde mezhebe ait izler bulunmaktadır. Biz bu makalede Bihâru’l-Envâr’daki irhâsât ve tebşîrât rivayetlerine yansıyan mezhebî etkiyi incelemeye çalışacağız. Bunu da mezhebin karakteristik özellikleri üzerinden göstermeye gayret edeceğiz.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, İmâmiyye Şiası, İrhâsât, Tebşîrât, Allâme Meclisî, Bihâru’l-Envâr

Kaynakça

• Aclûni, İsmail b. Muhammed el-. Keşfu’l-hafâ. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arab, 1408/1988.
• Akçay, Mustafa. Hz. Peygamber’in Anne ve Babasının Dinî Konumu, Ankara: Araştırma Yayınları, 2021.
• Aycan, İrfan - Söylemez, Mahfuz. İdeolojik Tarih Okumaları, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• Bulut, Halil İbrahim. Şiî-Sünnî Polemiğinde Ebû Tâlib ve Dinî Konumu. Ankara: Araştırma Yayınları, 2011.
• Cürcânî, Seyyid Şerif Kitâbu’t-ta’rîfât. thk. Muhammed Abdurrahman el-Maraşlî. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1428/2007.
• Çınar, Mahmut. Nûr-i Muhammedî İnancının Ortaya Çıkışı ve Kaynakları. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2017.
• Eren, Muhammet Emin. Hadis Tarih ve Yorum 73 Fırka Hadisi Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: Kuramer, 2018.
• Goldziher, Ignaz. “Hadiste Yeni-Eflatuncu ve Gnostik Unsurlar”. çev. Ömer Özsoy. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 36/1 (1997), 405-421.
• Hakyemez, Cemil. İmamiyye Şiası ve Temel Kavramları. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2019.
• İbn Bâbeveyh el Kummî, Şeyh Sadûk Ebû Cafer Muhammed b. Ali. el-İ’tikâdât. thk. İsâm Abdusseyyid. Kum: el-Mü’temiru’l-Alemiyyi’l-Elfiyyeti’ş-Şeyhi’l-Müfid, 1413/1994.
• İbn Hişâm, es-Sîretu’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sakâ vd. Kahire: Türâsi’l-İslâm, ts.
• İbn Kesîr, İmâdüdîn Ebi’l-Fidâ İsmail b. Ömer, el-Bidâye ve’nihâye. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Kahire: Dâru Hicr, 1417/1997.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-arab. Beyrut: Dâru Sâdır, 1300.
• İbn Sa’d, Muhammed. Kitâbu’t-tabakâtu’l-kübrâ, thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetü’l-Hancı, 1421/2001.
• İsfahânî, Ragıp el-. el-Müfredât. thk. Muhammed Halil Aytânî. Beyrut: Dâru’l-Mârife, 1422/2001.
• Kaysî, Ebû Riyâş Ahmed b. İbrahim el-. Şerhu Hâşimiyyâti’l-Kümeyt b. Zeyd el-Esedî. thk. Dâvûd Sellûm, Nûrî Hammûdî el-Kaysî. Beyrut: Mektebetü’l-Nahdeti’l-Arabiyye, 1406/1987.
• Khalidi, Tarif. Images of The Prophet Muhammad. New York: Doubleday, 2009.
• Korkmaz, Sıddık. Şia’nın Oluşumu. İstanbul: İz Yayıncılık, 2015.
• Kuleynî, Ebu Cafer Muhammed b. Yakup b. İshak. Usul-u Kâfî. 2 Cilt. çev. Vahdettin İnce. İstanbul: Dâru’l-Hikem Yayınevi, 2007.
• Meclisî, Muhammed Bâkır el-. Bihâru’l-envâr. 25 Cilt. Kum: İhyâu’l-Kutübi’l-İslamiyye, 1430/2008.
• Meclisî, Muhammed Bâkır el-. Bihâru’l-envâr. 110 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-Vefâ, 1403/1983.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el Haccac. Sahihu Müslim. Beyrut: Daru’l-Kutübi’l-İlmiyye, 2011.
• Onat, Hasan. Emeviler Devri Şiî Hareketleri ve Günümüz Şiîliği. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2016.
• Öz, Mustafa. “Bihârü’l-Envâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 6/139-141. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Öz, Şaban. “Siyer Anlatılarında Mezhebî İzdüşüm Üzerine Bazı Mülahazalar”. Siyer Araştırmaları Dergisi 2, (2017), 65-77.
• Sachedina, Abdülaziz. “Allah’ın Velisi ve Peygamberin Vasisi: On İki İmamcı Şii İnancında Ali Bin Ebî Tâlib”. Tarihten Teolojiye İslam İnançlarında Hz. Ali. ed. Ahmet Yaşar Ocak. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
• Sarıçam, İbrahim. Emevî-Hâşimî İlişkileri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2008.
• Süyûtî, Abdurrahman b. Ebi Bekr Celaleddin es-. el-Hasâisu’l-kubra, 2 Cilt. thk. Salih Yusuf Mutevik. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1412.
• Taberî, Ebu Cafer İbn Cerîr Muhammed b. Cerîr b. Yezid et-. Tarihu’r- rusûl ve’l- mülûk. 11 Cilt. thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim. Kahire: Dâru’l-Meârif, ts.
• Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. İsa et-. Camiu’t- Tirmizî . thk. Yusuf el-Hac Ahmed. Şam: Mektebetü İbn Hacer, 1423/2004.
• Uyar, Gülgün, “Hz. Peygamber (s.a.v)’in Soyu ve Ailesi”. Din ve Hayat: İstanbul Müftülüğü Dergisi 12 (2011), 24-29.
• Üzüm, İlyas. “Hüccet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 18/451-452. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Yûnisiyân, Ali Asgar. Peygamber’in Ataları. çev. Muhammed Mehdi Çağlayan. İstanbul: Revak Yayınevi, 2020.
• Yurdagür, Metin. “Ahbâriyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1/490-491. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Zübeyrî, Ebû Abdullah b. Abdullah el-Mus’ab el-. Kitâbu nesebi Kureyş. nşr. E. Lévi-Provençal. Kahire: Dâru’l-Meârifi ve’n-Neşr, 1951.