Adı Vasfiye ve Dağınık Yatak filmlerinin Carl Rogers’ın kişilik kuramı bağlamında incelenmesi

Yıl 2020, Özel Sayı (2) Mayıs 2020, 130 - 147, 29.05.2016

İrem Onur Akveran , Pelin Erdal Aytekin

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.680707

Öz

Sinemanın geniş temsil alanı içerisinde kadının kişilik yapısı Yeşilçam sinemasında keskin bir değişim yaşamış, bu değişim politika üzerinden; kültüre, sanata ve dolayısıyla bireye yansımıştır. Türkiye özelinde kültürel değişimin geniş kitlelere dokunduğu sanat alanı olarak Yeşilçam Sineması, kadın kişiliğinin temsil edilişi ve oluşumu bakımından belirleyici niteliklere sahiptir. 1980 öncesi Yeşilçam Sineması’nda yansıtılan kadın stereotipi iyi ve kötü oluş ile radikal bir yapıda iken; iyi oluş edilgen ve pasif, kötü oluş cinselliğin sergilenişi ve hırs gibi olumsuz özelliklerle temsil edilmiştir. 1980 sonrasında ise kadın kimliği ve kadının kişilik gelişimi bu ikilemden uzaklaşarak daha gerçekçi bir temsile dönüşmüş, bu dönüşüm kadının özgürleşmesi olarak yorumlanmıştır. Bahsedilen bu dönüşüm Atıf Yılmaz’ın 1980’li yıllarda çektiği ‘kadın filmleri’nde görülmüştür. Bu filmlerde kadın, diğer Yeşiçam filmlerinde olduğu gibi filmin merkezinde olmakla birlikte toplumsal cinsiyete bağlı olarak kadına biçilen rolleri koşulsuz kabul eden, ev içine hapsolmuş kadından farklı bir kadın temsilini yansıtmıştır. ‘Özgür kadın’ temsili ile Müjde Ar, izleyicinin karşısına benzer karakterlerde ard arda çıkmıştır. Buradan yola çıkarak Müjde Ar’ın başrolünü oynadığı Atıf Yılmaz’ın Adı Vasfiye(1985) ve Dağınık Yatak(1984) adlı filmleri kadının özgürleşmesi olarak yorumlanan kadın temsilinin birer örneği olarak görülebilir. Bu nedenle Adı Vasfiye ve Dağınık Yatak filmleri, yeni özgür kadın temsilini psikoloji bilimi temelinde Carl Rogers’ın kişilik kuramı bağlamında tartışarak, yorumlayıcı yaklaşım ile ortaya konmaya çalışılmıştır.
Carl Rogers’ın kendini gerçekleştirmiş, ‘kendi olmuş insan’ı tanımladığı kişilik kuramında Adı Vasfiye ve Dağınık Yatak filmlerinde oynayan Müjde Ar’ın temsil ettiği karakterin yorumlandığı şekliyle özgür olmadıkları, Carl Rogers’ın tanımladığı kendi olmuş insan özelliklerinin kişilik yapısı itibariyle karşılamadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Carl Rogers, Toplumsal Cinsiyet, Feminizm, Kadın Filmleri, Kişilik

Kaynakça

• Abisel, N. (2005). Türk Sineması Üzerine Yazılar, Ankara: Phoenix.
• Arat, G. (2014). 1970-1980 Yılları Arasında Türkiye’de Kültürel ve Sanatsal Ortam, İstanbul: Garanti Kültür.
• Bayrakdar, D. (2011). Türk Film Araştırmalarında Yeni Yönelimler, İstanbul: Bağlam.
• Berktay, F. (2000). Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın, İstanbul: Metis.
• Burger, J.M. (2016). Kişilik: psikoloji biliminin insan doğasına dair söyledikleri, İstanbul: Kaknüs.
• Connell, R.W. (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar, İstanbul: Ayrıntı.
• Cüceloğlu, D. (2008). İnsan ve Davranışı, İstanbul: Remzi.
• Dökmen, Y. Z. (2012). Toplumsal Cinsiyet Sosyal Psikolojik Açıklamalar. İstanbul: Remzi.
• Freud, S. & Yardımlı, A. (2000). Metapsikoloji : haz ilkesinin ötesinde, ego ve id ve başka yapıtlar. İstanbul: İdea.
• Gürbilek, N. (2001). Vitrinde Yaşamak. İstanbul: Metis.
• İnanç, B.Y., Yerlikaya, E.E. (2010). Kişilik Kuramları, Ankara: Pegem.
• Kağıtçıbaşı, Ç., Cemalcılar, Z., (2014), Dünden Bugüne İnsan ve İnsanlar, İstanbul: Evrim.
• Karaman, M.İ. (2017). Sosyokültürel, Etik, Tıbbi ve İslami Perspektiften Kız Çocuklarda ve Kadınlarda Sünnet. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 22 (2), 125-130.
• Kümbetoğlu, B. (2010). “Değersizleştirme: Kadın Bedeninin Maruz Kaldığı Şiddet”, Dişillik, Güzellik ve Şiddet Sarmalında Kadın ve Bedeni, İstanbul: Ayrıntı, 39-61.
• Onaran, A.Ş. (1995), Türk Sineması(II. Cilt), İstanbul: Kitle.
• Özgüç, A. (2008). Türk Sinemasının Kadınları, İstanbul: Agora.
• Platon. (2013). Devlet. (C. Saraçoğlu, Çeviri). İstanbul: Bordo Siyah.
• Rogers, C. (2011), Kişi Olmaya Dair, İstanbul: Okyanus.
• Schultz, D., Schultz, S. (2007), Modern Psikoloji Tarihi, İstanbul: Kaknüs.
• Tan, Mine, (1979), Kadın: Ekonomik Yaşamı ve Eğitimi, Ankara: Türkiye İş Bankası.
• Ulıyağcı, C. (2002). 1980 Sonrası Türk Sinemasında Özgür Kadın İmgesi: Türkan Şoray ve Müjde Ar. Kurgu Dergisi, 19, 1-8.
• Ünsal, A. (1998). 75 Yılda Tebaa'dan Yurttaş'a Doğru., İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Erişim Tarihi : 23.05.2019 https://www.academia.edu/11704762/12_Eyl%C3%BCl_1980_Askeri_Darbesi_Demokrasi_ve_T%C3%BCrk_Bas%C4%B1n%C4%B1?auto=download