IMPACT OF SECTORAL ENERGY SHOCKS ON GROSS DOMESTIC PRODUCT: EMPIRICAL EVIDENCE FROM TURKEY

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 4, 519 - 538, 31.12.2023

Rahime Turhan , Figen Büyükakın

Öz

Energy is an important resource that countries need to achieve both production and consumption. However, it is also a scarce resource and has an uneven distribution around the world. This situation causes some countries to be energy producing countries and some countries to be energy consuming countries. Turkey is a country rich in renewable energy resources, but poor in fossil-derived energy resources. This situation makes the country dependent on foreign sources for energy and makes it more sensitive and fragile to possible shocks in energy use. Therefore, the aim of the study is to evaluate how shocks in sectoral energy consumption affect the gross domestic product in Turkey. The variables affecting the gross domestic product were determined as carbon dioxide emissions, urbanization level, non-energy sector, housing and services sector, and agriculture, industry and transportation sectors. In the study, Vector Autoregressive Model (VAR) was taken into consideration, and Extended Dickey-Fuller (ADF) unit root test and Granger causality test were also applied. When the findings are evaluated, it is understood that a shock in the energy consumption of the transportation sector has a greater impact on gross domestic product compared to other variables. However, it is observed that this effect is not permanent.

Anahtar Kelimeler

Energy consumption, Energy Resources, Energy Shocks, Gross Domestic Product

SEKTÖREL ENERJİ ŞOKLARININ GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILAYA ETKİSİ: TÜRKİYE’DEN AMPİRİK KANITLAR

Öz

Enerji, ülkelerin hem üretimlerini hem de tüketimlerini gerçekleştirebilmeleri için ihtiyaç duydukları önemli bir kaynaktır. Ancak, aynı zamanda kıt bir kaynaktır ve dünya üzerinde dengesiz bir dağılıma sahiptir. Bu durum bazı ülkelerin enerji üreten ve bazı ülkelerin de enerji tüketen ülke konumunda olmalarına yol açmaktadır. Türkiye, yenilenebilir enerji kaynakları açısından zengin, ancak fosil türevli enerji kaynakları açısından ise fakir bir ülkedir. Bu durum ülkeyi, enerji açısından hem dışa bağımlı hale getirmekte hem de enerji kullanımında yaşanacak olası şoklara karşı daha hassas ve kırılgan olmasına yol açmaktadır. Bu nedenle ele alınan çalışmanın amacı, Türkiye özelinde sektörel enerji tüketiminde yaşanan şokların gayri safi yurtiçi hasılayı nasıl etkilediğini değerlendirmektir. Gayri safi yurtiçi hasılayı etkileyen değişkenler ise karbondioksit emisyonu, kentleşme düzeyi, enerji dışı sektör, konut ve hizmetler sektörü ile tarım, sanayi ve ulaşım sektörleri olarak belirlenmiştir. Çalışmada, Vektör Otoregresif Model (VAR) dikkate alınmış, aynı zamanda Genişletilmiş Dickey-Fuller (ADF) birim kök testi ile Granger nedensellik testi de uygulanmıştır. Elde edilen bulgular değerlendirildiğinde, ulaşım sektörünün enerji tüketiminde meydana gelen bir şokun diğer değişkenlere kıyasla gayri safi yurtiçi hasıla üzerinde daha fazla etkiye sahip olduğu anlaşılmaktadır. Ancak bu etkinin kalıcı olmadığı gözlemlenmektedir

Anahtar Kelimeler

Enerji tüketimi, Enerji Kaynakları, Enerji Şokları, Gayrisafi Yurtiçi Hasıla

Kaynakça

• Acaravcı, A. & Yıldız, T. (2018). “Türkiye’nin Enerji Bağımlılığı”, Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 4(2): 137-152.
• Akay, E. Ç., Abdieva, R. & Oskonbaeva, Z. (2015). “Yenilenebilir Enerji Tüketimi, İktisadi Büyüme ve Karbondioksit Emisyonu Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Orta Doğu ve Kuzey Afrika Ülkeleri Örneği”, International Conference On Eurasıan Economies, 9-11 Eylül 2015, Kazan-Rusya, 628-636.
• Aydın, F.F. (2010). “Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (35): 317-340.
• Azgun, S. (2011). “A Structural VAR Analysis of Electical Energy Consumption an Real Gros Domestic Product: Evidence fron Turkey”, International Journal of Economics an Finance, 3(5): 161-169.
• Bhattacharya, B.B. & Kar, S. (2005). “Shocks, Economic Growth and the Indian Economy”, International Money Fund Seminars, Washington DC, http://www.imf.org/external/np/res/seminars/2005/macro/pdf/bhatta.pdf, 08.11.2023.
• Costantini, V. & Martini, C. (2010). The causality between energy consumption and economic growth: A multi-sectoral analysis using non-stationary cointegrated panel data. Energy Economics, 32, 591–603.
• Çağlar, A. E. & Mert, M. (2017). “Are Shocks To Energy Consumption Permanent Or Temporary? Case Of Turkey With Fourier Approach”, The Sixth International Conference In Economics, 25-27 Temmuz 2017.
• Çetin, M. & Sezen, S. (2018). “Türkiye’de Yenilenebilir ve Yenilenemeyen Enerji Tüketimi, Ekonomik Büyüme ve Karbondioksit Salınımı Arasındaki İlişki: Bir SVAR (Yapısal VAR) Analizi”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(1): 136-157.
• Çetin, M. & Şeker, F. (2012). “Enerji Tüketiminin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği”. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(1): 85-106.
• Danish, D., Ulucak, R. & Khan, S. U.D. (2020). “Determinants of the ecological footprint: Role of renewable energy, naturel reseources, and urbanization”, Sustainable Cities and Society, 54: 101996.
• Demir, E. & Gözgör, G. (2018). “Are Shocks to Renewable Energy Consumption Permanent or Temporary? Evidence From Developing and Countries”, Environmental Science and Pollution Research, 26(4): 3785-3792.
• Demirgil, B. & Birol, Y. E. (2020). “Yenilenebilir Enerji Tüketimi ve Ekonoik Büyüme İlişkisi: Türkiye İçin Bir Toda-Yamamoto Nedesllik Analizi”. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1): 68-83.
• Enders, W. (1995). Applied Econometrics Time Series. New York: Lowa State University.
• Erdoğan, S. & Acaravcı, A. (2018). “Yenilenebilir Enerji, Çevre ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Seçilmiş Ülkeler İçin Ampirik Bir Analiz”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(1): 53-64.
• Erdoğan, S., Akalın, G. & Oypan, O. (2020). “Are shocks to disaggregated energy consumption transitory or permanent in Turkey? New evidence from fourier panel KPSS test”, 197: 117-174.
• Gövdere, B. & Can, M. (2015). “Enerji Tüketimi Ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örnekleminde Eşbütünleşme Analizi”. International Journal of Economics and Administrative Sciences 1 (2): 101-114.
• Granger, C. W. J. & Newbold, P. (1974). “Spurious Regressions In Econometrics”, Journal Of Econometrics, 2(2): 111-120.
• Gujarati, D.N. & Porter, D.C. (2012). Temel Ekonometri, (Çev: Ü. Şenesen ve G. G. Şenesen), Literatür Yayınları, Beşinci Basımdan Çeviri.
• Jobert, T. & Karanfil, F. (2007). Sectoral Energy Consumption By Source And Economic Growth in Turkey. Energy Policy, 35(11): 5447-5456.
• Kar, M. & Kınık, E. (2008). Türkiye'de Elektrik Tüketimi Çeşitleri ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Bir Analizi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2): 333-353.
• Karadaş, H. A., Koşaroğlu, Ş. M. & Salihoğlu, E. (2017). “Enerji Tüketimi Ve Ekonomik Büyüme”. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 18(1): 129-141.
• Kilian, L. (2014). “Oil Price Shocks: Cause and Consenquencyes”, Annual Review of Resource Economics, 6(1): 133-154.
• Koç, Ü. (2020). Sektörel Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 55(1): 508-521.
• Lean, H. H. & Smyth, R. (2013a). “Are fluctions in US production of renewable energy permanent or transitory?”, Applied Energy, (101): 483-488.
• Lean, H. H. & Smyth, R. (2013b). “Will Policies to Promote Renewable Electricity Generation Be Effective? Evidence from Panel Stationarity and Unit Roots Tests for 115 Countries”, Renewable and Sustainable Energy Reviews, (22): 371-379.
• Mucuk, M. & Uysal, D. (2009). “Türkiye Ekonomisinde Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme”. Maliye Dergisi, (157):105-115.
• Omri, A. (2013). “CO2 Emissions, Energy Consumption and Economic Growth Nexus in MENA Countries: Evidence from Simultaneous Equations Models”. Energy Economics, 40: 657-664.
• Özata, E. (2010). “Türkiye’de Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkilerin Ekonometrik İncelenmesi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (26): 101-113.
• Özkan, A. F. (2010). “Türkiye’de Enerji Sektörüne İlişkin 10 Temel Sorun Alanı”, Rekabet Dergisi, 11(2): 83-139. Sarı, A. (2008), “Parasalcı Görüşe Göre Türkiye’de Ödemeler Bilançosu Dengesinin Sağlanmasında Otomatik Denkleşme Mekanizmasının Etkinliği”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 9(2): 1-12.
• Shahbaz, M., Khan, S. & Tahir, M.I. (2013). “The Dynamic Links Between Energy Consumption, Economic Growth, Financial Development And Trade in China: Fresh Evidence from Multivariate Framework Analysis”. Energy Economics, 40: 8–21.
• Şahbaz, A. & Yanar, R. (2013). Türkiye’de Toplam ve Sektörel Enerji Tüketimi ile Ekonomik Büyüme İlişkisinin Ekonometrik Analizi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar. 50(575): 31-44.
• Şekerci, T., Gültekin, N. & Dinçer, S. K. (2017). “Renewable And Sustainable Energy Policies In Turkey: A Rewiew”, Journal Of Engineering Research And Applied Science, 6(2): 680-687.
• Şengül, S. & Tuncer, İ. (2006), “Türkiye’de Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme: 1960-2000”. İktisat İşletme ve Finans Dergisi, 21(242); 69-80.
• Tiftikçigil, B. Y.& Güriş, B. (2020). “Are Shocks To Energy Consumption In USA Permanent Or Temporary? Sektoral Analysis”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(39): 105-116.
• Tiwari, A. K. & Albulescu, C. T. (2016). “Renewable to total electricity consumption ratio: estimating the permanent or transitory fluctuations based on flexible Fourier stationarity and unit root tests”, Renewable and Sustainable Energy Rewievs, (67): 1409-1427.
• Türköz, K. & Utkulu, U. (2019). “Türkiye’de Sektör-Kaynak Bazında Enerji Yapısının Doğrusal Olmayan Yöntemlerle Analizi”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(43): 141-157.
• Uzunöz, M. & Akçay, Y. (2012). “Türkiye’de Büyüme ve Enerji Tüketimi Arasındaki Nedensellik İlişkisi”. Çankırı Karatekin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2): 1-16.
• Yavuz, N. Ç. (2004). “Durağanlığın Belirlenmesinde KPSS ve ADF Testleri: İMKB Ulusal-100 Endeksi İle Bir Uygulama”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 54(1): 239-247.
• Yıldırım, E., Şükrüoğlu, D. & Aslan, A. (2014). “Energy Consumption and Economic Growth in The Next 11 Countries: The Bootstrapped Autoregressive Metric Causality Approach”. Energy Economics, 44: 14-21.