Özel Hayatın Gizliliği Ve Etik: Twitter “Numara Komşusu Akımı”

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 2, 137 - 160, 30.11.2021

Çiğdem Çalapkulu , Yeşim Yardımcı

Öz

Yaygın kullanılan sosyal medya araçlarından Twitter’da Ekim 2020’de “Numara Komşusu Akımı” (#numarakomsum) gündeme gelmiştir. “Numara Komşusu Akımı’’ numaranın kaydedilip daha önce tanışılmamış kişinin WhatsApp profiline ulaşmayı, kişi ile sohbet etmeyi ve kişinin profilinin ya da edilen sohbetin ondan izinsiz Twitter’da paylaşılmasını içermektedir. Araştırmada, bu akım ile adeta gözetim aracı halini alan Twitter’ın Michel Foucault’un panoptikon kuramının özel hayatın gizliliği açısından etik unsurlarla yorumlanması amaçlanmıştır. Araştırmada yöntem olarak doküman analizi kullanılmıştır. #numarakomsum etiketi ile atılan tweetler popülerlik durumlarına göre seçilmiş ve analiz edilmiştir. Görüntüler kuramsal temel dikkate alınarak değerlendirilmiştir. Araştırma bulgularında, WhatsApp kişisel bilgileri herkese açık olan bireylerin profil fotoğraflarına ve durum özelliklerine ulaşılabildiği görülmektedir. “Numara Komşusu Akımı”na dâhil olan kişiler ise bu özel bilgileri etik ilkeleri yok sayarak paylaşmaktadır. Kişilerin bilgilerini diğer Twitter kullanıcıları görmekte, beğenebilmekte ve paylaşabilmektedir. Ayrıca sosyal medya etiği çerçevesinde incelenen araştırmada; özel olanın deşifre edilip hem birey tarafından hem de Twitter aracılığıyla diğer kişilerce gözetim altına alındığı görülmüştür. Özellikle gençlere sosyal hayat için öğretilen etik kuralların sosyal medya araçlarını kullanırken de geçerli olduğu aktarılmalı sonucu ortaya çıkmıştır. “Numara Komşusu Akımı” ile bireyin şahsi olarak ahlaki ve etik kurallara medyayı da dâhil ederek uymadığı görülmektedir. Kişilerin sosyal medya araçlarına dair okuryazarlık düzeylerinin arttırılması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

etik, özel hayat, twitter, gizlilik, gözetim

Kaynakça

• Alacahan, O. Vatandaş, S. (2021). Kamusal-özel alan ayrışmasının inşa süreci ve sosyal medya. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (1), 720-733. Altunay, U. (2010).
• Gündelik yaşam ve sosyal paylaşım ağları: Twitter ya da pıt pıt net. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, (12) , 31-56. Aras, Ü. Y. (2010). İnsan hakları temelinde özel hayat hakkının ulusal ve uluslararası alanda uygulamaları. (Yayın No. 263396) [Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. Aydın, A. F. (2020).
• Gösteri toplumunun yeni panoptikonu olarak sosyal medya. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9 (3), 2573-2594. Akdağ, G. (2015). “Gözetim Toplumu” Teorilerinin tarihsel ve teorik bir incelemesi. (Yayın No. 413988) [Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. Akyazı, A . (2019).
• Sosyal Medya Ve Tüketim İlişkisi: Popüler Ünlülerin Instagram He- sapları Üzerine Bir Araştırma. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Volume 21 Supplement Issue, 93-108. Aslan, M, Akıcı Tayanç, D. (2018).
• Tarkovsky’nin “Ayna”sına Yansıyan Bellek: Bellek Türleri, Özellikleri ve Süreçleri Açısından “Ayna” Filminin Analizi. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (30), 301-321. DOI: 10.31123/akil.459333 Basmacı, P. (2018).
• Yeni iletişim teknolojilerinin bireyin serbest zaman kullanımına etki- si ve kuramsal açıdan değerlendirilmesi. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,8 (2) , 110-126. Baltacı, A . (2019).
• Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır? . Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (2) , 368-388. Bauman, Z. (2010).
• Küreselleşme Toplumsal Sonuçları, (çev. A. Yılmaz ), Ayrıntı Yayınları, İstanbul. Bayrak, T. (2017).
• Sosyal medyada dijital etik: Twitter’da şiddet içerikli iletilerin incelen- mesi. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 1 (1), 32-46. Binark, M. ve Bayraktutan, G. (2013).
• Ayın Karanlık Yüzü: Yeni Medya ve Etik, Kalkedon Yayınları. Bölükbaş, K, Kırık, A. (2020).
• Siber zorbalık bağlamında twitter fenomenleri. Kahraman- maraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (2), 944-966. Çaycı, E. A. Çaycı, B. (2016).
• Dijital iletişim çağında teknolojinin açığa çıkardıkları: gözetim ve mahremiyet. İnif E-Dergi, 1 (2), 157-169. Çelik, Çelik, Y. B. (2020).
• Mahremiyetin dönüşümü: Sosyal medyada özel hayatın sunumu. (Yayın No. 606551) [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. Çelik, Y. (2017).
• Özel hayatın gizliliğinin yansıması olarak kişisel verilerin korunması ve bu bağlamda unutulma hakkı. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (32), 391 - 410. Çakır, C., Sosyal Medyada Kişilik Hakları İhlalleri ve Korunma Yolları, Akdeniz Üniversi- tesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7 (2), 155-193
• Diken Y. D . (2015). Sinema filmlerinde gözetim ve iktidar ilişkilerinin inşası . International Journal of Social Sciences and Education Research, 1 (2) , 390-398.
• Doğru, O., Ve Nalbant, A. (2013). İnsan hakları Avrupa sözleşmesi açıklama ve önemli kararlar. (2), 1-904. Pozitif Matbaa.
• Durmuşahmet, A., (2019). Ekonomi politik yaklaşım çerçevesinde yeni medyanın büyük veri üzerinden incelenmesi (Yayın No. 555538) (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi)
• Erdoğan T. F., Tuğran, A. (2016). Lyon’un gözetim alanları tasnifine göre “Özgür kız” reklam serisinin incelenmesi. Middle Black Sea Journal of Communication Studies, 1 (2), 48-56.
• Günüç, S, Odabaşı, H, Kuzu, A. (2013). 21. Yüzyıl Öğrenci Özelliklerinin Öğretmen Adayları Tarafından Tanımlanması: Bir Twitter Uygulaması / 21. Yüzyıl Öğrencilerinin Öğretmen Adayları Tarafından Tanımlanması: Bir Twitter Etkinliği. Eğitimde Kuram ve Uygulama Dergisi, 9 (4), 436-455.
• Gürdal, E, Kanat, S. (2020). Hegemonyal Düzende Gözeti̇m Toplumu. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 21 (2), 208-237.
• Okmeydan, S. B. (2017). Yeni iletişim teknolojilerini sorgulamak: Etik, güvenlik ve Mahremiyetin Kesiştiği Nokta. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 5 (1), 347-372.
• Okmeydan, S. B. (2017). Postmodern Kültürde Gözetim Toplumunun Dönüşümü: ‘Panoptikon’dan ‘Sinoptikon’ ve ‘Omniptikon’a. AJIT-e: Bilişim Teknolojileri Online Dergisi, 8 (30), 45-69.
• Kalaman, S. (2019). Yeni medya ve dijital gözetim: Türkiye’deki sosyal medya kullanıcıları üzerine bir araştırma. Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26 (2), 575-594.
• Karagöz, K . (2018). Post truth çağında yayıncılığın geleceği. TRT Akademi Dergisi, 3 (6), 678-708.
• Kartal, D. (2019). Foucault’da etik özne kavramı ve bu bağlamda ın-yer-face oyunları [Yayın No. 587699]. (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi). Ulusal Tez Merkezi.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (15), 170-189.
• Korkmazcan, F. (2019). Toplumsal denetim ve kontrol mekanizması olarak gözetim olgusu ve sosyal medyada kullanıcının kendini ifşa etmesi üzerine bir araştırma. (Yayın No. 589363). [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Mısırlı, Ö, Kuzu, A. (2019). Öğretmen adaylarının sosyal medya etiğine ilişkin görüşlerinin etik ikilem senaryolarıyla incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (20), 1093-1107.
• Mısırlı, Ö. (2016). Öğretmen adaylarının sosyal medyadaki etik davranışlara ilişkin görüşlerinin incelenmesi: Eskişehir ili örneği. (Yayın No. 438236) [Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Nalbantoğlu, S. (2018). Bir Temel Hak Olarak Unutulma hakkı. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (35), 583-605.
• Özcan, A . (2021). Büyük veri: Fırsatlar ve tehditler. TRT Akademi Dergisi, 6 (11) , 10-31.
• Özcan, E. (2019). Yeni medya ve internet haberciliğinde etik sorunlar. AJIT-e: Bilişim Teknolojileri Online Dergisi, 10 (37), 97-116.
• Özdemir, Ş. (2020). Post- panoptikon çağı: Gözetimin dijitalleşmesi ve çevrimiçi kimliğin gizliliği üzerine bir analiz. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (3) , 81-108.
• Öztürk, Ş. (2015). Sosyal medyada etik sorunlar. Selçuk İletişim Dergisi, 9 (1), 287-311.
• Rigel, N., Batuş G., Yücedoğan G., ve Çoban, B. (2015). Kadife karanlık: McLuhan, Foucault, Chomsky, Baudrillard, Postman, Lacan, Zizek. Su Yayınevi.
• Süslü, B, Uluç, G. (2016). Örnek yargı kararlarıyla sosyal medya hukuku. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (17), 337-353.
• Şahin, H. (2009). Özel yaşam. H. Çaplı (Ed.), Televizyon haberciliğinde etik Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
• Toktaş, S. A., vd. (2012). Türkiye’de dijital gözetim: T.C. kimlik numarasından e-kimlik kartlarına yurttaşın sayısal bedenlenişi. İstanbul: Alternatif Bilişim Derneği.
• Türk Ceza Kanunu (2004). T.C. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü. https://bit.ly/3biknUQ (Erişim Tarihi: 04.03.2021)
• Türk Dil Kurumu. (2021). https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 04.03.2021).
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (1982). 22, 1-74. (Erişim Tarihi: 04.03.2021)
• Ünal, A. (2010). Özel hayata ve özel hayatın gizliliğine karşı suçlar. (Yayın No. 313096) [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Yeygel Ç. S. (2017). Sosyal medyada dijital aktivist hareketler üzerine kuramsal bir inceleme. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 5 (2), 753-783.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Ying, M. (2012). Sosyal medya platformları üzerinden pazarlama ve bu mecrayı etkin kullanan sektörler. (Yayın No. 308471) [Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Numara Komşusu Akımında Özel Hayatın Gizliliğinin İhlali Uyarısı (2020, 17 Kasım). https://www.hurriyet.com.tr. https://www.hurriyet.com.tr/teknoloji/numara-komsusu-akiminda-ozel-hayatin-gizliliginin-ihlali-uyarisi-41641086https://twitter.com/search?q=numarakomsusu&src=typed_query&f=live