İBN ATİYYE TEFSİRİNDE ŞEFAAT

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 149 - 175, 30.06.2020

Abdurrahim Kaplan

Öz

Endülüs medeniyetinin yetiştirdiği büyük alimlerden biri olarak kabul edilen İbn Atıyye el-Endelüsî, (ö. 541/1147) İslâmî ilimlerin birçok alanında eser kaleme almıştır. Müellifi asıl şöhrete ulaştıran el-Muharraru'l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-‘azîz isimli tefsiridir. Eserini rivayet ağırlıklı bir yöntemle yazmasına rağmen kendi görüş ve tercihlerine yer vererek eserine dirayet yönü de kazandırmıştır. Eseri ile ilgili birçok çalışma yapılmış, birçok konuda görüşüne başvurulmuştur. Tefsirinde birçok konu ve kavrama titizlikle yaklaşan müellif, İslam toplumunda fikir ayrılıklarına sebep olan şefaat konusunu da detaylı işlemiştir. Şefaatin Allah'ın iznine bağlı olarak belli kimselere verileceğini ifade eden İbn Atıyye, Müminlerin şefaatten faydalanacağını, müşriklerin ise iddia ettiklerinin aksine istifade edemeyeceklerini vurgular. Müminlerin her halukârda şefaatten istifade edeceğini vurgulayan İbn Atıyye, konuya Ehl-i Sünnet çizgisi çevresinde yaklaşmıştır. İbn Atıyye'nin şefaatin varlığını tartışmadığı, daha çok ne şekilde ve kimler için gerçekleşeceği konusu üzerinde durduğu tespit edilen yönüdür. İbn Atıyye şefaatin varlığı konusunda herhangi bir tereddüde sahip değildir. Ancak kimlerin nasıl ve ne şekilde istifade edeceği üzerinde durmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur'ân

Kaynakça

• Abdülcebbar, Kâdî. Şerhu’l-usûli’l-hamse. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu, 2013. Ak, Ahmet. Hanefi-Maturidi Alimlerine Göre Şefaat Kitabı. İstanbul: Ensar Yayınları, 2017. Akay, Akif. İslam İnancında Şefaat. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012. Alıcı, Mustafa. "Şefaat". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38: 410. İstanbul: TDV Yayınları, 2010. Birışık, Abdulhamit. "İbn Atıyye el-Endelüsî". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 338-340. İstanbul: TDV Yayınları, 1999. Buhari, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhim, el-Câmi'us-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981. Endelûsî, Ebû Hayyân Muhammed Yûsuf b. Ali. el-Bahru’l-Muhît fi’t-Tefsîr. Thk. Sıdkı Muhammed Cemil. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1999. İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdu’l-Hak b. Ğâlib. el-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz. thk. Abdusselam Abdu'ş-Şâfî, Beyrut: Darül-Kütubil-İlmiyye, 1422. İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdu'l-Hak b. Ğâlib. Fihrusu İbn Atıyye. thk. Muhammed Ebu'l-Ecfan/Muhammed ez-Zâhî. Beyrut: Daru'l-Garbı'l-İslâmî,1983. İbn Kesîr, Ebûl-Fidâ İsmail b. Ömer, Tefsîru’l-kur’âni’l-azîm, thk. Sami Mahmud Selame, (Beyrut: Daru Taybe, 1999), İbn Kesîr, Ebûl-Fidâ İsmail b. Ömer. Tefsîru’l-kur’âni’l-azîm. thk. Muhammed Hüseyin Şemsuddin, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, H. 1419. İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem. Lisânu'l-Arab. Thk.: Abdullah Alî el-Kebîr v.dğr. Kâhire: Dâru’l-Ma‘ârif, tsz. İsfehânî, Rağıp. Müfredât’ü Elfâzi’l-Kur’ân. trc. Abdulbaki Güneş- Mehmet Yolcu, İstanbul: Çıra Yayınları, 2014. İşbîlî, İbn Hakan el-Feth b. Muhammed b. Ubeydullah. Kalâidu'l-ikyân ve mehâsinu'l-a'yân. Mısır: Mektebetu menâr, 1989. Kehhâle, Ömer Rıza. Mu'cemu'l-Müellifîn. Beyrut: Müessesetu’r-risâle, 1993. Kutup, Seyyid. Fizilali’l-Kur’ân. İstanbul: Hikmet Yayınları ts. Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed. en-Nüket ve’l-uyûn. İbn Abdilmaksûd b. Abdirrahîm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, tsz. Muhaymid, Yasîn Casım. Dırâsâtu’n-nahviyye fî tefsîri İbn Atıyye. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2001. Narol, Süleyman. Fahreddin Razi ve Kadi Abdülcebbar’ın Şefaat Konusundaki Ayetlere Yaklaşımı ve Değerlendirilmesi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13/26 (2015): 131. Râzi, Fahruddin. Tefsir-i Kebir Mefâtîhu’l-Gayb. Beyrut: Dâru İhyâi Türasi'l Arabî, 1420. Sem'ânî, Ebu'l-Muzaffer Mansur b. Muhammed b. Abdilcebbar et-Temimî el-Mervezî. Tefsiru'l-Kur'ân. thk. Yasir b. İbrahim -Anim b. Abbas. Riyad: Daru'l-Vatan, 1997. Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed. Bahru’l-ʻulûm. Basım yeri ve yayıncı bilinmiyor. Taberî, Ebû Cafer İbn Cerîr. Câmi‘u’l-beyân fî te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed. Muhammed Şakir. Beyrut: Müeessesetü’r- Risâle, 2000. Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre. el-Câmi'us-Sahîh (Sünenü't-Tirmizî). İstanbul. Çağrı yayınları, 1992. Ünal, Ali. Kur’ân’da Temel Kavramlar. İstanbul: Beyan Yayınları, tsz. Yavuz, Yusuf Şevki. "Şefaat". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38: 412. Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Akçağ Yayınları, 2016. Yıldız, Fahrettin. Kur'ân Aydınlığında Hayatı doğru Anlamak. İstanbul: İşaret Yayınları, tsz. Yolcu, Mehmet. Kur'ân'da İnkâr Psikolojisi. İstanbul: Çıra Yayınları, tsz. Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsir ve’l-Müfessirûn. Kahire: Mektebetü Vehbe, 2000. Ziriklî, Hayreddîn. el-A‘lam. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2003.