A Shiite Social and Religious Organization in Sectarian Tensions in the Islamic World: Hezbollah

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 123 - 143, 30.06.2022

Fatih Baş

https://doi.org/10.48203/siader.1060327

Öz

The effect of Shiite-oriented sectarian policies conducted by the Hezbollah organization on the current division and separation in the Islamic world of the Middle East is revealed in our study. The establishment of Hezbollah oganization coincides with the process of Iranian Islamic revolution and Iran’s close relationship with the Hezbollah organization is known. The Hezbollah organization, which adopts the Shiite sect,carries out active political, social and religious activities both in Lebanon where it was founded and in different countries of the Middle East. Hezbollah, acting in line with Iran’s interests, makes various countries in the Middle East an area of expansion and opens a regional space for Iran. On the other hand, Sunni countries in the Middle East are uneasy with the expansion of Hezbollah and indirectly Iran’s expansion area. This situation escalates the regional tensions of the Shiite and Sunni countries in the Islamic geography of the Middle East. As a reflection of sectarian tensions, the problem of peace and security emerges in Islamic societies. The political, military and religious policies carried out by Hezbollah in countries beyond Lebanon, e.g., Iraq, Syria and Yemen further escalate the division and conflict. In addition, it is thought that the organization, which emerged with its social and religious aspects, acted in line with military and political goals over time and threatened this societies in the region. It is understood that Hezbollah has a prominent role in the sectarian division that is the source of the problems in the Islamic societies in the region. In this context, primarily the organization of Hezbollah is discussed in terms of social and then its relationship with Shiism is explained. Then, the approach of Sunni countries in the Middle East to Hezbollah is evaluated. The article concludes by discussing the role of Hezbollah in Sectarian tensions and conflicts. The aim of study is to reveal the role of Hezbollah, which positions itself in a sterile area, in triggering the sectarian fault lines in the Islamic world. Such that Hezbollah has celarly had a share in the escalation of tensions with sectarian and expansionist policies. In the article, focusing on also how Hezbollah, as a social actor, transformed into a radical military and political structure over time and focusing on the problems it created for the Islamic societies in the region is considered as its unique aspect.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Islam, Sect, Society, Shiism, Hezbollah

İslam Dünyasında Mezhepsel Gerilimlerde Şii Ekollü Sosyal ve Dini Bir Örgütlenme: Hizbullah

Öz

Ortadoğu İslam dünyasında aktüel olan bölünme ve ayrışmada Hizbullah örgütünün yürüttüğü Şiî eksenli mezhebi politikaların etkisi çalışmamızda ortaya konulmaktadır. Hizbullah örgütünün kuruluşu İran İslam Devrimiyle eş zamanlı bir sürece denk gelmekte ve İran’ın Hizbullah örgütü ile yakın ilişkisi bilinmektedir. Şiîlik mezhebini benimseyen Hizbullah örgütü gerek kurulduğu Lübnan’da gerekse Ortadoğu’nun farklı ülkelerinde aktif siyasal, sosyal ve dinî faaliyet yürütmektedir. İran’ın ilgileri doğrultusunda hareket eden Hizbullah, Ortadoğu’da çeşitli ülkeleri yayılım alanı haline getirmekte ve İran’a bölgesel alan açmaktadır. Buna karşın Ortadoğu’daki Sünnî ülkeler Hizbullah ve dolaylı olarak İran’ın yayılım sahasını genişletmesinden rahatsızlık duymaktadır. Bu durum Ortadoğu İslam coğrafyasındaki Şiî ve Sünnî ülkelerin bölgesel gerilimlerini tırmandırmaktadır. Mezhepsel gerilimlerin bir yansıması olarak ise İslam toplumlarında barış ve güvenlik sorunu açığa çıkmaktadır. Hizbullah’ın Lübnan dışında Irak, Suriye ve Yemen gibi ülkelerde yürüttüğü siyasî, askerî ve dinî politikalar ayrışmayı ve çatışmayı tırmandırmaktadır. Ayrıca sosyal ve dinî yönüyle ortaya çıkan örgütün zamanla askerî ve siyasî amaçlar doğrultusunda hareket ederek bölgedeki bu toplumları tehdit ettiği düşünülmektedir. Bölgedeki İslam toplumlarında yaşanan sorunlara kaynaklık eden mezhepsel bölünmede Hizbullah’ın da belirgin rolünün olduğu anlaşılmaktadır. Bu bağlamda makalede öncelikle Hizbullah örgütü sosyal açıdan ele alınmakta, akabinde Şiîlik ile ilişkisi izah edilmektedir. Daha sonra da Ortadoğu’daki Sünnî ülkelerin Hizbullah’a yaklaşımı değerlendirilmektedir. Mezhepsel gerilimlerde ve çatışmada Hizbullah’ın rolü tartışılarak, makale sonuç kısmıyla tamamlanmaktadır. Çalışmanın amacı kendini steril bir alanda konumlandıran Hizbullah’ın İslam dünyasında mezhepsel fay hatlarını tetiklemedeki rolünü ortaya koymaktır. Öyle ki Hizbullah’ın mezhepçi ve yayılmacı politikalarla gerilimlerin tırmanmasında bariz şekilde pay sahibi olduğu görülmüştür. Ayrıca makalede toplumsal bir aktör olarak Hizbullah’ın zamanla nasıl radikal bir askeri ve siyasi yapıya dönüştüğü ve bunun bölgedeki İslam toplumları için yarattığı problemlere odaklanılması onun özgün yönü olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, İslam, Mezhep, Hizbullah, Toplum, Şiîlik, Hizbullah.

Kaynakça

• Akbarzadeh, Shahram. “Why Does Iran Need Hizbullah?”. The Muslim World. 106/1 (2016), 128-136.
• Alagha, Joseph. Hezbollah’s Documents: From the 1985 Open Letter to the 2009 Manıfesto. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2011.
• Ansari, Ali. Politics of Modern Iran. London: Routledge Publisher, 2011.
• Arıkan, Adem. “İslam Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı”, Journal of Islamic Research 29/2 (2018), 359-369.
• Azani, Eitan, Hezbollah: The Story of the Party of God: from Revolution to Institutionalization, New York: Palgrave Macmillan Publisher, 2009, 137-140. Azani, Eitan. “The Hybrid Terrorist Organization: Hezbollah as a Case Study”. Studies in Conflict and Terrosim 36/11 (2013). 899-916.
• Bostan, Bostan. “Mezhep”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 29/2010.
• Bodur, Hüsnü Ezber. “Vahhabi Hareketi ve Küresel Terör”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (2003), 17.
• Bodur, Hüsnü Ezber. “Dini Motifli Terör Fenomeni ve İslam’ın Siyasal İstismarı”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (2005), 75-79.
• Bodur, Hüsnü Ezber. “Dini Organizasyon Tipleri ve Yeni Dini Hareketler”. Toplum Bilimleri Dergisi 1-3/1-6 (2006-2009).
• Çelik, Celalettin. “Dini Gruplar Sosyolojisi”. Din Sosyolojisi, ed. Mehmet Bayyiğit Konya: Palet Yayınları, 2017, 280-282.
• Dionigi, Flippo. Hezbollah, Islamıst Politcs and International Society. New York: Palgrave Macmillan, 2014.
• Elhan, Nail. “Hizbullah-İran İlişkileri”. İram Perspektif (Şubat 2019), 11-12.
• Ereli, Gökhan. “Körfez’in Lübnan Hamlesinin Temel Amaçları”. ORSAM Analiz (Kasım 2021).
• Esposito, John. The Islamic Threat: Myth or Reality. Oxford: Oxford University Press, 1999.
• Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2012, 261-262.
• Hamzeh, Ahmet Nizar. In the Path of Hizbullah. New York: Syracuse University Press, 2004, 25-26.
• Harik, Judith Palmer. Hezbollah: The Changing Face of Terrorism. London: I.B.Tauris Publisher, 2004.
• Khatib, Lina. “Hizbullah’s Political Strategy”. The Hizbullah Phenomenon, ed. Lina Khatib, Dina Matar and Atef Alshaer. Oxford: Oxford University Press, 2014, 17-18.
• Kılıç, Ahmet Faruk. “Din Sosyolojisinde Dini Grup Tipolojileri”. Değerler Eğitimi Dergisi 5/13 (2007), 38-39.
• Levitt, Matthew. Hezbollah: The Global Footprint of Lebanon’s Party of God. Washington: Georgetown University Press, 2015, 11-15.
• Mervin, Sabrina. The Shi’a Worlds and Iran. London: SAQI Publisher, 2010.
• Moin, Bager. Khomeini Life of the Ayatollah. London: I.B. Tauris Publisher, 1999. Nasr, Sayyid Husayn. Shı’a. Tehran: Ansariyan Publications, 1971.
• Qassem, Naim. Hezbollah; The Story from Within. London: SAQI Publisher, 2005. Onat, Hasan. Şiiliğin Doğuşu Meselesi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 36/1 (1997), 79-82.
• Orhan, Oytun. Başbakan Erdoğan’ın Beyrut Ziyareti Işığında Türkiye- Lübnan İlişkileri. Ortadoğu Analiz Dergisi 2/24 (Aralık 2010), 9-12.
• Öz, Mustafa. “Şia”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2010, 39/111-114.
• Uludağ, Süleyman. “Hizbullah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1998, 18/183.
• Roy, Oliver. The Politics of Chaos in the Middle East. New York: Columbia University Press, 2008, 103-104.
• Saad, Amal. “Challenging the Sponsor-Proxy Model: the Iran-Hizbullah Relationship” Global Discourse 9/4 (2019), 633-636.
• Saad-Ghorayeb, Amal. Hizbu’llah: Politics and Religion. London: Pluto Press, 2002, 61- 66.
• Salisbury, Peter. Yemen and Saudi-Iranian “Cold War”. Chatham House Middle East North Africa Programme (February, 2015), 6-10.
• Sinkaya, Bayram. Şii Ekseni Tartışmaları ve İran. Avrasya Dosyası 13/3 (2007), 39- 58.
• Solmaz, Bünyamin. “Dine Sosyolojik Bakış Açılarındaki Gelişmeler”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31 (2011).
• Torbey, Carine. Hizbullah Bölgeleri İran Yardımıyla Kalkınıyor. BBC Türkçe News (Haziran 2013).
• Yeğin, Abdullah. İran Siyasetini Anlama Kılavuzu. İstanbul: Seta Yayınları, 2013. Yetim, Mustafa. Şiddet Eğilimli ve Direniş Temelli Şii Aktivizmi: Hizbullah’ın Fikirsel ve Örgütsel Zemini. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi 2/2 (2015), 76-82.
• Abouzeid, Nahed. “Lübnan: Suriye Savaşının Sıçradığı Ülke”. BBC Turkçe News,(13.07.2013). https://www.bbc.com/turkce/haberler/2013/07/130714_lubnan_suriye
• Bowen, Jeremy. “Ortadoğu’da Şii-Sünni Fay Hattı”. BBC Turkçe News, (13.12.2013) https://www.bbc.com/turkce/haberler/2013/12/131220_sii_sunni_ayrim
• Hatlani, İbrahim. “Türkiye Hizbullah’a Karşı Suudilere Destek Verecek Mi?”. Al- Monitor The Pulse Of The Middle East, (01.03.2016) https://www.al-monitor.com/tr/contents/articles/originals/2016/03/saudi- arabia-gcc-ties- iran-hezbollah.html
• Mouzahem, Haytham. “Lebanese Hezbollah Unlikely to Intervene in Iraq Crisis." Al-Monitor The Pulse of the Middle East, (19.06.2011), 1, https://www.almonitor.com/authors/haythammouzahem.html?_wrapper_f ormat=html&page=1
• Nasrallah, Hasan. “İmam Humeyni’nin Büyük Gelişmelerdeki ve Devrimlerdeki Esaslı Rolü Daha da Belirginleşecek”. Medya Şafak, (12.03.2016). https://www..net/haber/475/nasrallah-imam-humeyninin-buyuk- gelismelerdeki-ve- devrimlerdeki-esasli rolu-daha-da- belirginlesece- 475.
• Nasrrallah, Nasrallah. “Nasrullah’ın Mısır’a Cevabı. çev. Gülşen Topçu.” Tevhid Haber Merkezi, (12.04.2009) https://www.tevhidhaber.com/nasrullahin-misira-cevabinin-tam-metni- 53437h.htm
• Riedel, Bruce. “Suudi Arabistan’ın Lübnan’daki Nihai Hedefi Ne?.” Al-Monitor The Pulse of The Middle East, (05.02.2016).