SOSYAL YÖNLERİ BAKIMINDAN MÜDERRİS ÂLİMLER: SEYDA MOLLA MUHAMMED AGİTOĞLU (ö. 2007) ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 2, 109 - 124, 30.12.2018

Nurullah Agitoğlu

Öz

Hz. Peygamber (sas) Medine’ye hicret ettikten sonra, orada inşa edilen

Mescid-i Nebevî, İslam dininin ilim ve irfan merkezi haline gelmiştir. İlk

dönemlerden bu yana Müslümanlar, eğitim öğretim faaliyetlerine yoğunlaşmışlardır.

Bu çerçevede cami ve mescidlerde sürdürülen ilim tedrisatının

yanı sıra müstakil olarak kurulmuş medreseler de göze çarpmaktadır. Dinî

ilimlerin tedrisatı neticesinde ülkemizde toplumu din konusunda aydınlatan

ve toplumun ilmî ve kültürel seviyesinin yükseltilmesinde olumlu katkıları

olan önemli din âlimleri yetişmiştir. Bunlardan biri de Seyyid Hasan Bilen

(ö. 1997) hocanın temellerini attığı ve çok sayıda öğrenci yetiştirdiği medresesinde

eğitim görüp kendisinden icazet almış önemli âlimlerden olan

Molla Muhammed Agit(oğlu)’dur (ö. 2007). Merhum Molla Muhammed,Şırnak’a bağlı Geçitboyu köyünde İkinci Dünya savaşının son zamanlarında

doğmuş, savaşın sebep olduğu kıtlık ve imkânsızlıkların hâkim olduğu

bir devirde çocukluğunu yaşamaya başlamıştır. Irak ve Türkiye’nin değişik

medreselerinde eğitim görmüş, ilmî icazetini aldıktan sonra köyünde, Şırnak

Merkez’de, Siirt’te, Diyarbakır’da ve Silopi’de imam- hatiplik ve müderrislik

görevini devam ettirmiştir. Dinî ilimlerdeki yetkinliğinin yanında

tedrisat faaliyetlerini de vefatına kadar sürdürmüş ve sosyal yönüyle toplum

üzerinde etkili olmuştur. Bu makalede, öğrencilerin yanı sıra cami cemaati

ve topluma sevdirerek dinî bilgi aktaran bir din âlimi olarak Molla Muhammed

Agitoğlu’nun kısaca hayatı, ilmî şahsiyeti ve sosyal yönü üzerinde

durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Din, Medrese, Silopi, Molla Muhammed Agitoğlu

Kaynakça

• Agitoğlu, Fatma. “Medresede Bir Ömür: Molla Muhammed Agitoğlu”. Bitirme Ödevi, ŞÜİF 2017 Danş: Kasım Ertaş. Aslan, Recep. “Molla Halid Zengoki ve İlmî Kişiliği”, Uluslararası Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, I-II, Muş Alparslan Üniversitesi, 05-07 Ekim 2012, Muş 2013. Aydın, Mehmet. “İslam’a Göre İlim”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3 (1986): 1-18. Aydın, M. Şevki. “Medreselerin Gerileyiş Sebepleri Üzerine”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (1987): 321-336. Baktır, Mustafa. “Suffe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). XXXVII, 470. İstanbul: TDV Yayınları, 2009. Baz, İbrahim. Şeyh Muhammed Said Seyda el-Cezerî ve Hâlidî-Seydâî Kolu, İstanbul: İlahiyat Yay., 2016. Bozkurt, Nebi. “Medrese”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). XXVIII, 323. İstanbul: TDV Yayınları, 2003. Buhârî, Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh, I-VI, Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1987. Çakmak, Muhammet Mesut. “Seydayê Mele Mahmud Yuwacığî’nin Hayatı Ve İlmi Yönü”, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi -www.e-sarkiyat.com- Sayı:XII, ss. 117-139, s. 118. Çiçek, M. Halil, Şark Medreselerinin Serencâmı, İstanbul: Beyan Yay., 2009. Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as, Sünen, I-IV, Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-Arabî Trs. Hamidî, Muhammed Sadık, “Doğu ve Güneydoğu Medreselerinin Mahiyeti ve Ders Müfredatının Islah Önerisi”, Uluslararası Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, I-II, Muş Alparslan Üniversitesi, 05-07 Ekim 2012, Muş 2013, I, 313. Hamidullah, Muhammed, “Hz. Peygamber Zamanında Hadisin Tedvini”, çeviren: Nafiz Danışman, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1955, cilt: IV, sayı: 3-4, s. 1-7. http://www.sirnakkulturturizm.gov.tr/TR-56425/silopi.html Erişim: 25.10.2018 Işıkdoğan, Davut, “Güneydoğu Medreselerinde Eğitim-Öğretim Faaliyetleri: Mardin Örneği”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53/2 (2012): 43-83. İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd, Sünen, I-II, Tahk. Muhammed Fuad Abdulbaki, Beyrut: Dâru’l-Fikr, Trs. Kaya, Abdusamet. “Medrese ve İlahiyat Fakültesinde Toplumsal Değişme ve Din İlişkisi Anlayışının Sosyolojik Açıdan Karşılaştırmalı Bir Analiz (Diyarbakır Resmi İmamlar Örneği)”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (SBArD), 15/30 (2017): 127-144 Özdirek, Recep, “Cumhuriyet Döneminde Şırnak Bölgesinde Yaşayan Âlimlerin Fıkıhla İlgili Eselerinin Değerlendirmesi”, Uluslararası Şırnak ve Çevresi Sempozyumu 2010, s. 707-722. Sami, İsmetullah, “Doğu Medreselerinde Eğitim-Öğretim –Çokreşi Örneği-“, Uluslararası Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, I-II, Muş Alparslan Üniversitesi, 05-07 Ekim 2012, Muş 2013. Sıddîkî, M. Zübeyr, Hadis Edebiyatı Tarihi, Çev. Yusuf Ziya Kavakçı, İstanbul: Yeni Zamanlar Yay., 2004. Sunar, Cavit, “Dinin Temeli İlimdir”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1963, cilt: XI, s. 55-60, s. 60. Şırnak Haber Gazetesi 20.10.2007 Tufan Yılmaz. Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ, Sünen, I-V, Tahk. Ahmed Muhammed Şâkir vd., Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Trs. Ulutaş, Ejder. “Toplumsal Bir Tip: Kanaat önderi”. (Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi, 2015. Yakışık, Nizamettin, “Dünden Bugüne Medreseler, Seydalar ve Medresemizin Eğitim Sistemi”, V. Ulusal Din Görevlileri Sempozyum Bildirileri, Mardin 2014, s. 112. Yalar, Mehmet, “Seyda, Mela ve Feqilerin Bölgenin Dini ve Kültürel Hayatındaki Yeri”, Uluslararası Medrese Geleneği ve Modernleşme Sürecinde Medreseler Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, I-II, Muş Alparslan Üniversitesi, 05-07 Ekim 2012, Muş 2013, I, 460. Zehebî, Şemseddin Ebû Abdillah, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, I-XXIII, Beyrut: Müessesetu’r-risale,, Trs. Abdulkadir Erzen, 1955-Silopi. Abdurahman Yalman, 1944-Silopi. Abdülmecit Alkış, 1947-Şırnak. Ahmet Özdemir, 1976-Şırnak. Ahmet Zeki Agitoğlu, 1964-Şırnak. Dindar Agitoğlu, 1970-Şırnak. Guhdar Zeyrek, 1972-Şırnak. Hacı Olgun, 1956-Silopi. Hâkim Zeyrek, 1964-Şırnak. Mehmet (Kerevan) Özdemir, 1956-Silopi. Mehmet Emin Atkan, 1970-Şırnak. Muhammed Tuncer, 1983-Silopi. Muhterem Agitoğlu, 1971-Şırnak. Ömer Çalış, 1944-Şırnak. Sadık Çevik, 1967-Silopi. Safiye Agitoğlu, 1944-Şırnak. Sedat Zeyrek, 1970-Şırnak. Süleyman İnal, 1956-Şırnak. Şehmus Ülker, 1982-Silopi. Tahir Ökten, 1973-Silopi. Yusuf Birlik, 1924-Şırnak. Yusuf Bulut, 1945-Silopi.