KENT VE ANTİ-GÖSTERİ: İSTANBUL’UN SİNE-MASAL İMGELERİ

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 2, 111 - 130, 19.10.2018

Evinç Doğan , Evren Doğan

https://doi.org/10.32001/sinecine.471853

Cited By: 2

Öz

Bu makale, Guy Debord’un Gösteri Toplumu başlıklı eserinden yola çıkarak kent imgesini gösteri kavramı üzerine inşa etmeye ve İstanbul imgesinin Türk sineması örneklerinde nasıl temsil edildiğini keşfetmeye çalışmaktadır. Metnin bölümleri, kent imgesini merkez alarak Italo Calvino’nun Görünmez Kentler isimli kitabındaki bölümlerin adları üzerinden tematik olarak kurgulanmıştır. İlk bölüm, Kentler ve Arzu, gösteri tanımının içindeki düşlerden ve arzulardan bahsetmektedir. Arzu kavramı, meta fetişizminden yola çıkarak tüketim alışkanlıkları ve tüketilmiş kent hayatı ile ilişkilendirilmektedir. İkinci bölüm, Kentler ve Göstergeler, mekân üretimini göstergeler zinciri ile açıklamaya çalışır. Üçüncü ve son bölüm olan Kentler ve Gözler ise masalsı anlatım ve düşsel imgelerin yerini alan suçun kol gezdiği karanlık arka sokakları, acımasız hayat koşullarını ve kent imgesinin çöküşünü betimlemektedir. Bu üç tematik kategori paralelinde ilerleyen kurgusal yapıda, Türk sinemasından seçilen üç örnek film, Eşkıya (Yavuz Turgul, 1996), Ağır Roman (Mustafa Altıoklar, 1997) ve Anlat İstanbul (Kudret Sabancı, Ümit Ünal, Ömür Atay, Selim Demirdelen, Yücel Yolcu, 2004) sundukları farklı temsil biçimleriyle kent imgesinin barındırdığı anlamları ortaya koymaktadır. 

Anahtar Kelimeler

İstanbul, anti-gösteri, gösteri toplumu, kent imgesi, Türk sineması, sine-masal imgeler

City and Anti-Spectacle: Cine-Mythic Images of Istanbul

Öz

This paper departs from Guy Debord’s Society of the Spectacle and seeks to explore the interrelation between the city and the cinema through construction of the city as spectacle. The structure of the paper is suggested by Italo Calvino’s book Invisible Cities. The first part, Cities & Desires, tells of the phantasmagoria and desires in the definition of spectacle. Departing from meta-fetishism, the desire concept is associated with consumption habits and consumed city life. The second part, Cities & Signs, attempts to explain the production of space in relation to the chain of signifiers. City images are represented by the reproduction of space under the influence of social relations and their symbolic codes, which exist deep within the collective subconscious. In the third part, Cities & Eyes, mythic narration and fantastic images are replaced by back streets that define relentless living conditions and disruption of the city image. In line with these three thematic categories, the constructive structure reveals the meanings possessed by the city image in terms of the distinctive representation found in three examples of late Turkish cinema, The Bandit (Eşkıya, Yavuz Turgul, 1996), Cholera Street (Ağır Roman, Mustafa Altıoklar, 1997) and Istanbul Tales (Anlat Istanbul, Kudret Sabancı, Ümit Ünal, Ömür Atay, Selim Demirdelen, Yücel Yolcu, 2004). 

Anahtar Kelimeler

Istanbul, anti-spectacle, society of the spectacle, city image, Turkish cinema, cinemythic images

Kaynakça

• Adil, A. (2007). Longing and (un)belonging: desire and displacement in the cinematic city.  Inter: A European Cultural Studies Conference in Sweden, 11-13 Haziran, Linköping Electronic Conference Proceedings, 25, 85-92. http://www.ep.liu.se/ecp/article.asp? issue=025&volume=&article=10 (Erişim tarihi: 22 Mayıs 2018).
• Ahıska, M. & Yenal, Z. (2006). Aradığınız Kişiye Şu An Ulaşılamıyor. Türkiye’de Hayat Tarzı Temsilleri. 1980-2005. İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.
• Artun, A. (2009). Sanat ve 1968 Baharı – Bir Kronoloji. Sanat Dünyamız, Bahar, 32-47.
• Aslanoğlu, R. A. (2000). Kent, Kimlik ve Küreselleşme. Bursa: Ezgi.
• Augé, M. (1995). Non-Places: Introduction to an Anthropology of Supermodernity (Çev. J. Howe). New York & London: Verso.
• Ayça, E. (1999). Yeşilçam’a Bakış. Türk Sineması Üzerine Düşünceler. Ankara: Doruk.
• Aytaç, Ö. (2007). Kent Mekanlarının Sosyo-Kültürel Coğrafyası. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 199-226.
• Baudrillard, J. (1994). Simulacra and simulation. Ann Arbor: University of Michigan Press.
• Benjamin, W. (2007). Pasajlar (Çev. A. Cemal). İstanbul: YKY.
• Benjamin W. (2009). The Origin of German Tragic Dram (Çev. J. Osborne). London: Verso.
• Best, S. & Kellner, D. (1999). Debord, Cybersituations, and the Interactive Spectacle. SubStance, 28(3), Issue 90 - Special Issue: Guy Debord, 129-156.
• Calvino, I. (2002). Görünmez Kentler (Çev. I. Saraçoğlu). İstanbul: YKY (Özgün metin 1972 tarihlidir).
• Castells, M. (1997). Kent, Sınıf, İktidar (Çev. A. Erendil). Ankara: Bilim ve Sanat.
• Çelik, H. Z. & Tezcan, S. (2017). Türk Sinemasında Göç Temalı İstanbul Filmleri Üzerinden Kentlerdeki Mekânsal ve Toplumsal Değişimlerin İncelenmesi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 619-636.
• Debord, G. (1994). The Society of the Spectacle (Çev. D. Nicholson-Smith). New York: Zone (Özgün metin 1967 tarihlidir).
• Dorrian, M. (2007). The aerial view: notes for a cultural history. Strates, 13, 105-118.
• Elmacı, T. (2006). Son Dönem Türk Sineması’nda Kentli Kimlik Bağlamında Ötekinin Sunumu. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir.
• Garoian, C. R. & Gaudelius, Y. M. (2004). The spectacle of visual culture. Studies in Art Education: A Journal of Issues and Research in Art Education, 45(4), 298-312.
• Harvey, D. (2000). Spaces of Hope. Berkeley: University of California.
• Heidegger, M. (1962). Being and Time. New York: Harper.
• Indick, W. (2007). Senaryo Yazarları İçin Psikoloji (Çev. Y. Taşkan & E. Yılmaz). İstanbul: +1 Kitap.
• İleri, S. (2006, 1 Temmuz). Dolapdere Yakası Hollywood yolunda. Hürriyet http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx? id=4683847 (Erişim tarihi: 19 Ekim 2017).
• Kaymaz, I. (2013). Urban Landscapes and Identity. M. Ozyavuz (Ed.), Advances in Landscape Architecture (s. 739-760). https://www.intechopen.com/books/advances-in-landscape-architecture/urban-landscapes-and-identity (Erişim tarihi: 4 Ağustos 2018).
• Lefebvre, H. (1991). The Production of Space (Çev. D. Nicholson-Smith). Oxford: Basil Blackwell.
• Lévi-Strauss, C. (1986). Mit ve Anlam (Çev. S. Erkanlı). İstanbul: Alan.
• Low, S. M. (2001). The Edge and the Center: Gated Communities and the Ciscourse of Urban Fear. American Anthropologist, 103(1), 45-58.
• Mumford, L. (1961). The City in History: Its Origins, its Transformations and its Prospects. New York: A Harvest Book.
• Öncü, A. (2000). İstanbullular ve Ötekiler: Küreselcilik Çağında Orta Sınıf Olmanın Kültürel Kozmolojisi. Ç. Keyder (Ed.), İstanbul: Küresel ile Yerel Arasında (s. 117-145). İstanbul: Metis.
• Plant, S. (1992). The Most Radical Gesture: The Situationist International in a Postmodern Age. London: Routledge.
• Propp, V. (2011). Masalın Biçimbilimi (Çev. M. Rifat & S. Rifat). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Schmid, C. (2008). Henri Lefebvre’s Theory of the Production of Space: Towards a Three-Dimensional Dialectic. K. Goonewardena, S. Kipfer, R. Milgrom & C. Schmid (Ed.), Space, Difference, Everyday Life: Reading Henri Lefebvre (s. 27-45). New York & London: Routledge.
• Simmel, G. (2005). Metropol ve Zihinsel Yaşam, Şehir ve Cemiyet (Çev. A. Aydoğan). İstanbul: İz.
• Soja, E. W. (1996). Thirdspace: Journeys to Los Angeles and Other Real-And-Imagined Places. Oxford: Blackwell Publishers.
• Soja, E. W. (2002). Postmetropolis Üzerine Altı Söylem. A. Alkan & B. Duru (Der. & Çev.), 20. Yüzyıl Kenti (s. 285-306). Ankara: İmge.
• Swyngedouw, E. & Kaïka, M. (2003). The Making of ‘Glocal’ Urban Modernities: Exploring the Cracks in the Mirror. City, 7(1), 5-21.
• Torun, A. (2017). Sinema-Kent İlişkisinde İstanbul: İlk Yıllarından Bugüne Türk Sineması’nda İstanbul’un Görünümü. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, I, 147-166.
• Tuncer, S. (2005). The Destruction of A City Myth in Late Modern Turkish Cinema. (Yayımlamamış Yüksek Lisans Tezi). Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Urry, J. & Larsen, J. (2012). The Tourist Gaze. Los Angeles: Sage.
• Velioğlu, H. (2003). Muhafazakâr Dekadans: Ağır Roman. İ. Özdemir (Der.), Metin Kaçan: Cervantes’in Yeğeni (s. 39-78). İstanbul: Can.
• Yiğit, Z. (2017). Post-migration Representations of Istanbul in Turkey’s Independent Cinema. European Journal of Multidisciplinary Studies, 5(1), 306-312.