THE RELATIONSHIP BETWEEN TAX MORALE AND INFORMAL ECONOMY: OVERVIEW OF OECD COUNTRIES

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 1, 70 - 93, 01.03.2017

Ulvi Sandalcı , İnci Sandalcı

Öz

There are many
factors that cause informal economy. At the beginning of these, there are
socio-psychological factors. Socio-psychological factors use many variables,
explaining the
reasons for informal economic activity. One of these variables is tax morale that increase the
voluntary compliance of individuals. In societies that ıt has high tax morale
economic activities are calculated as complete and accurate, tax liabilities
that have occured as a result of these activities is fulfilled on time.

In the study in
which we have examined the relationship between tax morale and informal
economy, tax morale and informal economy level were primarily examined through
the tables. In
the study in which we have examined 21 OECD countries where we can access the
data have been compared tax moral levels and informal economy dimensions of
countries and it were deduced that in societies that it has high tax morale are
low informal economy.

Anahtar Kelimeler

Tax, Tax morale, Informal economy

VERGİ AHLAKI VE KAYIT DIŞI EKONOMİ İLİŞKİSİ: OECD ÜLKELERİ ÖZELİNDE BİR İNCELEME

Öz

Kayıt dışı
ekonomiye neden olan birçok etmen bulunmaktadır. Bunların
başında sosyo-psikolojik faktörler gelmektedir. Sosyo-psikolojik
faktörler kayıt dışı ekonomik faaliyetlerin nedenlerini açıklarken birçok
değişkenden yaralanmaktadır. Bu değişkenlerden
biri de bireylerin vergiye gönüllü uyumunu artıran vergi ahlakıdır. Vergi
ahlakı yüksek toplumlarda ekonomik faaliyetler tam ve doğru olarak
hesaplanmakta, bu faaliyetler sonucu ortaya çıkan vergisel yükümlülükler
zamanında yerine getirilmektedir.

Vergi
ahlakı-kayıt dışı ekonomi ilişkisini incelediğimiz çalışmada, öncelikli olarak
vergi ahlakı ile kayıt dışı ekonomi düzeyi tablolar yardımıyla incelenmiştir.
Verilerine ulaşabildiğimiz 21 OECD ülkesini incelediğimiz çalışmada ülkelerin
vergi ahlak düzeyleri ile kayıt dışı ekonomi boyutları karşılaştırılmış ve
vergi ahlakı yüksek toplumlarda kayıt dışı ekonomik faaliyetlerin düşük çıktığı
sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vergi, Vergi Ahlakı, Kayıt Dışı Ekonomi

Kaynakça

• AKBULAK, Y. ve TAHTAKILIÇ, K. (2003). Kayıt dışı ekonomi üzerine düşünceler. Banka-Maliye ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 40(468), ss. 17-41.
• AKTAN, C. C. (2006). Vergi psikolojisinin temelleri ve vergi ahlakı. İçinde C. C. Aktan, D. Dileyici ve İ.Y. Vural (Ed.), Vergileme Ekonomisi ve Vergileme Psikolojisi, Seçkin Yayınevi, 1.bs., Ankara, ss.125-136.
• BAYRAKLI, H. H. , SARUÇ, N. T. ve SAĞBAŞ, İ. (2004). Vergi kaçırmayı etkileyen faktörlerin belirlenmesi ve vergi kaçaklarının önlenmesi: anket çalışmasının bulguları, 19. Türkiye Maliye Sempozyumu, 10-14 Mayıs 2004, ss. 204-254, Belek/ANTALYA.
• CAGAN, P. (1958). The demand for currency relative to the total money supply. Journal of Political Economy, Chicago, 66(August 1958), pp. 303-328.
• ÇETİNTAŞ, H. (2003). Türkiye’de kayıt dışılığın fayda maliyet analizi. Çimento İşveren Dergisi, Sayı 17, ss. 4-15.
• ÇOLAK, M. (2012). Kayıt dışı ekonomi ve çözüme yönelik politika önerileri. T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Yayın No: 2012/423, Mayıs, Ankara.
• ÇOMAKLI, Ş. E. (2004). Türkiye’de kayıt dışı ekonomi ve vergisel kayıt dışılık (mükellef ve sistem analizi), atatürk üniversitesi bilimsel araştırma projeleri, Turhan Kitabevi, Ağustos, Erzurum.
• DERDİYOK, T. (1993). Türkiye’de kayıt dışı ekonominin tahmini. Türkiye İktisat dergisi, Mayıs.
• FEİGE, E. L. (1979). How big is the ırregular economy?. Challenge, 22(5), 5-13.
• FELD, L. P. ve Larsen, C. (2005). Black activities in germany in 2001 and 2004: a comparison based on survey data. Copenhagen: Rockwool Foundation Research Unit, Study no. 12,
• GUTMANN, P. M. (1977). The subterranean economy. Financial Analysts Journal, 33(6), 26-28.
• HALICIOĞLU, F. (1999). The black economy in Turkey: an empirical ınvestigation. The Review of Political Sciences of Ankara University, 53, 175-191.
• İLHAN, G. (2007). Vergi ödemeyi etkileyen ekonomik faktörler. Akademik Bakış, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, Sayı 12, http://www.akademikbakis.org/12/VOEF.htm, (16.11.2014)
• KARAGÜL, M. (1998). Kayıt dışı ekonomi ve Türkiye'deki kayıt dışı ekonominin incelenmesi. Celal Bayar Üniversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi dergisi,
• KAUFMANN D. ve KALİBERDA, A. (1996). Integrating the unofficial economy into the dynamics of post socialist economies. Policy Research Working Paper, 1, 1-39.
• KIZILOT, Ş. ve ÇOMAKLI, E. Ş. (2004). Vergi kayıp ve kaçakları ve kayıt dışı ekonomi ilişkisi ve boyutlarının mevzuat açısından değerlendirilmesi. 19. Türkiye Maliye Sempozyumu, “Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçakları, Önlenmesi Yolları”, 10-14 Mayıs 2004 Belek/ANTALYA.
• KÖRNER, M, HARALD, S. LARS, F. ve FRİEDRİCH, S. (2006). Steuermoral – das spannungsfeld von freiwilligkeit der steuerhinterziehung und regelverstoß durch steuerhinterzieung. Institut fur Angewandte Wirtschaftsforschung e.V. Tubingen, no. 64, Tübingen.
• LİPPERT, O. ve MİCHAEL, W. (1997). The underground economy: global evidences of its size and ımpact, The Fraser Institute ,Vancouver, British Columbia, Canadian Cataloguing in Publication Data, Canada
• MCGEE, R. W. ve WENDY, G. (2005). Opınıons on the ethıcs of tax evasıon: a comparatıve study of the usa and sıx latın amerıcan countrıes. Akron Tax Journal, Sayı. 24:69, ss. 69-91
• ORGAN, İ. ve YEGEN, B. (2013). Vergi bilinci ve vergi ahlakı oluşumunda muhasebe meslek mensuplarının rolü: adana ili örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 27, Sayı: 4, Adana.
• ÖĞÜNÇ, F. ve YILMAZ, G. (2000). Estimating the underground economy in turkey. the central bank of the republic of Turkey, Discussion Paper, Ankara, 1-29.
• ÖNDER, İ. (2001). Kayıt dışı ekonomi ve vergileme. İ.Ü.Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No: 23-24 (Ekim 2000-Mart 2001), İstanbul.
• SARIKAYA, H. E. (2007). Kayıt dışı ekonomi’nin ekonomik büyümeye etkisi: Türkiye örneği (1980-2005). Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Konya.
• SCHNEİDER, F. ve ENSTE, H. D. (2000). Shadow economies: size, causes, and consequences. Journal of Economic Literature, 38, 77–114.
• SCHNEİDER, F. (2012). The shadow economy and work in the shadow: what do we (not) know?. IZA Discussion Paper No. 6423, Mart.
• SCHNEİDER, F. ve ANDREAS, B. (2012). Shadow economies in highly developed OECD countries: what are the driving forces?. Discussion Paper No. 6891, Ekim.
• SCHNEIDER, F. ve WILLIAMS, C. C. (2013). The shadow economy. The Institute of Economic Affairs, 2013
• SEYİDOĞLU, H. (1992). Ekonomik terimler ansiklopedik sözlük, Güzem Yayınları no. 4, Ankara.
• SUGÖZÜ, İ. H. (2008). Kayıt dışı ekonomiyi önlemede vergi politikaları (1980 – 2004 Türkiye örneği). SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Konya.
• ŞAHİN, A. (2009). Kayıt dışı ekonomi ve vergi ahlakı etkileşimi. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• TANZİ, V. (1983). The underground economy in the united states: annual estimates, 1930-80. International Monetary Fund Staff Papers. 30(2). 283-305.
• TECİM, B. A. H. (2008). Kayıt dışı ekonomide vergi ve vergi denetiminin önemi. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• TEMEL, A., ŞİMŞEK A. ve YAZICI, K. (1994), Kayıtdışı ekonomi tanımı, tespit yöntemleri ve Türk ekonomisindeki büyüklüğü, DPT, Ankara, 33 s.
• TORGLER, B. (2003). Tax morale: theory and empırıcal analysıs of tax complıance. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Universitat Basel, Basel.
• TORGLER, B. (2004). Tax morale in asian countries”, Center for Research in Economics, Management and the Arts (CREMA), Switzerland University of Basel, WWZ, Switzerland. Vol. 15, Iss. 2, pp. 1-34
• TORGLER, B. (2005). Tax morale and direct democracy. European Journal of Political Economy, Sayı 21, ss. 525-531.
• TORGLER, B. ve FRİEDRİCH, S. (2009). The impact of tax morale and institutional quality on the shadow economy. Journal of Economic Psychology, 30(3): 228–45.
• TOSUNER, M. ve DEMİR, İ. C. (2007). Toplumsal bir olgu olarak vergi ahlâkı. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9 / 3 (2007). 1 – 20, Ankara.
• TOSUNER, M. ve DEMİR, İ. C. (2008). Ege bölgesinin vergi ahlak düzeyi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, c. X, Sayı II, , ss. 355-373, Afyon.
• TURHAN, S. (1998). Vergi teorisi ve politikası, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• TÜTÜNCÜ, A. ve ZENGİN, H. (2016). Türkiye’de kayıtdışı ekonominin boyutunun tahmini. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 17 (2) 2016, 195-209
• UÇGUNOĞLU, M. (2012). Kayıt dışı ekonomi çerçevesinde evde üretim üzerine bir değerlendirme. Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat. US, V. (2004). Kayıtdışı ekonomi tahmini yöntem önerisi: Türkiye örneği. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Araştırma Genel Müdürlüğü. 2004, 1-52.
• VAN, E. R. ve BRUGT, K. (1988). Features of the hidden economy in the netherlands. Review of Income and Wealth, 34(3): 251–73.
• YILMAZ, G. A. (2004). Kayıt dışı ekonomi; ulusal ve küresel boyutları ve dinamiklerinin analizi. Vergi Kayıp ve Kaçakları ve Önlenmesi Yolları, 19.Türkiye Maliye Sempozyumu, ss: 15-51, 10-14 Mayıs 2004, Antalya.
• YURDAKUL, A. (2013). Vergi ahlakı ve vergi ahlakını belirleyen faktörlerin analizi: Bursa İli Örneği, Dora Yayıncılık, Bursa.
• GİB. (2016). Kayıt dışı ekonomiyle mücadele stratejisi eylem planı, 2008-2010 http://www.gib.gov.tr/fileadmin/beyannamerehberi/Kayit_disi_2009tr.pdf. Erişim Tarihi: 15.10.2016.
• WB. (2016). http://www.worldvaluessurvey.org/wvs.jsp Erişim tarihi: 10.11.2016