OSMANLI MİNYATÜRLERİNDE TOPOGRAFİK İSTANBUL TASVİRLERİ

Yıl 2024, Sayı: 6, 13 - 21, 29.03.2024

Chuanyi Lei , Erol Kılıç

https://doi.org/10.5281/zenodo.10894640

Öz

Osmanlı İmparatorluğunda 16. yüzyılda yaygınlaşan topografik İstanbul tasvirlerinin Pîrî Reis’in denizcilik haritalarından Matrakçı Nasuh’un menzilnâmesi ve saray şehnameleri minyatürlerine kadar Türk sanat tarihinde ayrı bir yer vardır. Topografik şehir tasvirinin Osmanlı minyatürleri özgün bir resim tarzı ortaya çıkarken dönemin uygulanan ve bugüne ulaşan İstanbul tasviri eserleri az sayıda olduğu bilinmektedir. Bu çalışma ile Osmanlı minyatürleri içinde özel bir konuma sahip olan topografik İstanbul tasvirleri örnekleri plan ve plastik olarak incelenmiş, karşılaştırmaları yapılmış; İstanbul tasvirleri yapan günümüz yaratıcı sanatçılarına geçmiş Türk minyatür örneklerinden yeni bir bakış kazandırması amaçlanmıştır. Bu çalışmada kronolojik olarak incelenen minyatürler karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiş, eser analizi yöntemi ve nitel araştırma yöntemi ile çözümlenmeye çalışılmıştır. Bu açıdan tarihi eserlerin değerlendirilmeleri ve analizlerinin günümüz minyatür sanatçılarına yeni yorumlar çıkartabilmesi için bir yardımcı kaynak olması beklenilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Minyatür, Topografik, Topografik İstanbul Tasvirleri, İstanbul Minyatürleri.

Kaynakça

• Aksu, H. (1981). Sultan III. Murad Şehinşahnamesi. Sanat Tarihi Yıllığı IX-I 1978-1980, İÜ Edebiyat Fakültesi Matbaası, s. 7.
• Anafarta, N. (1969). Hünernâme Minyatürleri ve Sanatçıları. Yapı Kredi Bankası - Doğan Kardeş Matbaacılık Basımevi.
• And, M. (2019). Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür. Yapı Kredi Yayınları. Bağcı, S., Çağman F., Renda, G. & Tanındı, Z. (2006). Osmanlı Resim Sanatı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Beydilli, K. (2010). XV. Yüzyıl Bir İtalyan Hümanistinin Gözüyle İstanbul ve Ege Adaları. Christoforo Boundelmonti: Liber Insularum Archipelagi (Kitâb-ı Cezâ’ir-i Bahr-ı Sefîd). Erken Klasik Dönemden XVIII. Yüzyıl Sonuna Kadar Osmanlılar ve Avrupa Seyahat, Karşılaştırma ve Etkileşim, Editör Seyfi Kenan, İSAM, 65-90.
• Çeçen, K. (2022). Kırkçeşme Suları, DİA, TDV Yayınları, 25, 476.
• Çorlu, M. Ş., Burlbaw, Lynn M., Capraro, Robert M., Çorlu, M. Ali & Han, Sunyoung. (2010). The Ottoman Palace School Enderun and the Man with Multiple Talents, Matrakçı Nasuh. Journal of the Korea Society of Mathematical Education Series D: Research in Mathematical Education, 14 (1), 26.
• Fetvacı, E. (2013). Sarayın İmgeleri: Osmanlı Sarayının Gözüyle Resimli Tarih (Elhüseyini N. Çev.). YKY.
• Honour, H. & Fleming, J. (2015). Dünya Sanat Tarihi, ALFA yayınları.
• Kafescioğlu, Ç. (2014). Viewing, Walking, Mapping Istanbul, Ca. 1580. Mitteilungen des Kunsthistorischen Institutes in Florenz, v. LIV, 17-34.
• Karakaya, E. (2009). Su Kemeri. DİA, TDV Yayınları, 37, 444.
• Koç, A. & Geçen, F. (2021). Sanatta Çoklu Bakış ve Tersten Perspektif Yöntemi ile Çoğulculuk Teması üzerine bir Değerlendirme. Sanat ve İnsan Dergisi, 5, 116.
• Necipoğlu, G. (2012). Visual Cosmopolitansim and Creative Translations: Artistic Conversations with Renaissance Italy in Mehmed II’s Constantinople. Muqarnas, 29, 1–81.
• Necipoğlu, G. (2014). Virtual Archaeology’ in Light of a New Document on the Topkapı Palace’s Waterworks and Earliest Buildings, circa 1509. Muqarnas,  30 (1), 315.
• Okçuoğlu, T. (2020). Hayal ve Gerçek Arasında Osmanlı Resminde İstanbul İmgesi 18. ve 19. Yüzyıllar. İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları 44.
• Tabakoğlu, A. (2019). The History of Water in Ottoman Istanbul, History of Istanbul, erişim: https://istanbultarihi.ist/558-the-history-of-water-in-ottoman-istanbul
• Tansuğ, S. (1996). Çağdaş Türk Sanatı, Remzi Kitapevi.
• Taygur, F.E. (2020). Osmanlı Minyatürlerinde İstanbul Yapıları. (Tez No. 653784) [Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi-İstanbul]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. Wikipedia contributors, “History of cartography,” Wikipedia, The Free Encyclopedia,https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=History_of_cartography&oldid=1195247396 (accessed January 26, 2024). Wikipedia katılımcıları, “Kartografya,” Vikipedi, Özgür Ansiklopedi,https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kartografya&oldid=30495673 (accessed Ocak 26, 2024).
• Yurdaydın, H. G. (1963). Matrakçı Nasuh, Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Yurdaydın, H. G. (1965). Matrakçı Nasûh’un Hayatı ve Eserleri ile ilgili Yeni Bilgiler. TTK Belleten, XXIX (114), 329-354.
• Yurdaydın, H. G. (2003). Matrakçı Nasuh, madd. DİA, TDV Yayınları, 28, 144.
• Görsel Kaynakça
• Resim 1. Ege Haritası. İsolario, Bordone Benedetto, 1547, Aikaterini Laskaridis Vakfı Kütüphanesi.
• Resim 2. Konstantinopolis haritası, 1420, Biblioteca Medicea Laurenziana, Plut. 29.25. https://www.roger-pearse.com/weblog/wp-content/uploads/2015/02/ensenius_constantinople_1420.jpg
• Resim 3. İstanbul. Kitab-ı Bahriye, Pîrî Reis, 1570-80, British Library, Or. 4131 (M. And, )
• Resim 4. Konstantiniyye. Kitab-ı Bahriye, Pîrî Reis, 17.-18. yy. kopyası, Baltimore The Walters Art Museum (BWAM), W. 658, y. 370. https://www.thedigitalwalters.org/Data/WaltersManuscripts/html/W658/description.html
• Resim 5. İstanbul. Kitab-ı Bahriyye, Pîrî Reis, 17. yy. kopyası, Londra Khalili Koleksiyonu
• Resim 6. Karadeniz haritası. Atlas, 1580 civ., BWAM, W. 660, y. 8b-9a.
• Resim 7. İstanbul (ayrıntı). Atlas, BWAG, W. 660, y. 8b.
• Resim 8. Akdeniz Portolan haritası (ayrıntı), Albino de Canepa, 1489.https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7b/Portolan_chart_by_Albino_de_Canepa_1489.jpg
• Resim 9. Kırkçeşme Su Yollarının Haritası. Zafernâme, 1579, DCBL, T. 413, y. 22b-23a
• Resim 10. Topkapı Sarayı Su Yolları Haritası. 1748, TSMA, Envanter No. 1815
• Resim 11. İstanbul. Matrakçı Nasuh, Beyân-ı Menâzil-i Sefer-i Irâkeyn-i Sultân Süleymân Hân, 1537, İÜK, TY. 5964, y. 8b-9a.
• Resim 12. Kuyruklu yıldız İstanbul’dan geçmesi. Şehinşâhnâme I, 1581, İÜK, FY. 1404, y. 58a.
• Resim 13. İstanbul. Hünernâme I, 1584, TSMK, H. 1523, y. 158b-159a.