MUS’AB B. UMEYR’İN HAYATI, KİŞİLİĞİ VE İSLAM TARİHİNDEKİ YERİ

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 1, 107 - 142, 01.06.2017

Mehmet Salih Gündüz

Öz

Bu çalışmada, ilk Müslümanlardan olan Mus’ab b. Umeyr’in hayatı ve
İslamiyet’e olan katkıları anlatılmakta, onun Müslüman olmadan önceki ve
Müslüman olduktan sonraki hayatı incelenmekte ve onun Medine’ye olan
göçüne değinilmektedir.
Bu çalışma, Musab b. Umeyr’in kendisinin İslam öncesi müreffeh yaşantısını terkedip Müslüman oluşunu ortaya koymaktadır. O Müslümanlık hayatı
boyunca birçok zorluklarla karşı karşıya gelmesine rağmen dinini terk etmemiştir ve bu uğurda doğmuş olduğu şehir olan Mekke’den ayrılmıştır. O
Medine’ye hicret etmiş ve orada İslam’ın ilk öğretmeni olmuştur. Bu çalışma, Mus’ab b. Umeyr’in kendi hayatını İslam’a adadığını ve bu uğurda şehit
edildiğini vurgulamaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Musab b. Umeyr, Cahiliyye, Sahabe, Hicret, Eğitim, Sabır, Mücadele

Kaynakça

• Abdürrezzak, Ebu Bekr Abdürrezzak b. Hemmam b. Nafi’ es-San’ani, el-Musannef (Ma’mer b. Raşid el-Ezdi’nin Kitab’ul Cami’iyle beraber), thk. ve tlk. Habiburrahman el-A’zami, 2. Baskı, I-XII, Beyrut: el-Mektebetu’l-İslami, 1983. Algül, Hüseyin, İslam Tarihi, I-IV, İstanbul: Gonca Yayınları, 1986. Apak, Adem, Ana Hatlarıyla İslam Tarihi (Hz. Muhammed s.a.v. Dönemi), 1. Baskı, İstanbul: Ensar Yayınları, 2006. Arı, Mehmet Salih Arı, “Cahiliye Toplumundan Medeni Topluma Geçiş Süreci: Yeni bir Sosyal Düzenin Doğuşu ”, İSTEM, Ek sayı:1, (2008) , 211-227. Arnold, Thomas Walker, İntişar-ı İslam Tarihi, çev. Hasan Gündüzler, 2. Baskı, Ankara: Akçağ Yayınları, 1982. el-Belâzuri, Ahmed b. Yahya b. Cabir (279/892), Ensâbu’l Eşrâf, thk. Muhammed Hamidullah, I-XIII, Mısır: Dâru’l-Maarif, t.y.. Beyhakî, Ebu Bekr Ahmed b. El-Hüseyin (ö.458/1066), Delâilü’n-Nübüvve ve MUMa’rifetu Ahvali Sahibi’ş-şeria, tlk. Abdü’l-Mu’tî Kal’acî, 1.Baskı, I-VII, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988. Çelikkol, Yaşar, Cahiliye Döneminde Mekke (M. 400-600 Yılları Arası Mekke’nin Fiziki, Etnik, Dini ve İdari Yapısı), Yayımlanmamış Doktara Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002. Fığlalı, Ethem Ruhi, “Darunnedve”, DİA, VIII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları 1993. Fayda, Mustafa, “Arube”, DiA, III, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1991. Halebî, Ebi’l Ferec Nurettin Ali b. İbrahim b. Ahmet el-Halebi eş-Şafii (ö.1044/1634), Siretu’l Halebiyye ve Huve’l-Kitabu’l-Müsemma İnsanu’lUyun fi Sireti’l-Emini’l-Me’mun, thk. Abdullah Muhammed el-Halyuli, I-III, Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1971. Halid, Muhammed Halid, Ümmetin Yıldızları 60 Seçkin Sahabe, çev. Abdulkerim Akbaba, tsh. ve Red. Osman Arpaçukuru, İstanbul: Vakit Gazetesi Yayınları, 2006. İbn ‘Abdilber, Ebû ‘Umer Yûsuf b. Abdullah b. ‘Abdilber el-Kurtubi en-Nemeri (ö.463/1071), el-İsti‘âb fî Ma‘rifeti’l-Ashâb, thk. Adil Mürşit, 1. Baskı, Amman: Dâru’l A’lam, 2002. İbnü’l-Esîr, İzzeddin Ebu’l-Hasan Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed b. Muhammed b. Abdulkerim b. b. Abdulvahid eş- Şeybani el-Cezeri (630/1232), elKâmil Fi’t-Târih, thk. Ebi’l Fida’ Abdullah el- Kadi, 1. Baskı, I-XI, Beyrut: Darü’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1987. _____, Üsdu’l ğabe fi Ma’rifeti’s-Sahabe, thk. ve tlk. eş-Şeyh Ali Muhammed Mua’vviz- eş-Şeyh Adil Ahmed Abdu’l-Mevcuz, I-VIII, Beyrut: Dârü’lKütübi’l İlmiyye, t.y.. İbn Habib, Ebi Ca’fer Muhammed b. Habib b. Ümeyye b. Amr el-Haşimi elBağdadi (ö.245/859), Kitabü’l-Muhabber, tsh. İlze Lichtenstadter, y.y., Dâru’l-Afaki’l- Cedide, t.y.. İbn Hacer, Ebi Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Ali el- Kenani el-Askalanî el- Mısrî (852/1449), el-İsâbe fi Temyizi’s-Sahabe, I-IX, Beyrut: Dârü’l- Kütübi’l İlmiyye, t.y.. İbn Hazm; Ebu Muhammed Ali b. Ahmed b. Said b. Hazm el-Endelusî (456/1064),Cemheretü Ensâbi’l-Arab, thk. ve tlk. Abdusselam Muhammed Harun, 5. Baskı, Kahire: Dâru’l-Maârif, 1707. İbn Hişam, Ebu Muhammed Abdulmelik (218/883), Siretü’n-Nebeviyye, thk. Ömer Abdusselam Tedmuri, I-IV, Beyrut, Darü’l-Kütübi’l Arabi, 1990. İbn İshak, Muhammed b. İshak b. Yesâr (ö. 151/768), Siretü İbn İshak, thk. Ahmed Ferid el-Müzeydiyyi, 1.Baskı, Beyrut: Darü’l-Kütübi’l İlmiyye, 2004. İbn Kesir, Ebu’l Fida İsmail b. Ömer b. Kesir el-Kureşiyyi ed-Dımeşki (774/1372), el-Bidaye ve’n-Nihaye, thk. Abdullah b. Abdi’l Muhsin et-Türki, 1. Baskı, I-XXI, y.y.: Hicr Yayınları, 1997. İbn Sa‘d, Muhammed b. Sa‘d b. Muni’ ez-Zühri (230/845), et-Tabakâtü’l-Kübra, thk. Ali Muhammed Amr, 1.Baskı, I-XI, Kahire: Mektebetu’l-Hanci, 2001. İbn Seyyidinnâs, Ebü’l-Feth Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Seyyidinnâs el-Ya’murî (ö. 734/1333), Uyûnü’l-Eser fî Fünûni’l-Megazi ve’s-Şemâil ve’s-Siyer, thk. Muhammed el-İd el-Hatravi-Muhyiddin Meto, I-II, Medine: Mektebetu Daru’l-Tuni, t.y.. İsfahânî, Ebu Nuaym Ahmed b. Abdullah b. Ahmet b. İshak b. Mihran elİsfehâni (430/1038), Delailu’n-Nubuvve, thk. Muhammed Revvas Kal’arci- ‘Abdilberr Abbas, 2. Baskı, I-II, Beyrut: Daru’n-Nifas, 1986. _____, Ma’rifetü’s-Sahabe, thk. Adil b. Yusuf el-Aziz, 1. Baskı, I-VII, Riyad: Dâru’lVatani li’n-neşr, 1998. Karaman, Hayreddin, “Cuma”, DİA, VIII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988. Kazancı, A. Lütfi, “ Abdüddâr ( Beni Abdüddâr)”, DİA, I, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993. Makrizî, Takıyyüddin Ahmed b. Ali b. Abdilkadir b. Muhammed el-Makrizî, İmtaü’l-Esma’ bima li’n- Nebiyyi mine’l-Ahvali ve’l Emvali ve’l-Hafedeti ve’lMetai, thk. ve tlk. Muhammed Abdulhamid en-Nümeysi, I-XV, Beyrut: Daru’l- Kutubi’l İlmiyye, t.y.. Nedvi, Şah Muhyiddin Ahmed, Sait Sahip Ensari, Asr-ı Saadet Ashab-ı Kiram, haz. Eşref Edip, I-IV, İstanbul: Sebilürreşad Yayınları,1963. Önkal, Ahmet, “Hicret” , DİA, XVII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988. Sarıçam, İbrahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, 2. Baskı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2004. Semhudî, Nureddin Ali b. Ahmed es-Semhudi (ö.911/1505), Vefaü’l-Vefa bi AhbariDari’l-Mustafa, thk. ve tlk. Muhammed Muhyiddin Abdulmecid, I-IV, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l İlmiyye, t.y.. Seydişehri, Mahmud Es‘ad, İslam Tarihi Tarih-i Din’i İslam İslamiyet Öncesi Araplar Mekke devri-Medine Devri, sad. Ahmet Lütfi Kazancı-Osman Kazancı, İstanbul: Marifet Yayınları, 1983. Sırma, İhsan Süreyya, “Asr-ı Saadet Öncesinde Mekke Toplumu”, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’te İslam, ed. Vecdi Akyüz, I-V, İstanbul: Beyan Yayınları, 2006. es-Süheylî, Ebil Kasım Abdurrahman b. Abdillah b. Ahmed b. Ebil Hasan elHes’emi es-Süheyli (ö. 581/1185), er-Ravdü’l-Ünf fi Serhi’s- SîretinNebeviyye li İbn Hişâm, thk. Abdurrahman el-Vekîl, I-IV, Beyrut: Dârü’lKütübi’l-İlmiyye, t.y.. Şâmî, İmam Ebu Abdullah Muhammed b. Yusuf es-Salihi eş- Şami (ö.942-1536), Subulü’l-Huda ve’r-Reşad fi Sireti Hayri’l-İbad, thk. Abdulaziz Abdulhak Hilmi, I-XII, Kahire: yay. y., 1997. Şulul, Kasım, İlk Kaynaklara Göre Hz. Peygamber Devri Kronolojisi, 3. Baskı, İstanbul: İnsan Yayınları, 2002. et-Taberî, Ebu ca’fer Muhammed b. Cerir (ö. 310/922), Tarihu’l Umem ve’l-Muluk, thk. Muhammed Ebu Fazl İbrahim, 2. Baskı, I-XI Mısır: Daru’l-Maarif, t.y.. el-Vâkıdî, Muhammed b. Ömer (ö. 207/822), Kitâbü’l-Megazî, thk. Marsden Jones, 3. Baskı, I-II, Londra: Oxford University, 1966. Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (748/1348), Siyeru A’lami’n Nübela, thk. Şuayb el-Arnavut- Hüseyin el-Esed, 3.baskı, I-XXV, Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1985.