ALLAH’A İMAN’IN PSİKO-SOSYAL TEMELLERİ (Maslow’un İhtiyaçlar Piramidi Bağlamında Bir Değerlendirme)

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 473 - 501, 30.12.2020

Seyithan Can

https://doi.org/10.47425/siirtilahiyat.785155

Cited By: 1

Öz

İnsan fizyolojik, psikolojik ve duygusal yönleriyle parçalanamaz bir bütünlüğe sahiptir. İnsan tarafından ortaya konan eylemlerin gerçek anlamda mükemmel olabilmesi için bu üç duygu etrafında hissettiği ihtiyaçların giderilmesi gerekir. Bu bağlamda insani bir eylem olan imanın da salt zihinsel bir aktive olmadığı aynı zamanda, fizyolojik, psikolojik ve duygusal yönleri de bulunan bir olgu olduğu gerçeği ortaya çıkmaktadır. İnsanın gerçek bir imana ulaşabilmesi için iman ettiği varlığın bu ihtiyaçlarını gidermesi gerekir. Çünkü insanın sadece bir yönüne hitap eden olgular, insan benliğini ve karakterini inşa edemez.
Bu makale, günümüzde salt zihinsel bir etkinlik ve kelime-i şehadet üzerinde odaklanan Allah’a imanın psiko-sosyal yönlerini, psikolojinin önemli isimlerinden biri olan Abraham Harold Maslow’un ihtiyaçlar piramidi bağlamında ortaya koymayı amaçlamaktadır. İhtiyaçlar piramidinin en dikkat çekici özelliği, en üst seviyeye çıkılabilmesi için en alt ihtiyacın karşılanmasının zorunluluğudur. Allah’a iman açısından değerlendiğinde İslâm dininin Malow’un piramidindeki fizyolojik, psikolojik, duygusal ve sosyal ihtiyaçları gidererek gerçek bir imana ulaştırmayı hedeflediği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kelam, Allah, İman, Maslow, İhtiyaçlar Hiyerarşisi

Kaynakça

• Alper, Hülya. İmanın Psikolojik Yapısı. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2007.
• Aydın, Ali Rıza. “İnanma İhtiyacı ve Dinî Ritüellerin Psikolojik Değeri” Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 9/3 (2009).
• Aydın, Ömer. Kur’ân-ı Kerim’de İman-Amel İlişkisi. İstanbul: İşaret Yayınları, 2016.
• Ayten. Ali, Psikoloji ve Din. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
• Bağdâdî, Kitâbu Usûli’d-Dîn. İstanbul: Matbaatu’d-Devle, 1928.
• Burger, Jerry M. Kişilik, trc. İnan Deniz Erguva Sarıoğlu (İstanbul: Kaknüs Psikoloji Yayınları, 2006.
• Cebeci, Suat. Öğrenme ve Öğretme Süreçlerinde Dini İletişim, (İstanbul: İz Yayıncılık, 2015.
• Cüceloğlu, Doğan. İnsan ve Davranışı. İstanbul: Yy , Ty.
• Cüceloğlu, Doğan. İnsan ve Davranışı/Psikolojinin Temel Kavramları. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1990.
• Demir, Osman. Kâdî Abdülcebbârʹda İnsan Psikolojisi. Bursa: Emin Yayınları, 2013.
• Demirci, Muhsin. Kur’ân’a Göre İnsan ve Sorumlulukları. İstanbul: Ensar Yayınları, 2010.
• Düzgün, Şaban Ali. İslâmi ilimlerde Metodoloji Meselesi. İstanbul: Ensar Yayınları, 2014.
• Düzgün, Şaban Ali. Din Birey ve Toplum. Ankara: Akçağ Yayınları, 2012.
• Düzgün, Şaban Ali. Sosyal teoloji. Ankara: Lotus Yayınları, 2012.
• Ebu Hanife. el-Vasiyye. neşr. Mustafa Öz. İstanbul: İFAV Yayınları 2016.
• Ebu Mansur el-Mâturîdî. Kitâbu’t-Tevhîd. thk. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruci. İstanbul: Dâru’s-Sâdır, Lübnan, Mektebetu’l-İrşâd, 2001.
• Ebu’l-Bekâ el-Kefevî, el-Külliyât, thk. Adnan Derviş. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1998.
• Edward E. Smith, Susan Nolen Hoeksema, Barbara Fredrickson, Geoffrey R.Loftus, Psikolojiye Giriş, çev. Öznür Öncül, Deniz Ferhatoğlu. Ankara: Arkadaş Yayınları, 2016.
• el-Bâkıllânî, Ebu Bekr Muhammed. el-İnsâf. thk. Muhammed Zâhid Kevserî. (Kahire: Mektebetu’l-Ezheriyyetu li’t-Turâsî, 2000.
• el-Bâkıllânî, Muhammed Tayyib. Kitâbu Temhîdi’l-Evâilî ve Talhîsi’d-Delâil, thk İmaduddin Ahmed Haydar. Beyrut: Müessesetu Kutubi’s-Sekâfiyye, 1987.
• el-Cüveynî, Ebu’l Meâlî. Kitâbu’l-İrşad. thk. Muhammed Yusuf Musa. Mısır: Mektebetu Hanci 1950.
• Elik, Hasan. İnsan Eksenli Din (İstanbul: İFAV Yayınları, 2012.
• el-İsfahânî, Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Ḳurʾân,. Yy: Mektebetu Nizar Mustafa el-Baz , Ty.
• Erich Formm. Psikanaliz ve Din. çev. Elif erten. İstanbul: Say Yayınları, 2012.
• Eş’ari. Kitâbu’l-Lüma’ fi’r-Reddi ala Ehli’z-Seyğ ve’l-Bida’. thk Hammud Ğuraba,.Matbaatu Mısriyye, 1955.
• Fazlur Rahman. İslâm. çev. Mehmet Aydın- Mehmed Dağ. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Fîrûzâbâdî, Ebu Tâhir Muhammed b. Yakub . el-Kâmûsu’l-muhit, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Güler, İlhami. İman Ahlak İlişkisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
• Henry C. Link. Çağımızda Dine Dönüş. İstanbul, Degâh Yayınları,1979.
• Hökelekli, Hayati. Psikoloji ve Din Eğitimi Yönüyle İnsani Değerler. İstanbul: Dem Yayınları, 2013.
• Izutsu, Toshıhıko. Kur’ân’da Dini ve Ahlaki Kavramlar. İstanbul: Pınar Yayınları, 2013.
• Izutsu, Toshıhıko. Kur’ân’da Tanrı ve İnsan. çev. M. Kürşad Atalar. İstanbul: Pınar Yayınları, 2012.
• İbn Ebi Şeybe, Kitabu’l-iman, nşr. el-Albanî, (Dımaşk ts..
• İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab. Kahire: Dâru’l Maarif, Ty. 1.
• İbnü’l‐Murtazâ, Ahmed b. Yahya. Tabakâtü’l‐Mutezile. nşr. S. Diwald Wilzer. Beyrut: 1960.
• İnanç Banu Yazgan-Yerlikaya, Esef Ercüment. Kişilik Kuramları. Ankara: PEGEM Akademi, 2016.
• Kaplan, Hasan. Dini İnanç, Şüphe ve İnançsızlık. edit. Halil Apaydın. İstanbul: Lisans Yayıncılık, ty.
• Karacoşkun, Doğan. “Dinî İnanç-Dinî Davranış İlişkisine Sosyo-Psikolojik Yaklaşımlar”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 4/2 (2004).
• Karacoşkun, M. Doğan. “Dinî İnanç-Dinî Davranış İlişkisine Sosyo-Psikolojik Yaklaşımlar”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 4/2 (2004).
• Kemal Okumuş, Namık. Eşref’ten Esfel’e İnsanın Serüveni. Ankara: Araştırma Yayınları, 2015.
• Kerim, Yavuz. “Dini İnancın Gelişmesinde Nativizm ve Tecrübecilik Problemi” Atatürk Üniversitesi İlahiyat Tetkikler Dergisi. 7(1986).
• Kula, Sedat. “Maslow İhtiyaçlar Hiyerarşisi Bağlamında Toplumda Bireylerin Güvenlik Algısı ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişki”, Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 6/12 (2015).
• Kutub, Muhammed. İslâm’a Göre İnsan Psikolojisi. çev. Akif Nuri. İstanbul: Esma Yayınları, 1973.
• Maslow, Abraham H. Dinler Değerler, Doruk Deneyimler, çev. H.Koray Sönmez. Kuraldışı Yayınları-1996.
• Maslow, Abraham. İnsan Olmanın Psikolojisi. çev. Okhan Güngüz. İstanbul: Kuraldışı Yayınları, 2019.
• Maslow, Abraham. Motivation and Personality, Second Edition, Harper and Row, Publishers, New York 1970.
• Maslow, Abraham. Motivation und Persönlichkeit, Walter-Verlag AG, Olten, 1977.
• Mengüşoğlu, Takiyettin. İnsan Felsefesi. Ankara: Doğubatı Yayınları, 2015.
• Onaran, Oğuz. Çalışma yaşamında güdülenme kuramları.Ankara: Sevinç Matbaası, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No: 470.
• Özcan, Hanifi. Epistemolojik Açıdan İman.İstanbul: İFAV Yayınları, 2012.
• Paul Tillich, İmanın Dinamikleri. çev. Fahrullah Terkan, Salih Özer. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2014.
• Peker, Hüseyin. “Olumlu Şahsiyet Özellikleri ve Din”. OMÜİF Dergisi, 1(1986).
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi, İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2003.
• Râgıb el-İsfahânî, Müfradetu elfâzi'l-Kur'ân, thk. Safvan Adnan Davûdî. Beyrut: Daru’s-Semiyye, 2009.
• Richard Nelson-Jones. Danışma Psikolojisi Kuramları. edit. Füsun Akkoyun. (Yy: Yy, 198)
• Sa’duddîn Taftazânî, Şerhu’l-Akâid. thk Ali Kemal. Lübnan: İhyâu’t-Turâsi’l-Arabiyyi, 2014.
• Schopenhauer, Din Üzerine. çev. Ahmet Aydoğan. İstanbul: Say Yayınları, 2015.
• Sharf, Richard S. Psikoterapi ve psikolojik danışma kuramları: Kavramlar ve örnek olaylar Çev. edt. Nilüfer Voltan Acar. Ankara: Nobel Yayınevi. 2011.
• Soysaldı, H. Mehmet. “Kur’ân Âyetleri ve Hadisler Perspektifinden Uyku Hakkında Bir Değerlendirme” İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9/2 (2018).
• Sunar, Lütfi - Karagöz, Latif. İnsanı Yeniden Düşünmek . Ankara: İlem Yayınları 2019.
• Şentürk, Habil. İslâmi Hayatın Psikolojik Temelleri. İstanbul: İz Yayıncılık 2013.
• Tarhan, Nevzat. İnanç Psikolojisi ve Bilim. İstanbul: Timaş Yayınları, 2019.
• Topbaş, Eriman. Dindar Beyin. Ankara: Panama Yayınları, 2013.
• Tunç, Cihat. ”Yüce Allaha İman ve Bunun Önemi”, EÜİFD, 2(1985).
• Yavuz, Kerim. Günümüzde İnancın Psikolojisi. Ankara: Boğaziçi Yayınları, 2013.